Καθώς ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε και φέτος τα Χριστούγεννα, αν μας έθετε κάποιος το ερώτημα του τίτλου μας, καθένας μας θα έδινε τη δική του ξεχωριστή απάντηση. Προσωπικά θα απαντούσα ως εξής:
«Τα Χριστούγεννα είναι η μία από τις τρεις μεγαλύτερες γιορτές του Δωδεκαήμερου. Οι άλλες δύο είναι η Πρωτοχρονιά και τα Φώτα», μα η απάντησή μου καθόλου επαρκής δε θα ‘τανε. Γιατί τα Χριστούγεννα είναι πολύ περισσότερα πράγματα από αυτό, με πρώτο απ’ όλα, φυσικά, το γεγονός της Γέννησης του Χριστού, του ερχομού Του επάνω στη γη, για να θυσιαστεί για τη δική μας σωτηρία.
Αν μας ζητούσαν να πούμε το πιο αγαπημένο μας χριστουγεννιάτικο ποίημα, το παρακάτω του Σωτήρη Σκίπη θα έλεγα:
Χριστούγεννα / Στη μνήμη μου έτσι είναι στητή, Χριστέ μου, η θύμησή σου: / Να καίει το τζάκι στη γωνιά κι έξω να πέφτει χιόνι / Δίπλες να πλάθει η μάνα μου κι αξέχαστα γλυκά / Με χαμογελαστά / τα πρόσωπά μας των παιδιών της γειτονιάς ν’ ακούμε / -«να τα πούμε;» / τα κάλαντα τα ευφρόσυνα… Να ‘ναι μεγάλη σκόλη / να μπαίνει μες στο σπίτι μας η Βηθλεέμ η πόλη.
Αν μας ζητούσαν βιβλίο χριστουγεννιάτικο, «Το πνεύμα των Χριστουγέννων» του Καρόλου Ντίκενς θα έλεγα, όπως πολλοί άλλωστε. Ως Ελληνίδα, όμως, θα έλεγα πως Χριστούγεννα χωρίς τα διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη δε γίνονται…
Αγαπημένη μου αληθινή χριστουγεννιάτικη ιστορία; «Τα Χριστούγεννα του Μολλά Μουσταφά στην Τραπεζούντα», αληθινή ιστορία του Πόντου, αλλά κι από τον ένδοξο Μακεδονικό Αγώνα αυτή που συνέβη τα Χριστούγεννα του 1907, όταν Μακεδονομάχοι που βρέθηκαν στο ηρωικό Λέχοβο κινδύνεψαν να πιαστούν, αλλά τους έσωσαν οι μικροί καλαντιστές, που τους πήραν στις παρέες τους και, ψάλλοντας τα κάλαντα, τους άφηναν να κρυφτούν στα σπίτια που άνοιγαν τις πόρτες τους για ν’ ακούσουν τα κάλαντα και να κεράσουν τα παιδιά…
Αν μας ζητούσαν για πίνακα ζωγραφικής να πούμε, θα έλεγα τα «Κάλαντα» του «γενάρχη της νεότερης ελληνικής ζωγραφικής» Νικηφόρου Λύτρα (1832-1904), γιατί αυτός ο πίνακας είναι γεμάτος συμβολισμούς: «Στην τυπική πλακιώτικη αυλή, σε μια εποχή όπου η Ελλάδα δεν είναι χώρα υποδοχής μεταναστών, μεταξύ των παιδιών που “τα λένε” βλέπουμε τον μικρό τυμπανιστή, που είναι μαύρος. Κατά μία άποψη, η παρουσία αυτού του μικρού συμβολίζει το μήνυμα της Αγάπης που εκπέμπει η Σάρκωση του Θεού, ένα μήνυμα που δε διακρίνει φυλές και γλώσσες, “περιούσιους” και κατατρεγμένους. Άλλωστε, κατά τον θρύλο, ο ένας από τους τρεις Μάγους ήταν μαύρος».
Αγαπημένα μου χριστουγεννιάτικα φαγητά; Τα παραδοσιακά του τόπου μας. Γιατί αυτά χαρακτηρίζουν τον τόπο μας, αυτά ενώνουν εμάς τους σημερινούς με τους προγόνους μας, αυτά μας συνδέουν μεταξύ μας, αυτά είναι στοιχείο της Ιστορίας μας. Είναι η Παράδοσή μας, που την παραλάβαμε από τους προηγούμενους και οφείλουμε να την παραδώσουμε στους επόμενους. Αν δεν το έχουμε καταλάβει ακόμα, πέρασε ο καιρός που ξεπουλούσαμε καθετί δικό μας θαμπωμένοι από τα ξένα και μεθυσμένοι από το τρελό νερό της ξενομανίας μας. Δεν είναι μόνο συναισθηματικό το θέμα, είναι και θέμα εξυπνάδας∙ τώρα που η γαστρονομία αποτελεί σημαντική πτυχή του τουρισμού, θα ήταν πολύ κουτό από μέρους μας να μην προσφέρουμε στους τουρίστες τις δικές μας νοστιμιές τις πατροπαράδοτες με τα υλικά του τόπου μας. Το κέρδος θα ‘ναι πολλαπλό και δεν εννοώ το οικονομικό μόνο.
Σε όλες τις παραπάνω απαντήσεις θα απαντούσα κατευθείαν, χωρίς να βρεθώ σε κάποιο δίλημμα. Ούτε στο ερώτημα «ποιο χριστουγεννιάτικο έθιμο σας αγγίζει περισσότερο;» θα δίσταζα να απαντήσω, καθώς επί 25 ολόκληρα χρόνια, ως δασκάλα στο Δημοτικό Σχολείο Μαυροχωρίου, αξιωθήκαμε «να τα λέμε» την Παραμονή των Χριστουγέννων, αξημέρωτα μάλιστα. Το πιο αγαπημένο μου χριστουγεννιάτικο έθιμο είναι, λοιπόν, τα κάλαντα. Τα αληθινά κάλαντα, τα παραδοσιακά μας, αυτά που αφηγούνται μελωδικά το ιστορικό της γιορτής που ξημερώνει, που συνοδεύεται από επαίνους για τον ενοίκους του σπιτιού όπου τα παιδιά «τα λένε» και κλείνουν με ευχές για υγεία και καλοζωία.
Κι ενώ σε όλες τις παραπάνω ερωτήσεις οι απαντήσεις προκύπτουν αυτόματα κι ακαριαία, το μεγάλο δίλημμα θα το αντιμετώπιζα στο ερώτημα ποιο από τα κάλαντα είναι το αγαπημένο μου. Εκεί πολύ θα δυσκολευόμουν ν’ απαντήσω, γιατί…
Αγαπώ τα ποντιακά κάλαντα, αφού κυλούν μες στο αίμα μου. Αγαπώ τα καστοριανά κάλαντα, γιατί τα θεωρώ από τα ομορφότερα πανελλαδικά∙ αν η Καστοριά είχε κάποιον πολύ δημοφιλή τραγουδιστή, μια βραδιά να τα τραγουδούσε στους θαυμαστές του, θα είχαν γίνει γνωστά στο Πανελλήνιο! Αγαπώ και τα μαυροβινά, καθώς το Σχολείο μας τα ανέσυρε από τη λήθη και χάρη σε μας ξανακούστηκαν στο χωριό μετά από πολλές δεκαετίες, όπου είχαν αντικατασταθεί από ξενόφερτα τραγούδια κι όχι κάλαντα. Αγαπώ και της Ηπείρου, αγαπώ και τα βυζαντινά, αγαπώ της Θράκης, της Κάτω Ιταλίας,…, και, γενικά, είναι τόσα πολλά τα κάλαντα που αγαπώ, ώστε, λυπάμαι, αλλά απάντηση στο ερώτημα αυτό δε θα μπορούσα να δώσω. Τα δίδαξα χρόνια, τ’ αγάπησα πολύ, αδύνατον να ξεχωρίσω κάποιο.
Αν, όμως, δεχόμουν το ερώτημα από τ’ άλλα χριστουγεννιάτικα τραγούδια (όχι κάλαντα) ποιο θα ξεχώριζα, θ’ απαντούσα αμέσως το:
Έλα στη φάτνη μας, Χριστέ, να γεννηθείς, / στο λίκνο της καρδιάς μας συ γλυκά ν’ αναπαυθείς. / Σε καρτερούν όλου του κόσμου τα παιδιά / στην παγωμένη τούτη χειμωνιάτικη βραδιά. / Έλα, σωτήρα μας, ουράνιε βασιλιά, / να γεννηθείς μες στης ψυχής μας τη ζεστή σπηλιά. / Σε καρτερούν όλου του κόσμου τα παιδιά, / θρόνο σου να ‘χεις, Θεέ μας, την αγνή μας την καρδιά. / Κι ως θα ‘σαι μέσα μας, ας λάμπει φωτεινό / το άστρο στων ματιών μας το γαλήνιο ουρανό. / Μες στις ψυχές μας το φως σου σαν θα δει, / ίσως κινήσει κάποιος να ‘ρθει, Θεέ μου, να σε βρει.
Στίχοι Π. Σίλα, υπέροχη μουσική Ελένης Οικονομοπούλου (1912-1999), ένα τραγούδι που, αν πάντα με συγκινούσε βαθιά, όσο περνούν τα χρόνια με συγκινεί ακόμα περισσότερο, καθώς κινδυνεύουν όλο και περισσότερο τα παιδιά, που ο Χριστός αγκάλιασε, προτρέποντας σε μας τους μεγάλους να μοιάσουμε μ’ αυτά, αλλιώς είμαστε χαμένοι…
Τέλος, η πιο αγαπημένη μου ευχή είναι η ευχή για αγάπη! Από αυτήν, άλλωστε, πηγάζουν όλα τα καλά του κόσμου, με πρώτο απ’ όλα την ειρήνη, την τόσο περιζήτητη πάνω στη γη! Προσωπικά, όμως, εύχομαι και για την ευδοκία, την καλή προαίρεση, που επίσης λείπει πολύ από τους ανθρώπους. Γιατί, με όσα συμβαίνουν διαρκώς, συνήθως προηγείται το αρνητικό και το κακό μες στον νου μας κι έπεται η καλή σκέψη, ενώ θα ‘πρεπε το αντίθετο να συμβαίνει…
Καλά Χριστούγεννα σε όλους, ιδίως στα παιδιά όλου του κόσμου!...
Φωτογραφία: Δοξολογούντες άγγελοι από παράσταση Γέννησης
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 22 Δεκεμβρίου 2012, αρ. φύλλου 1154
Τα Χριστούγεννα είναι η μέρα που γορτάζεται η γέννηση του ιδρυτή μιας ιουδαϊκής αίρεσης χωρίς να είναι γνωστή η ημερομηνία γέννησης του.
ΑπάντησηΔιαγραφή