17.12.18

Λόγος & Αντίλογος




«Καστοριανό καρναβάλι»



Αγαπητή ΟΔΟΣ,

Πάει περίπου ένας χρόνος από την τελευταία φορά που έγραψα στην ΟΔΟ και πάλι ορισμένες σκέψεις μου για το Καστοριανό Καρναβάλι και την προσπάθεια μετάλλαξής του σε (μη) Καστοριανά Ραγκουτσάρια από μερίδα συμπολιτών. Και παρόλο που εφέτος είπα να μην γράψω για το κορυφαίο γεγονός της χρονιάς, λίγο οι δημοσιεύσεις των "ειδημόνων" στα διάφορα blogs & ιστοσελίδες, λίγο οι κειμενογραφικές παρεμβάσεις σε φωτογραφίες παλαιότερων εποχών, λίγο η επιλεκτική διαγραφή μνήμης μιας άλλης εποχής, με ώθησαν στο να επανέλθω. Και μην βιαστείς να με κρίνεις. Θα τα εξηγήσω όλα.

Όπως πληροφορήθηκα πραγματοποιήθηκε και φέτος η «εξόρμηση» των ραγκουτσαραίων στην Θεσσαλονίκη με σκοπό να διαφημίσουν και να προωθήσουν το τοπικό έθιμο. Με απώτερο σκοπό να προσελκύσουν όσο το δυνατόν περισσότερους τουρίστες στο τριήμερο και κατ’ επέκταση να «τονώσουν» την τοπική αγορά.

Όλα καλά ως εδώ θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος. Και καλώς να ορίσουν. Αλλά το πρώτο ερώτημα που μου γεννήθηκε ακούγοντας τόσα χρόνια αυτού του είδους τα επιχειρήματα, ήταν πού θα στεγαστούν όλοι αυτοί οι τουρίστες, όταν προ πολλού δεν υπάρχει διαθέσιμο κατάλυμα για φιλοξενία. Εξάλλου μία διαδικτυακή βόλτα στις αντίστοιχες πλατφόρμες εύρεσης ξενοδοχείων και λοιπών μονάδων στέγασης θα σε έπειθε πως δεν υπάρχει ούτε για δείγμα δωμάτιο.

Τις ημέρες εκείνες που ταξίδεψαν στην Θεσσαλονίκη οι «διαφημιστές του Καρναβαλιού» –λίγο πριν ή λίγο μετά μικρή σημασία έχει- σε ιστοσελίδα τοπικής εφημερίδας γινόταν αναδημοσίευση παλαιότερου άρθρου της ίδιας εφημερίδας που αναφερόταν στο Καρναβάλι του 1963, κατά το οποίο γινόταν σατυρική αναπαράσταση ενός Καστοριανού γάμου από έναν όμιλο καρναβαλιστών.

Και ενώ στο εν λόγω άρθρο στις αρχές της δεκαετίας του ’60, δεν γίνεται ουδεμία αναφορά στην λέξη ραγκουτσάρια, η φωτογραφία που συνόδευε την αναδημοσίευση είχε «πειραχθεί» και τοποθετήθηκε η συγκεκριμένη λέξη. Η οποία φωτογραφία συμπεριλαμβάνεται και σε λεύκωμα που εκδόθηκε πριν ενάμιση χρόνο με λεζάντα «1963. Καρναβάλια-Καστοριανός γάμος».

Όπως ακριβώς το διαβάζεις αγαπητή ΟΔΟΣ. Καμία αναφορά στην κακόγουστη αυτή λέξη και το ίδιο κακόγουστο πολιτιστικό δρώμενο. Ποιος μαγικό θαύμα έκανε αυτήν την «εικαστική» παρέμβαση στην φωτογραφία και τα Καρναβάλια βαπτίσθηκαν "Ραγκουτσάρια" δεν μπορώ να γνωρίζω. Αν και μπορώ να υποψιαστώ.

Αυτό που γνωρίζω πάντως είναι πως ο συγκεκριμένος φωτογράφος ήταν μέλος του μπουλουκιού των «Καλών παιδιών» που κρατούσαν περήφανα το πανό με τίτλο «Ζήτω το Καστοριανό Καρναβάλι», όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα σου με αριθ. φύλλου 869 στις 19 Ιανουαρίου 2017.

Αυτές οι σκέψεις μου προκάλεσαν πολλά ερωτήματα, αλλά κι ένα και μοναδικό συμπέρασμα: πως η υποστήριξή τους για την συγκεκριμένη λέξη είναι τόσο μεγάλη, που φτάνουν στο σημείο να απαξιώνουν ακόμη και το ίδιο το αρχείο της συγκεκριμένης εφημερίδας. Και όλα αυτά γιατί;


Φυλλάδιο του Δήμου Καστοριάς για το καστοριανό καρναβάλι: Όχι, δεν είναι το Δίστομο Βοιωτίας, «Καλώστην την Σαρακοστή με σκόρδα και κρεμμύδια», ούτε η Καρδίτσα, οι κουδουνάτοι, οι μωμόγεροι, ή οι θεματοφύλακες της «αρχαίας παράδοσης» των Σκοπίων. Είναι το αστικό καρναβάλι της Καστοριάς, όπως το προτείνει ως «δρώμενο» με ιδιαίτερο συμβολισμό ο Δήμος Καστοριάς, στην κυρίαρχη φωτογραφία του πονήματος του κ. Δ. Μάνου, όπου το «Καστοριανό ρακουτσάρι» της φωτογραφίας με την βοήθεια των σκόρδων και της προβιάς, ξορκίζει το κακό στην πόλη.

* * *

Λίγες μέρες νωρίτερα από την σημερινή που σου γράφω, διάβασα «άρθρο παρέμβαση», το οποίο αναφερόταν στους Καστοριανούς που απέταξαν (!) το όρο «ραγκουτσάρια» από το δικό τους Καρναβάλι. Λες και οι τότε Καστοριανοί όφειλαν να έχουν τον ρόλο απολογητή για κάτι που δεν υπήρξε ποτέ κατά τον εορτασμό του Δωδεκαημέρου τους. Μάλιστα έθετε και την χρονολογία: κάπου, κάπως, κάποτε κι αόριστα μετά την απελευθέρωση της Καστοριάς το 1912. Σαν να υπήρχε λόγος απόταξης μιας λέξης σαν τα "ραγκουτσάρια" που όμως δεν παρουσιάζεται. Πηγή για το συμπέρασμα του άρθρου: καμμία.

Στο συγκεκριμένο άρθρο μάλιστα που η λέξη «event» (εκδήλωση) έχει δώσει την θέση της σε αυτήν του «invent» (εφευρίσκω –τι σύμπτωση!), πληροφορείται ο αναγνώστης πως ο τίτλος «ραγκουτσάρια» κατέχει πλέον μόνο την εμπορική επωνυμία (τρομερό και μοναδικό carnival code, not) καθώς το μόνο που έχει απομείνει με αξιακό χαρακτήρα είναι τα balkan ακούσματα (!!!).

Όμως δεν αναφέρεται ότι στην μουσική διαστρέβλωση του αστικού εθίμου, έχουν συμβάλλει ακόμη και οι «τοπικές» ορχήστρες, με διάφορες ονομασίες, με μουσικούς κυρίως από τα Σκόπια, την Σερβία και αλλού από Βαλκάνια. Πρόσφατα και από την Ελλάδα.

Ναι αγαπητή ΟΔΟΣ, σωστά διαβάζεις. Όλα αυτά αναφέρονται για το Καστοριανό Καρναβάλι που γλέντησαν οι πρόγονοι μου, οι δικοί σου και πολλών άλλων παλαιών Καστοριανών.

Δεν πρόκειται για κάποιο αστείο που προσπαθώ να κάνω. Ενημερώνεται το αναγνωστικό κοινό πως οι Καστοριανοί έπαιρναν μέρος κατά τον εορτασμό των Ραγκουτσίων που εορτάζονται σε επαρχιακές περιοχές της Μακεδονίας αλλά και της Θεσσαλίας. Και είναι σχεδόν συνώνυμο έθιμο με αυτό των Μωμόγερων.

Ντυμένοι εύζωνες και κρατώντας σπαθιά και όπλα επιδίδονταν σε ένα καινούριο είδος «νεοαρματολισμού και εθνικού αλυτρωτισμού». Κανονικό Τέξας δηλαδή το Τσαρσί.
Και όμως όλα αυτά, χωρίς την επίκληση πηγής.

Στο κείμενο δεν αναφέρεται βέβαια αν υπήρχαν και νεκροί, όπως ιστορείται σε λαογραφικό βιβλίο. Επίσης η προσέγγιση αγνοεί (;) πως αυτά που φορούσαν δεν ήταν στολές ραγκουτσαραίων, αλλά γνήσιες φορεσιές μακεδονομάχων. Που την εν λόγω περίοδο στην Καστοριά είχαν την δική τους μείζονα -συμβολική και όχι μόνο- σημασία.

Πολύ μπερδεμένα πράγματα αγαπητή ΟΔΟΣ. Δηλαδή, ή που οι Μακεδονομάχοι ήταν ραγκουτσαραίοι ή το ανάποδο. Και όλα αυτά για ποιο λόγο; Για να μην λένε τα καρναβάλια, καρναβάλια.

Εν κατακλείδι, όσα γράφονται για «ραγκουτσάρια» και «νεοαρματολισμούς», για επαίτες και ζητιάνους, τσαρανισμένους, μάσκες ζώων και ξόρκισμα του κακού, και τελευταία για τσάρους που φορούσαν ράκους, αγνοούν την άβολη για αυτές τις θεωρίες καστοριανή πραγματικότητα: πως τα εν λόγω έθιμα στην Καστοριά δεν υπήρξαν ποτέ. Δεν αναφέρονται ποτέ και πουθενά.

Αστικό καρναβάλι ήταν, καρναβάλι γλεντούσαν και καρναβάλι το λέγανε. Ούτε δρώμενο ούτε ξεδρώμενο.

Οι υποστηρικτές του εθίμου των Ρογκατσίων ενδεχομένως να πιστεύουν πως οι (πατριώτες υπερήφανοι) Καστοριανοί ξύπνησαν μια ωραία πρωία, δεν είχαν τι να κάνουν και διέγραψαν την συγκεκριμένη λέξη και ό,τι αυτή συμβολίζει και διαμορφώνει. Γούστο τους καπέλο τους, όπως λένε ορισμένοι.

Όσοι δεν έχουν ακούσματα από την οικογενειακή τους παράδοση, μπορεί και να εντυπωσιάζονται και να πείθονται. Αλλά να προσπαθούν να πείσουν τους απόγονους των παλιών Καστοριανών πως έπαθαν όλοι τους ελεγχόμενη αμνησία, αίφνης ψεκάστηκαν» και ξέχασαν δια παντός την λέξη και το έθιμο διασκέδασης (!!!) με όπλα, σπαθιά και λοιπά όπλα της εποχής (sic) και παράλληλα ξορκίσματα του κακού στο Τσαρσί; Αυτό πάει πολύ. Δεν αντέχεται.

Καθώς γνωρίζεις αγαπητή ΟΔΟΣ, οι Καστοριανοί δεν ξέχασαν ούτε τον τρύγο τους, ούτε να παρασκευάζουν και να αποθηκεύουν κρασί και ρακί, δεν ξέχασαν ποια εκκλησία είναι προς τιμήν του πολιούχου της πόλης τους, ούτε να φτιάχνουν σαρμάδες και λουκάνικα, ούτε να λένε τα καστοριανά κάλαντα. Ξέχασαν μόνο την λέξη «ραγκουτσάρια». Παγκόσμια πρώτη τέτοια επιτυχία επιλεκτικής αμνησίας.

Παραγκωνίζοντας την επιλεκτική αμνησία και τις λοιπές θεωρίες συνωμοσίας που περιτριγυρίζουν το αστικό έθιμο της Καστοριάς, εύχομαι καλή χρονιά σε όλους και καλό γλέντι στο Καρναβάλι.

Ευχαριστώ για την φιλοξενία,

Γιάννης Σκόρδας

ΥΓ: Όσο για την άλλη εμμονή, στα «μακεδονικά» «μας» «ακούσματά» «μας», στην καρδιά μάλιστα της Καστοριάς, με... βαλκανικά φεστιβάλ, μου έρχεται συνεχώς στο μυαλό το λεξικό του Μπαμπινιώτη.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 28 Δεκεμβρίου 2017, αρ. φύλλου 916

Σχετικά:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ