18.4.14

“Heaven and Earth: Art of Byzantium from Greek Collections”


ΟΔΟΣ 28.22.2013 | 717

“Ουρανός και Γη:

Βυζαντινή Τέχνη από Ελληνικές Συλλογές”



Η εξαίσια αμφιπρόσωπη εικόνα «Θεοτόκος Οδηγήτρια - Άκρα Ταπείνωση» (β΄ μισό 12ου αιώνα), αυγοτέμπερα σε ξύλο, 115 × 77,5 εκ., αγνώστου δημιουργού, από το Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς, παρουσιάζεται μεταξύ άλλων αριστουργημάτων, αυτό το χρονικό διάστημα στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον (National Gallery of Art)  στα πλαίσια της έκθεσης "Heaven and Earth Art of Byzantium from Greek Collections" (Ουρανός και Γη: Βυζαντινή Τέχνη από Ελληνικές Συλλογές).
Η ίδια καστοριανή εικόνα  έχει παρουσιαστεί  το 1997 και στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης στα πλαίσια της έκθεσης "The Glory of Byzantium" (Η Δόξα του Βυζαντίου).
Ενώ το 2004, στο ίδιο φημισμένο μουσείο της Νέας Υόρκης στην έκθεση υπό τον  τίτλο "Byzantium: Faith and Power (1261–1557)" (Βυζάντιο: Πίστη και Δύναμη) παρουσιάστηκε η άλλη "Άκρα Ταπείνωση"3-8 της Καστοριάς του 16ου αιώνα, μαζί με μία άλλη αμφιπρόσωπη εικόνα με τον Άγιο Ανδρέα και στρατιωτικούς και από την άλλη πλευρά τον Άγιο Γεώργιο, από τον ναό του Αγίου Ανδρέα της Καστοριάς, που σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείου Βέροιας.


Ο Προφήτης Ηλίας. 1180-1200.
Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς

Η έκθεση της National Gallery of Art της Ουάσιγκτον, οργανώνεται από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, με τη συνεργασία του Μουσείου Μπενάκη, της Εθνικής Πινακοθήκης της Ουάσιγκτον και το Μουσείο Ζαν Πολ Γκετί στο Λος Άντζελες και θα διαρκέσει έως τις 2 Μαρτίου 2014. Κατόπιν θα μεταφερθεί στην Καλιφόρνια, μουσείο Paul Getty του Los Angeles,  από τις 9 Απριλίου 2014 με 25 Αυγούστου 2014.

Περισσότερα από 170 έργα βυζαντινής τέχνης (τρία από την Καστοριά) που προέρχονται κυρίως από ελληνικές συλλογές, έχουν ταξιδέψει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού για τις ανάγκες της έκθεσης. Εξαιρετικά δείγματα βυζαντινής τέχνης, πολλά από τα οποία ταξιδεύουν στην Αμερική για πρώτη φορά, σπάνιες εικόνες, γλυπτά, μωσαϊκά, νομίσματα, χειρόγραφα και κοσμήματα εκτίθενται χωρισμένα σε πέντε θεματικές ενότητες.


Ο Άγιος Αθανάσιος, τέλος 14ου αρχές 15ου αιώνα.
Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς.

Οι άλλες δύο εικόνες από την Καστοριά που παρουσιάζονται  στην έκθεση είναι:  α) ο Προφήτης Ηλίας (1180-1200) τέμπερα σε ξύλο  (φωτογραφία στην 9η σελίδα) και β) ο  Άγιος Αθανάσιος (τέλη 14ου αιώνα αρχές 15ου) τέμπερα και ασήμι σε ξύλο (φωτογραφία 11η σελίδα), όλες προέρχονται από το βυζαντινό μουσείο Καστοριάς, το οποίο δεν εξέδωσε κανένα δελτίο τύπου σχετικά με την διεθνή αναγνώριση και την σημαντική αποστολή των καστοριανών εικόνων στην Αμερική. Την ίδια εσωστρεφή τακτική που προκαλεί ερωτηματικά, ακολούθησε το Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς και στις δύο παλαιότερες εκθέσεις στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης: Σιωπή. Κάποιοι δεν θέλουν να χάσουν την ησυχία τους, ή συμβαίνει κάτι άλλο;


(επάνω) Αμφιπρόσωπη εικόνα: Θεοτόκος Οδηγήτρια - Άκρα Ταπείνωση (β΄ μισό 12ου αιώνα), αυγοτέμπερα σε ξύλο, 115 X 77,5 εκ., αγνώστου δημιουργού, Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς. Η εικόνα ήταν λιτανευτική. Στην μία όψη παριστάνεται η Θεοτόκος Οδηγήτρια (φωτογραφία στην σελίδα 12)  σε βάθος χρώματος ώχρας, ενώ οι φωτοστέφανοι είναι κυανοπράσινοι.Τα χαρακτηριστικά της προδίδουν έντονη ανησυχία, με την σύσπαση των φρυδιών και το πλάγιο βλέμμα, ενώ ο Χριστός με το ρυτιδωμένοπρόσωπο δείχνει πολύ μεγαλύτερος από την ηλικία του. Στην άλλη πλευρά εικονίζεται ο Χριστός σε προτομή, νεκρός, με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος, μπροστά σε ένα σταυρό, όπου προβάλλει η επιγραφή «Ο Βασιλεύς της Δόξης».Η σύνθεση αυτή, γνωστή ως Άκρα Ταπείνωση, είναι εμπνευσμένη από την ακολουθία των Παθών και πρωτοεμφανίζεται γύρω στα μέσα του 12ου αιώνα σε μικρογραφίες. Ο κάμπος είναι εδώ γαλαζοπράσινος. Η εικόνα της Καστοριάς, με την αρκετά έντονη γραμμικότητα, την διακοσμητική διάθεση και την έμφαση στην ψυχογράφηση των εικονιζομένων, είναι από τα ωραιότερα και χαρακτηριστικότερα δείγματα της βυζαντινής ζωγραφικής του όψιμου 12ου αιώνα.
 From Byzantium to ΕΙ Greco 1987, σ.150, αρ. 8 (Μ. Chatzidakis).
Βοκοτόπουλος, Π., Βυζαντινές Εικόνες, Ελληνική Τέχνη, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1995.

* * * 

Η έκθεση καλύπτει την πρώιμη, μέση και ύστερη περίοδο του Βυζαντίου, όπως αυτές αποτυπώνονται στον ελλαδικό χώρο, από τον 4ο έως τον 15ο αιώνα, παρουσιάζοντας ένα πλούσιο απόθεμα από σπάνιες επιγραφικές και νομισματικές μαρτυρίες, χειρόγραφους κώδικες, γλυπτά, αρχιτεκτονικά στοιχεία, μωσαϊκά δάπεδα, ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και φορητές εικόνες, έργα μικροτεχνίας, και κεραμικής, βαρύτιμα υφάσματα και οτιδήποτε άλλο επιτρέπει στους επισκέπτες να σχηματίσουν μια πληρέστερη εικόνα για το βυζαντινό πολιτισμό.


(κάτω) Αμφιπρόσωπη εικόνα με τον Άγιο Γεώργιο και από την άλλη πλευρά τον Άγιο Ανδρέα και στρατιωτικούς (παραπλήσια με την επάνω εικόνα με τους Αγίους Γεώργιο, Θεόδωρο και Δημήτριο,, τέλος 11ου αι. από την Κωνσταντινούπολη, σήμερα στο Ερμιτάζ), από τον ναό του Αγίου Ανδρέα της Καστοριάς, σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείου Βέροιας.


Όπως αναφέρουν οι επιμελήτριες της έκθεσης του υπουργείου Πολιτισμού, κατά κύριο λόγο το υλικό αυτό προέρχεται από ελληνικές μουσειακές συλλογές, μεγάλο μέρος του οποίου δεν έχει έως τώρα παρουσιαστεί στο εξωτερικό, ενώ παράλληλα εκτίθενται άγνωστα μέχρι σήμερα νέα ανασκαφικά ευρήματα από όλο τον ελλαδικό χώρο.

Αρθρωμένη σε έναν χρονολογικό καμβά παρουσιάζει, παράλληλα με την κεντρική εκθεσιακή αφήγηση, ορισμένους ιδιαίτερου ενδιαφέροντος θεματικούς κύκλους, όπως τη διττή αντιμετώπιση της αρχαίας ελληνικής τέχνης από τον χριστιανικό βυζαντινό κόσμο και την αποτύπωσή της στη βυζαντινή τέχνη, το ρόλο της αρχαιοελληνικής γραμματείας στην παιδεία, την κωδικοποίηση και εξέλιξη της υστερορωμαϊκής νομοθεσίας, τις έμφυλες ταυτότητες και την θέση της γυναίκας, την οικογενειακή ζωή, τις αντιλήψεις για την υγεία, τη μαγεία, τη γέννηση και τον θάνατο. Παρούσες σε όλη τη διαδρομή της έκθεσης είναι δύο καθοριστικές παράμετροι για τη φυσιογνωμία του βυζαντινού πολιτισμού: η ελληνική γλώσσα, δημώδης και λόγια και ο διαρκής διάλογος των δύο βασικών θεσμικών πόλων του βυζαντινού κράτους, της αυτοκρατορικής εξουσίας και της εκκλησίας.

* * *

Η "Άκρα Ταπείνωση", η αμφιπρόσωπη εικόνα του 12ου αιώνα, από την Καστοριά, παρουσιάστηκε το 1997 στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης στα πλαίσια της έκθεσης "The Glory of Byzantium". Σήμερα παρουσιάζεται στην Ουάσιγκτον στην έκθεση “Heaven and Earth: Art of Byzantium from Greek Collections” που θα διαρκέσει έως τον Μάρτιο 2014, και στην συνέχεια στο  Λος Άντζελες από τις 9 Απριλίου έως τις 25 Αυγούστου 2014.
Η "Άκρα Ταπείνωση", η αμφιπρόσωπη εικόνα του 16ου αιώνα, από την Καστοριά, παρουσιάστηκε στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης το 2004 στην έκθεση με τίτλο  "Byzantium: Faith and Power (1261–1557)" 

* * *

Ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τζαβάρας αναφερόμενος στην έκθεση είπε μεταξύ άλλων: “…Το Βυζάντιο και ο πολιτισμός του αποτελούν για την Ελλάδα εθνική κληρονομιά… Στόχος κάθε αρχαιολογικής έκθεσης που γίνεται εκτός Ελλάδας είναι, βέβαια, η εξοικείωση των επισκεπτών με όψεις του πολιτισμού μας από τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο στην οποία αναφέρεται. Όραμά μας, ωστόσο, είναι η έκθεση αυτή να λειτουργήσει σαν ένας ακόμη κρίκος στην ισχυρή αλυσίδα της φιλίας και της συνεργασίας που συνδέει τους δύο λαούς μας, τον αμερικανικό και τον ελληνικό. Είμαι πεπεισμένος ότι ο πολιτισμός λειτουργεί μόνον ενωτικά, δημιουργικά, πολλαπλασιαστικά. Πιστεύω επίσης ότι τα μνημεία πολιτισμού είναι οι αψευδείς μάρτυρες της δυναμικής του λαού που τα δημιουργεί”.

Τέλος, η Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής: “Το 324 μ.Χ. ο Μέγας Κωνσταντίνος μετέφερε την Πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τη Ρώμη μερικές χιλιάδες μίλια μακριά, προς τα ανατολικά, κοντά στη θέση της αρχαίας ελληνικής πόλης του Βυζαντίου, στα στενά του Βοσπόρου, που συνδέει το Αιγαίο με τη Μαύρη Θάλασσα. Την ονόμασε Κωνσταντινούπολη και η Πόλη έγινε η μεγαλύτερη και πλουσιότερη στο χριστιανικό κόσμο. Παρέμεινε η κυρίαρχη δύναμη, ιδίως στην ανατολική Μεσόγειο, για περισσότερα από 1.000 χρόνια μέχρι που έπεσε στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων το 1453”.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ
-Heaven and Earth. The Art of Βyzantium from Greek CollectionsΜουσείο Μπενάκη, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
Χρόνος έκδοσης: 2013
ISBN: 978-960-476-130-2 (Ηard cover) & 978-960-476-131-9 (Paperback cover)
(Αγγλικά)
-Heaven and Earth. Cities and Countryside in Byzantine GreeceΜουσείο Μπενάκη, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Χρόνος έκδοσης: 2013
ISBN: 978-960-476-132-6 (Hard cover) & 978-960-476-133-3 (Paperback cover) (Αγγλικά)
Heaven and Earth. Cities and Countryside in Byzantine Greece (Ουρανός και Γη. Πόλη και ύπαιθρος στην Ελλάδα της Βυζαντινής περιόδου)
Μουσείο Μπενάκη, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Συνοδευτικός κατάλογος της ομότιτλης έκθεσης που πραγματοποιείται στην National Gallery of Art στην Ουάσινγκτον  και στο J.P. Getty Museum στο Λος Άντζελες. Ο κατάλογος χωρίζεται σε πέντε μεγάλες θεματικές ενότητες που καλύπτουν τη μετάβαση από την αρχαιότητα στο Βυζάντιο, τη θρησκευτική, πνευματική και καθημερινή ζωή και τις σχέσεις του Βυζαντίου με Ανατολή και Δύση. Οι ενότητες δίνουν τη δυνατότητα στον αναγνώστη να σχηματίσει μια αρκετά ολοκληρωμένη εικόνα για το βυζαντινό πολιτισμό μέσα από εκθέματα που προέρχονται αποκλειστικά από τον ελλαδικό χώρο. Περιέχουν εισαγωγικά κείμενα και λήμματα που υπογράφονται από διακεκριμένους ερευνητές και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 28 Νοεμβρίου 2013, αρ. φύλλου 717.

2 σχόλια:

  1. Sharon Gerstel9/5/14

    We are very happy to have the Kastoria icons in Los Angeles. They are the centerpieces of the exhibition and are generating many comments.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ