4.4.14

ΝΙΚΟΛΑΟΥ Γ. ΔΑΣΚΑΛΑΚΗ: Μνήμη Γιώργου Χουρμουζιάδη


ΟΔΟΣ 12.12.2013 | 719


  • Το ανασκαφικό έργο του Γ. Χουρμουζιάδη στο λιμναίο οικισμό του Δισπηλιού (5.500 π.Χ.)

Το 1992 ο Γ. Xουρμουζιάδης, ομότιμος καθηγητής της Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, εγκαθίσταται με μια πολυπληθή ομάδα συνεργατών και αρχίζει το ανασκαφικό έργο.

Οι ανασκαφές του έγιναν και συνεχίζονται στο στάδιο της αξιοποιήσεως των ευρημάτων, στο «Νησί». Με το όνομα αυτό οι σημερινοί κάτοικοι αποκαλούν ένα χαμηλό έξαρμα, που κατά τον Χουρμουζιάδη είχε δημιουργηθεί από τις πολιτιστικές αποθέσεις των ανθρώπων, που έζησαν εκεί χιλιάδες χρόνια και που μέχρι και την εποχή που την επισκέφτηκε ο Κεραμόπουλος (1932), το έξαρμα αυτό βρεχόταν γύρω από τα νερά της λίμνης.

Είναι η πρώτη φορά, που έσκαψαν και μελέτησαν στην Ελλάδα ένα λιμναίο οικισμό της Προϊστορίας (1992) και οι ανασκαφές έγιναν σε τρία επίπεδα. Το πρώτο κεφάλαιο αφορούσε στη μελέτη ολόκληρου του οικισμού ως πολιτιστικού συστήματος (χώρος) και να αποσαφηνιστεί η σχέση του οικισμού με τη λίμνη. Το δεύτερο είναι αυτό της οικονομίας. Αναφέρεται στη μελέτη της οικονομίας και της τεχνολογίας και το τρίτο στις συνήθειες και συμπεριφορές, που σχετίζονται με τους νεκρούς, τη διακόσμηση, τα κοσμήματα και την κοινωνική οργάνωση.


  • Τα ευρήματα από τις ανασκαφές του Γ. Χουρμουζιάδη

Αυτά είναι μια χαρακτηριστική πέτρινη νεολιθική χειροξίνα, πέτρινα εργαλεία, ένα νεολιθικό εργαλείο κατασκευασμένο από κέρατο ελαφιού, αγγείο, νεολιθικό πήλινο μαγειρικό σκεύος, πήλινα νεολιθικά αλιευτικά βαρύδια, νεολιθικά κοσμήματα, κατασκευασμένα από θαλάσσιο όστρεο, από πέτρα, πήλινα ειδώλια, πασσαλότρυπες και άλλα δομικά στοιχεία, κομμάτια από εσωτερικό επίχρισμα νεολιθικού σπιτιού. Επίσης καρποί, κόκκαλα και άλλα παρόμοια μικροαντικείμενα.  Ένα πλήθος αντικείμενα αναγόμενα στον τρόπο ζωής, των νεολιθικών κατοίκων επιτρέπουν να σχηματισθεί μια εικόνα του πολιτιστικού τους επιπέδου. Τέτοια είναι νεολιθικά κοκκάλινα εργαλεία, πήλινα βλήματα νεολιθικής κυνηγετικής σφενδόνας, αιχμή νεολιθικού κυνηγετικού ή αλιευτικού βέλους κατασκευασμένου από οψιανό, αιχμές κυνηγετικών ή αλιευτικών βελών κατασκευασμένες από οψιανό, όστρακα, με ίχνη γραπτής διακοσμήσεως.

Χρησιμοποιούν την πέτρα, το ξύλο, το κόκκαλο, λεπίδες, αιχμές βελών, οστέινα εργαλεία στην κατεργασία του ξύλου, του δέρματος ή σε αλιευτικές δραστηριότητες, πήλινα και λίθινα βλήματα σφενδόνας. Βρέθηκαν απανθρακωμένοι καρποί δημητριακών και οστά θηραμάτων και οικόσιτων ζώων. Μαγειρικά σκεύη και αποθηκευτικά αγγεία για όλες τις καθημερινές δράσεις φτιαγμένα από πηλό. Πέτρινα εργαλεία, που ήταν σκορπισμένα στην όχθη της λίμνης (2.028 πάσσαλοι). Όλα τα ευρήματα συγκεντρώθηκαν και μεταφέρθηκαν σ’ ένα χώρο, όπου παλαιότερα χρησίμευε για τη συγκέντρωση σιτηρών. Εκεί μελετώνται και αξιοποιούνται από ειδικούς επιστήμονες.

Το σημαντικότερο εύρημα που βρέθηκε είναι μια ξύλινη πινακίδα από κέδρο με χαράγματα πάνω στον πηλό, που ο αριθμός και το είδος του πίνακα ίσως να είναι ένα μήνυμα ή ένα άλλο κείμενο. Πάντως όλες οι ενδείξεις συντείνουν προς αυτή την διαπίστωση.  Τη χρονολόγηση της επιγραφής έκανε το Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών «Δημόκριτος» με το σύ- στημα C 14, που αποφάνθηκε ότι ανάγεται στο 5.260 π.Χ. Το σημαντικό αυτό στοιχείο των ειδικών είναι, ότι, αν γίνει η αποκρυπτογράφηση, πιθανόν, να έχουμε το αρχαιότερο δείγμα ευρωπαϊκής γραφής, πληροφορία μεγάλης ιστορικής και για τη Μακεδονία εθνικής σημασίας.


  •  Συμπεράσματα από τα ευρήματα του λιμναίου οικισμού

Ο διακεκριμένος αρχαιολόγος πίστευε ότι στο νεολιθικό Δισπηλιό διαχρονικά είχαμε κατοίκηση τόσο μέσα στη λίμνη, πάνω σε υπερυψωμένες ξύλινες πλατφόρμες, όσο και στην όχθη σε πασσαλόπηκτα σπίτια θεμελιωμένα κατ’ ευθείαν στο σταθερό έδαφος.

Οι νεολιθικοί κάτοικοι κατάφεραν να λύσουν τα προβλήματά τους, αξιοποιώντας τη λίμνη, καλλιεργώντας τα χωράφια, κυνηγώντας ζώα. Ήταν δηλαδή ψαράδες, γεωργοί, κτηνοτρόφοι, εξέτρεψαν κατοικίδια ζώα, κατασκεύαζαν εργαλεία και οικιακά σκεύη και γνώριζαν τη γραφή και τη μουσική.

Εύκολα είναι το συμπέρασμα από όλα τα παραπάνω ότι οι κάτοικοι της περιοχής, μας είναι αυτόχθονες. Ο Γ. Χουρμουζιάδης είναι κατηγορηματικός ότι: α) η κάθοδος των φίλων της ινδοευρωπαϊκής φυλής, Ίωνες, Αχαιοί, Δωριείς, από βορρά (όπως για πολλά χρόνια δίδασκε η ιστορία) είναι μύθος και αυτό τεκμηρι- ώνεται από τα ανασκαφικά ευρήματα στο Λιμναίο Οικισμό, β) ότι ο ελληνικός χώρος είναι ενιαίος και ότι έχει παράλληλη ζωή, δραστηριότητα και γ) αψευδείς μάρτυρες, που συνηγορούν με τα παραπάνω είναι οι επιστήμονες της Λαογραφίας.

Με τις ανασκαφές αυτές αποδεικνύεται ότι παρά την αντίθετη άποψη πρόκειται για μια δυναμική κοινωνία.  Κατά τα δεδομένα της αρχαιολογικής και γεωλογικής επιστήμης, τα λίθινα εργαλεία ανάγονται στη λίθινη εποχή της, όταν ακόμα δεν είχε γίνει γνωστός ο χαλκός και ο σίδηρος. Επίσης κατά την εποχή αυτή δεν είχε πάρει μορφή η Ευρώπη.  Αψευδής μάρτυρας της θεωρίας κατά τον Χουρμουζιάδη ότι η περιοχή της Καστοριάς κατοικήθηκε από τα παλιά χρόνια και βέβαια πρώτη από όλες τις πόλεις της Μακεδονίας είναι τα ευρήματα του Λιμναίου Οικισμού του Δισπηλιού.

Ο τρόπος ζωής βασίζεται στο μόνιμο συνοικισμό και στη γεωργική και κτηνοτροφική οικονομία. Είναι η είσοδος της πρώτης φάσεως του παραγωγικού σταδίου.  Την εποχή αυτή συγκροτούνται οι πρώτες ανθρώπινες κοινότητες και παρουσιάζονται οι πρώτες μορφές ιδιοκτησίας, κάποια οικιακή οργάνωση μέσων παραγωγής (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία) και γεννιέται και η επινόηση του τρόπου χειρονακτικών κατασκευών.  Η μορφή της οικογένειας ήταν πατριαρχική και ο αγώνας για την επιβίωσή τους γινόταν με πρωτογονικά μέσα.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 12 Δεκεμβρίου 2013, αρ. φύλλου 719


Σχετικά κείμενα:

1 σχόλιο:

  1. Ανώνυμος14/4/14

    Θα περάσει πολύς χρόνος ώσπου να συνειδητοποιήσουν οι Καστοριανοί την προσφορά του Γιώργου Χουρμουζιάδη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ