ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΒΒΑΔΑ - ΖΩΗΣ ΠΟΛΥΖΟΠΟΥΛΟΥ: Ο Βασίλειος Δόϊκος και η συμμετοχή του στα μουσικά πράγματα της Καστοριάς κατά τη δεκαετία 1934 – 1943 [III]

 

ΟΔΟΣ 21.10.2021 | 1100

Μνήμη Γεωργίου Γκολομπία

Η παρουσία του Βασιλείου Δόϊκου επικεφαλής των μουσικών σχημάτων της Καστοριάς, αρχικώς, για τη δεκαετία 1934-1943, η οποία εξετάζεται στη παρούσα μελέτη, καθίσταται απολύτως κρίσιμη. Ο Δόϊκος είχε αναλάβει τη διπλή ευθύνη, διοικητική και καλλιτεχνική του συνολικού μουσικού εγχειρήματος στη πόλη, που περιελάμβανε χορωδία, ωδείο και φιλαρμονική. Γεννημένος το 1905, είναι ένας νέος άνδρας 28 ετών το 1933 όταν επιστρέφει στην Καστοριά και αναλαμβάνει την ευθύνη ενός τόσον σημαντικού εγχειρήματος στον χώρο της μουσικής αλλά και γενικότερα στο χώρο του πολιτισμού της ομώνυμης επαρχίας. 

Μαζί του συνέδραμαν οι χορωδοί και οι ανήλικοι μουσικοί  του Ωδείου και της Φιλαρμονικής αλλά και όσοι εκ των πολιτών είχαν κατανοήσει τη σοβαρότητα του εγχειρήματος και βοήθησαν καθ’ οιονδήποτε τρόπο στη πραγμάτωσή του – ανάμεσα σε αυτούς ιδιαίτερο ρόλο χρημάτισαν οι επικεφαλής της πόλεως δημοτικοί άρχοντες: στις εκλογές της 11ης Φεβρουαρίου 1934 εκλέγεται δήμαρχος ο Βασίλειος Στεργίου Νικίδης, ο οποίος παραμένει και επί Μεταξά. Το 1941 δήμαρχος είναι ο Φιλόλαος Πηχιών και από το 1942 έως το 1944 ο Λεωνίδας Τσαμίσης. 

Ο Δήμαρχος, ως Πρόεδρος Επιτροπής Ωδείου, γνωστοποιεί, με το υπ’ αριθ. πρωτ. 54 έγγραφο της 26ης Αυγούστου 1938, προς τους κηδεμόνες 16 νέων – ανηλίκων – μουσικών ότι αποφασίστηκε η πρόσληψη των  τελευταίων ως μελών  της Φιλαρμονικής και, προκειμένου η πρόσληψη αυτή να ισχύσει, καλούνται οι παραλήπτες κηδεμόνες να δηλώσουν πως οι προστατευόμενοί τους θα παραμείνουν, ως μουσικοί του Ωδείου, τουλάχιστον για διάστημα ενός έτους:

Βασίλειον της Ελλάδος

Δήμος Καστορίας

Δημοτικόν Ωδείον Καστορίας

Εν Καστορία τη 26 Αυγούστου 1938

Αριθ. Πρωτ. 54. Προς Τον κ. 1) Δημήτριον Πουλιόπουλον 2) Κυριάκον Κιγμάν 3) Γεωρ. Παπαβασιλείου 4) Ιωάννην Μυλωνάν 5) Κων Μαλεγκάνον 6) Ιωαν. Δημητριάδην 7) Αργ. Μάρκου 8) Ευστ. Κουφιδάκην 9) Γρηγ. Τζώρτζην 10) Αχιλ. Μάντσιον 11) Γρηγ. Σκόρδαν 12) Ελιάου Ισαάκ 13) Χρήστον Τράντον 14) Εμμανουήλ Μάκον 15) Αναστ. Παπάζογλου 16) Νικολ. Βενέτην, 

Ενταύθα.

Έχομεν την τιμήν να γνωρίσωμεν υμίν ότι δια της υπ’ αριθ. 36/38 αποφάσεως της Επιτροπής Δημοτικού Ωδείου Καστορίας απεφασίσθη η πρόσληψις του κηδεμονευομένου σας ως μουσικού της Φιλαρμονικής του Δημοτικού Ωδείου με βαθμόν [Γ’ ] τάξεως και μηνιαίον μισθόν δραχμών [150] αλλ’ υπό τον όρον όπως υποβάλητε υπεύθυνον δήλωσιν ότι ούτος θέλει παραμείνει ως Μουσικός του Ωδείου τουλάχιστον επί εν έτος.

Παρακαλούμεν όθεν όπως αποστείλητε την σχετικήν δήλωσιν υπογεγραμμένην παρ’ υμών ίνα προβώμεν εις τον διορισμόν του.

Ο Δήμαρχος Καστορίας

Ως Πρόεδρος της Επιτροπής Ωδείου 

[υπογραφή]

Εν συνεχεία οι κηδεμόνες συμπληρώνουν και υποβάλουν στην Επιτροπή Ωδείου τις 16 υπεύθυνες δηλώσεις με τις οποίες δηλώνουν ότι ο προστατευόμενός τους θα παραμείνει μέλος της Φιλαρμονικής του Ωδείου τουλάχιστον «επί εν έτος αρχόμενον από 1ης Σεπτεμβρίου 1938». Σε δύο περιπτώσεις το διάστημα διαφοροποιείται: ορίζεται δεκάμηνον στη μία και εξάμηνον στην άλλη. Όλες οι δηλώσεις υπογράφονται τον Αύγουστο και σε όσες σημειώνεται η ημέρα υπογραφής, αυτή είναι μία από τις τελευταίες ημέρες του μηνός [26-30].

Τελικά με δύο εγκυκλίους της 19ης Οκτωβρίου 1938, οι οποίες αντιστοιχούν σε δύο διαφορετικές αποφάσεις της Επιτροπής του Ωδείου, διορίζονται με τη πρώτη [αριθ. πρωτ. 60]  δύο νέοι ως μουσικοί του Ωδείου και με τη δεύτερη [αριθ. πρωτ. 61]  οι 15 ακόμη νέοι μουσικοί. Η  πρώτη αναφέρεται σε δύο νέους εκ των οποίων ο ένας περιλαμβάνονταν στη κατάσταση της εγκυκλίου της 26ης Αυγούστου – αυτής της απευθυνομένης προς τους κηδεμόνες  – ενώ ο άλλος σημειώνεται για πρώτη φορά· και η δεύτερη εγκύκλιος περιλαμβάνει τους υπολοίπους 15 από τους 16 της εγκυκλίου της 26ης Αυγούστου, τη βασική ομάδα των μουσικών.

ΟΔΟΣ 21.10.2021 | 1100

Σε τρία από τα έγγραφα ζητείται από τον Δήμαρχο ως πρόεδρο της Επιτροπής Δημοτικού Ωδείου Καστορίας να επιτρέψει ώστε το Ωδείο να συμμετάσχει σε αντίστοιχες τρεις δημόσιες εκδηλώσεις τοπικών φορέων. Η Εθνική Οργάνωσις Νεολαίας, με έγγραφο του Διοικητή της Υποδιοικήσεως Καστορίας, ζητεί την παρουσία μουσικών του Ωδείου υπό την διεύθυνση του Δόϊκου άπαξ της εβδομάδος  εις το Γυμνάσιο για την ψυχαγωγία των μελών της οργανώσεως και ο πρόεδρος της Σχολικής Εφορείας Γ’ Δημοτικού Σχολείου Καστορίας παρακαλεί όπως η Μουσική του Ωδείου λάβει μέρος στη χοροεσπερίδα της Εφορείας, που θα δοθεί στην αίθουσα του «Παλλαδίου».  Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποκτά η τρίτη αίτηση αυτή του Δημ. Τσιφόρα, ο οποίος ζητεί να επιτραπεί «να παίζη τρίς της εβδομάδος» μουσική, κατά τους θερινούς μήνες Ιούλιο και Αύγουστο στο «Παλλάδιον» αντί συνολικής αμοιβής 4.000 δραχμών. 

Όπως φαίνεται από το έγγραφο που υπογράφει ως Διευθυντής του Ωδείου ο Δόϊκος, η συνολική δαπάνη η οποία απαιτείται για την προμήθεια νέων οργάνων και για την επισκευή μερικών εκ των υπαρχόντων ανέρχεται στο ποσόν των 7800 δραχμών, είναι περίπου διπλάσια από το ποσόν που προσφέρει ο επιχειρηματίας του Παλλαδίου: τούτο σημαίνει ότι λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις οικονομικές συνθήκες υπό τις οποίες λειτουργούσε πάντοτε το Ωδείο η παραπάνω πρόταση, εάν εγένετο αποδεκτή, θα μπορούσε να επιλύσει κάποιες από τις πιεστικές ανάγκες του Ωδείου.

 

Προς την Διοικούσαν Επιτροπήν 

Δημοτικού Ωδείου Καστορίας, 

Ενταύθα. 

(Δια του κ. Δημάρχου Καστορίας ως Προέδρου της Επιτροπής)

Αίτησις Ευαγγέλου Δ. Μυλωνά, Γραφέως Δήμου. 

Καστορία τη 31η Ιανουαρίου 1939

Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω υμιν ότι από της ιδρύσεως του Δημοτικού Ωδείου Καστορίας τουτέστιν από διετίας και πλέον μοι ανετέθη η γραφική υπηρεσία τούτου άνευ ουδεμιάς χρηματικής αμοιβής. Επειδή όμως κατά τον προσεχή Μάρτιον πρόκειται να καταταγώ εις τας τάξεις του Στρατού προς εκπλήρωσιν των στρατιωτικών μου υποχρεώσεων και ως εκ τούτου θέλω στερηθή των αποδοχών μου ως δημοτικού υπαλλήλου. Επειδή η στέρησις αύτη θέλει επιφέρει κλονισμόν των οικονομικών μέσων διά την συντήρησιν της οικογενείας μου ης τυγχάνω ο μόνος προστάτης μητρός και ανηλίκων αδελφών. Βασιζόμενος εις τα ευγενή υμών αισθήματα, λαμβάνω την τιμήν να παρακαλέσω υμάς όπως ευαρεστούμενοι και αναγνωρίζοντες την υπηρεσίαν ην προσφέρω εις το Δημοτικόν Ωδείον ως γραμματεύς τούτου θελήσητε να με συνδράμητε εις τας δυσκόλους ταύτας στιγμάς, χορηγούντες εις εμέ χρηματικόν τι ποσόν ως αμοιβήν δια την ανωτέρω υπηρεσίαν. Έχω την πεποίθησιν ότι θέλω τύχει της δεούσης εκ μέρους υμών υποστηρίξεως.

Ευπειθέστατος

Ο αιτών [υπογραφή]

Το τελευταίο χρονολογικά έγγραφο που δημοσιεύεται εδώ με το περιεχόμενό του φέρει, εκτός της αναφοράς στο πρόσωπο του Βασιλείου Δόϊκου, και την βαριά σκιά της εποχής στην οποία εντάσσεται. Ο Δήμαρχος γνωστοποιεί  στην Επιτροπή Δημοτικού Ωδείου ότι, επειδή ανεστάλη η λειτουργία του Ωδείου, απολύεται από τη θέση του ο διευθυντής αυτού, Βασίλειος Δόϊκος. Δεν παραλείπει μάλιστα να του εκφράσει την ευαρέσκεια της Διοικούσης Επιτροπής  του Δήμου «δια τας μέχρι τούδε [προσφερθείσας] υπηρεσίας του». Το έγγραφο φέρει ημερομηνία 1η Μαΐου 1943 και η λειτουργία του Ωδείου ανεστάλη από της 1ης Απριλίου. 

Η επαρχία (και αργότερα ο νομός) Καστορίας είχαν υπαχθεί υπό Ιταλική κατοχή, η οποία θα κρατούσε ακόμη λίγο περισσότερο από τέσσαρες μήνες – από την ημερομηνία αποστολής του εγγράφου– πριν συνθηκολογήσει η Ιταλία και πριν καταλάβουν την περιοχή τα γερμανικά τμήματα κατοχής. 

Ελληνική Πολιτεία

Δήμος Καστοριάς

Εν Καστορία τη 1 Μαίου 1943, Αριθ. Πρωτ. 791 

Προς το Δημοτικόν  Ωδείον Καστορίας

Ενταύθα

Έχομεν την τιμήν να γνωρίσωμεν υμίν ότι διά της υπ’ αριθ. 89 ε.έ. αποφάσεως της Διοικούσης τον Δήμον Καστορίας Επιτροπής, εγκριθείσης διά της υπ’ αριθ. 2342 ε.έ. ομοίας του κ. Νομάρχου Καστορίας ανεστάλη προσωρινώς η λειτουργία από 1 Απριλίου 1943 του Δημοτικού Ωδείου Καστορίας και απελύθη της θέσεώς του ο μέχρι τούδε Διευθυντής αυτού κ. Βασίλειος Δόϊκος και παρακαλούμεν όπως ανακοινώσητε τούτο αυτώ εκφράζοντες την ευαρέσκειαν της Επιτροπής δια τας μέχρι τούδε υπηρεσίας του.. Συνημμένως αποστέλλομεν αντίγραφον της ως άνω αποφάσεως.

Ο Δήμαρχος Καστορίας

[σφραγίδα και υπογραφή = Λεων. Τσαμίσης]

ΟΔΟΣ 21.10.2021 | 1100

Δεν γνωρίζουμε τους λόγους για τους οποίους έλαβε την απόφαση αυτή η Διοικούσα Επιτροπή του Δήμου – ίσως να επέδρασαν κυρίως ή μόνον λόγοι οικονομικοί. Πάντως, σε τέτοιες περιπτώσεις, και σε περιοχές όπως η Καστοριά, η λειτουργία ιδρυμάτων ή συλλόγων  όπως το Ωδείο πρέπει να διατηρείται με κάθε θυσία  καθώς αποτελούν από τη φύση τους ακτίνες φωτός εθνικής ζωής και για την συγκεκριμένη περίσταση η συμμετοχή σε αυτούς τους συλλόγους συνιστά μέρος μιας αξιοπρεπούς στάσεως, απέναντι στις υπάρχουσες τότε ιδιαίτερες συνθήκες.

Εδώ, νομίζουμε, ότι είναι η κατάλληλη στιγμή να υπογραμμιστεί η συμμετοχή του Δόϊκου στην  εθνική αντίσταση και, κυρίως, το αποτύπωμα που άφησε σε αυτήν με μία από τις μελοποιήσεις του Ύμνου της ΕΠΟΝ, το 1943,  σε στίχους της Σοφίας Μαυροειδή – Παπαδάκη. Το όνομά του Βασ. Δόϊκου θα γραφεί ανάμεσα σε αυτά του Κώστα Βάρναλη, Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργου Κοτζιούλα, Ιάνη Ξενάκη, Αλέκου Ξένου και μιας πλειάδας ακόμη άλλων καλλιτεχνών που έθεσαν τον εαυτό τους (και  το ταλέντο τους) στην υπηρεσία της πατρίδος και εντάχθηκαν στις γραμμές της Εθ.Αντίστασης.

Σε μία μεσαίου μεγέθους επαρχιακή πόλη στη περιοχή των βορείων συνόρων, ένας ντόπιος –ο Βασίλειος Δόϊκος– σπουδάζει μουσικός και επιστρέφει για να πραγματοποιήσει ένα όνειρο που φαίνεται ότι τον διακατείχε από πολύ Το ξεκίνημά του στη μουσική άρχισε από το ψαλτήρι της Μητρόπολης. Σε ηλικία δεκαπέντε ετών ξεκίνησε μαθήματα βιολιού με δάσκαλό του, τον Λουκά Παπαναστασίου. Ως μαθητής του Γυμνασίου Καστοριάς υπήρξε η ψυχή του μουσικού ομίλου "Ορεστής" ο οποίος προσέφερε τότε μεγάλη πολιτιστική κίνηση. Στο στρατό είχε την τύχη να υπηρετήσει στην Στρατιωτική Μουσική και να μελετήσει βιολί με δάσκαλό του τον υπηρετούντα τότε Σωτήρη Κασσιάρα. Μετά την απόλυσή του από το στρατό έφυγε στη Θεσσαλονίκη και ενεγράφη πρώτα στο Μακεδονικό Ωδείο Θεσσαλονίκης με δάσκαλό του στο βιολί και την Αρμονία τον διευθυντή Επαμεινώνδα Φλώρο. Μετά τις μουσικές σπουδές, του επιστρέφει στην Καστοριά και αποφασίζει να αφιερώσει όλες του τις δυνάμεις προκειμένου να καλλιεργήσει τη μουσική παιδεία των νέων της περιοχής αλλά και να αναπτύξει το μουσικό –και γενικότερα το πολιτισμικό– αίσθημα εκείνων των πολιτών, οι οποίοι θα έρχονταν σε επαφή με τη μουσική κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων των σχημάτων που δημιούργησε. 

Ο Δόϊκος δεν ήταν μόνος, αλλά η δική του παρουσία ήταν απαραίτητη – αυτός απετέλεσε τον καταλύτη προκειμένου να υπάρξει η μουσική διαδρομή της δεκαετίας 1934-1943 στη Καστοριά. Μαζί του συνέδραμαν οι χορωδοί και οι ανήλικοι μουσικοί  του Ωδείου και της Φιλαρμονικής αλλά και όσοι εκ των πολιτών είχαν κατανοήσει τη σοβαρότητα του εγχειρήματος και βοήθησαν καθ’ οιονδήποτε τρόπο στη πραγμάτωσή του –ανάμεσα σε αυτούς ιδιαίτερο ρόλο χρημάτισαν οι επικεφαλής της πόλεως δημοτικοί άρχοντες. Εμείς θα υπογραμμίσουμε τη βοήθεια που προσφέρει η εφημερίδα "Καστορία" με τον τρόπο με τον οποίο παρακολουθεί τα συμβάντα στον χώρο, αλλά και με τη συστηματική από μέρους της υπόμνηση προς τους αναγνώστες της,  ότι η δημιουργία όσων επιχειρεί ο Δόϊκος και οι μαθητές του –οι συμμέτοχοι– ωφελεί το κοινωνικό σύνολο και αναβαθμίζει την περιοχή εντός του ελλαδικού χώρου αλλά και γενικότερα. Ακόμη περισσότερο, προσπαθεί να κεντρίσει τη φιλοτιμία των Καστοριέων προκειμένου αυτοί να μην υστερήσουν στο ελάχιστο απέναντι στους πολίτες των γειτονικών νομών και στις κατακτήσεις εκείνων στο χώρο της μουσικής καθώς και του πολιτισμού γενικότερα.

[ΤΕΛΟΣ]

Φωτογραφίες: 

- Ο Βασίλειος Δόϊκος το 1935.

- Η Μαντολινάτα Καστοριάς, υπό την διεύθυνση του Βασίλη Δόϊκου, στο Πνευματικό Κέντρο Καστοριάς

- 1971. Εορτασμός του μακεδονικού αγώνα στον Μελά (αρχείο Δ. Τσουρτσούλα)

- Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, εν Αθήναις, τεύχος πρώτον – αριθμός φύλλου 316, 30 Ιουλίου 1936. Περί συστάσεως νομικού προσώπου εν τω Δήμω Καστορίας υπό τον τίτλον «Δημοτικόν Ωδείον Καστορίας».

- 9 Μαρτίου 1991: Σε τιμητική εκδήλωση στο πνευματικό κέντρο Καστοριάς, ο δήμαρχος Ανδρέας Οικονομίδης προσφέρει στον Βασίλειο Δόϊκο το αργυρό μετάλλιο της πόλης για την πολύτιμη προσφορά του στους Καστοριανούς. 

- Ευχαριστήρια επιστολή της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος "Λίλιαν Βουδούρη" προς την κ. Ελένη Βαφειάδου-Παπανικολάου για την προσφορά της στο σύλλογο των "Φίλων της Μουσικής": Αθήνα, 22 Δεκεμβρίου 2010. Αξιότιμη κυρία Παπανικολάου, Εκ μέρους της Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος "Λίλιαν Βουδούρη" του Συλλόγου "Οι Φίλοι της Μουσικής" σας ευχαριστώ πολύ για τη νέα σας προσφορά που αποτελείται από τη συλλογή "Καστοριανά τραγούδια» σε εναρμόνιση και διασκευή του Βασίλη Δόϊκου, η οποία συνοδεύεται από βιογραφικό και εργογραφικό σημείωμα του μουσικού. Είμαι σίγουρη ότι η συλλογή θα είναι χρήσιμη στους ερευνητές της παραδοσιακής μουσικής της Μακεδονίας, οι οποίοι επισκέπτονται τη Βιβλιοθήκη μας. Με εκτίμηση και θερμές ευχές για τον καινούργιο χρόνο σε σας και την οικογένειά σας. Στεφανία Μεράκου

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 21 Οκτωβρίου 2021 αρ. φύλλου 1100.

Αναδημοσίευση από την Νήσος Λευκάς.

Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

• ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΒΒΑΔΑ - ΖΩΗΣ ΠΟΛΥΖΟΠΟΥΛΟΥ: Ο Βασίλειος Δόϊκος και η συμμετοχή του στα μουσικά πράγματα της Καστοριάς κατά τη δεκαετία 1934 – 1943 [I]
• ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΒΒΑΔΑ - ΖΩΗΣ ΠΟΛΥΖΟΠΟΥΛΟΥ: Ο Βασίλειος Δόϊκος και η συμμετοχή του στα μουσικά πράγματα της Καστοριάς κατά τη δεκαετία 1934 – 1943 [II]
• ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΠΑΤΡΩΝΟΥ ΠΑΠΑΤΕΡΠΟΥ: Μαζαλτό
• ΕΛΕΝΗΣ ΒΑΦΕΙΑΔΟΥ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ: Χρήστος Χαιρόπουλος
• ΟΔΟΣ: Κατά φαντασία πραγματικότητες ΙΙ
• ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΤΖΗΜΑΚΑ: Ένα βιολί Stradivarius
• Νικόλαος Δόϊκος 1947-2021