9.1.17

ΝΩΝΤΑ ΤΣΙΓΚΑ: «Τo Καστοριανό σημειωματάρι» της Άννας Παπαδοπούλου-Μελά [Ι]


ΟΔΟΣ 23.6.2016 | 841

Μέρος 1ο 

Το καλοκαίρι του 2015 βρέθηκα στο χωριό Ροβιές της Εύβοιας. Στην βιβλιοθήκη του ξενώνα που διέμενα, ξεχώριζε το δίτομο έργο των εκδόσεων «Μίλητος» με τον τίτλο «Ως ελευθέρα πολίτις-Ημερολόγιο εκστρατείας 1912-1926» της Άννας Παπαδοπούλου-Μελά σε επιμέλεια του ιατρού-ερευνητή Αντώνη Θ. Σταυρίδη [έκδοση του 2010]. Με αφορμή αυτό το βιβλίο και με τις πληροφορίες που στη συνέχεια κατάφερα να συλλέξω, τα βήματά μου οδηγήθηκαν στους ελαιώνες της περιοχής, παλιά ιδιοκτησία των Παπαδοπουλαίων εύπορης κάποτε οικογένειας του χωριού. Εκεί συνάντησα το απέριττο νεκροταφείο της οικογένειας που φέρει το όνομα «Περιβολάκι της Πεννούλας -1934» στη μνήμη νεαρότατου μέλους της οικογένειας που βρίσκεται θαμμένο εκεί μαζί με άλλους τεθνεώτες ενήλικες. Στη βορειοδυτική πλευρά του νεκροταφείου, σχεδόν ξεχασμένο σε μια γωνιά, απεριποίητο και πνιγμένον από άγρια βλάστηση, αντίκρισα έναν μοναχικό τάφο που στην μαρμάρινη επιτύμβια στήλη του έφερε γραμμένο ανάγλυφα:

ΑΝΝΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
ΚΟΡΗ ΜΙΧΑΗΛ ΜΕΛΑ
ΜΑΝΝΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΟΥ
3 ΣΕΠΤ. 1871 - 12 ΦΕΒ. 1937
ΕΔΩ ΚΟΙΜΑΤΑΙ 
ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΡΔΙΑ. 
ΕΛΑΤΡΕΥΣΕ ΤΗΝ 
ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ
ΑΦΙΕΡΩΣΕ ΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ.
ΑΓΑΠΗΣΕ ΚΑΘΕ ΕΥΜΟΡΦΟ
ΚΑΙ ΕΥΓΕΝΙΚΟ. ΠΑΛΕΥΕ ΑΚΟΥΡΑΣΤΑ
ΜΕ ΑΤΕΛΕΙΩΤΗ ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΥΣΤΥΧΙΣΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΠΟΝΕΜΕΝΟΥΣ.
ΑΙΩΝΙΑ ΤΗΣ Η ΜΝΗΜΗ.




Ποιά ήταν η 
Άννα Παπαδοπούλου-Μελά;

Η Άννα Παπαδοπούλου-Μελά (εφεξής στο κείμενο θα αναφέρεται ως ΑΠΜ), γνωστή και σαν «Μάννα του στρατιώτη» [1], γεννήθηκε στην Μασσαλία, όπου η οικογένειά της δραστηριοποιούνταν στο εμπόριο, το 1871. Πέθανε στις Ροβιές της Εύβοιας το 1937 σε ηλικία 67 ετών. Η οικογένεια Μελά με ηπειρώτικη ρίζα διέπρεψε κατά τον 18οκαι 19ο αιώνα στο εμπόριο, σε διοικητικές θέσεις και στην πολιτική από την Κωνσταντινούπολη μέχρι την Βράιλα της Ρουμανίας, στην Αθήνα ή σε λιμάνια της Ευρώπης στη Μεσόγειο. Ο φιλικός Λέων Μελάς του Γεωργίου αναδείχθηκε σε λόγιο, παιδαγωγό, νομικό, πολιτικό παράγοντα και μαχητικό δημοκράτη. Ο αδερφός του Μιχαήλ κατορθώνει να εκλεγεί Δήμαρχος Αθηναίων, βουλευτήςκαι Πρόεδρος της «Αθηναϊκής Λέσχης».

Ανάμεσα στα παιδιά που ο Μιχαήλ απέκτησε, ξεχωρίζει ο ηρωϊκός αξιωματικός του ελληνικού στρατού Παύλος Μελάς που πρόσφερε τη ζωή του στη Μακεδονία το 1904. Η Άννα, αδελφή του Παύλου σε ηλικία 20 ετών νυμφεύεται τον εύπορο κτηματία της Εύβοιας Απόστολο Παπαδόπουλο και πηγαίνει να ζήσει μαζί του στον Μεσαιωνικό πύργο της οικογένειας στις Ροβιές. Σύντομα όμως τα πράγματα θα φτάσουν σε αδιέξοδο καθώς ο Απόστολος, αθεράπευτος λάτρης του «ωραίου φύλου» αλλά και εθισμένος στην χαρτοπαιξία, χρεοκοπεί και αναγκάζεται να υποθηκεύσει τα κτήματά του στις Ροβιές.

Μετά τον τραγικό θάνατο του Παύλου [2] η βαθύτατα τραυματισμένη Άννα (έχοντας μάλιστα από πολύ νωρίς βιώσει μια έντονα συγκρουσιακή κατάσταση απόρριψης εκ μέρους της μητέρας της -ενώ η σχέση με τον πατέρα της παρέμεινε πάντοτε από την πλευρά της σχέση σεβασμού, θαυμασμού και αγαπητική) σε μια προσπάθεια να οργανώσει την ψυχική της άμυνα βρίσκει διέξοδο στην ακατάπαυστη και ανιδιοτελή κοινωνική προσφορά. Σε συνεργασία με τον καθηγητή της Ιατρικής Σχολής Αθηνών Ν. Αλιβιζάτο θα συμβάλλει στη δημιουργία της «Πολυκλινικής», προδρόμου της σημερινής «Πολυκλινικής Αθηνών» στην Ομόνοια. Σύντομα έμελλε να ριχτεί με όλες της τις δυνάμεις και στην υπόθεση του μεγάλου απελευθερωτικού αγώνα της πατρίδας.

 Εγκαταλείπει την οικογένειά της και το χωριό στην Εύβοια, φροντίζοντας να διατηρήσει διαρκή σχέση και συχνή επικοινωνία με τον γυιό της Αντώνη, το ένα από τα δυο παιδιά που απέκτησε. Από το 1912 και μετά συμμετέχει σχεδόν μόνιμα στις αποστολές του ελληνικού στρατού παρέχοντας νοσηλευτική φροντίδα στους στρατιώτες κατά την περίοδο των δύο Βαλκανικών πολέμων αλλά και κατά την Μικρασιατική εκστρατεία. Στα χειρουργεία τη πρώτης γραμμής συμμετέχει σε μεγάλες, ακρωτηριαστικές τις πιο πολλές φορές, χειρουργικές επεμβάσεις που γίνονται από διαπρεπείς επιστρατευμένους και εθελοντές έλληνες χειρουργούς, περιποιείται τους τραυματίες, ξενυχτά δίπλα τους συντροφεύοντάς τους τις νύχτες, δίνοντάς τους νερό ή τσιγάρα, παρηγορώντας τους. Δίκαια της απονέμεται ο τιμητικός τίτλος της «μάνας του στρατιώτη».

Η οικογένεια της ΑΠΜ στην Αθήνα αλλά και η ίδια εμπλέκονται στον «Εθνικό Διχασμό» κατά την περίοδο που ακολουθεί και συντάσσονται με την πλευρά των «Βενιζελικών» [3]. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των παθών που επικρατούσαν κατά την περίοδο αυτήν ας σταθεί το ότι και η ίδια η ΑΠΜ αποπέμφθηκε από το μέτωπο το 1922 με την κατηγορία της … «φιλοβενιζελικής προπαγάνδας». Πάνω της είχαν βρεθεί ικανά «πειστήρια» [δηλ. φωτογραφίες της με τον εξόριστο Βενιζέλο]. Η διαταγή της αποπομπής της δίδεται από τον ίδιο τον στρατηγό Παπούλα...

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή η ΑΠΜ θα σχετισθεί φιλικά με τον ήρωα της μικρασιατικής εκστρατείας και κινηματία στρατηγό Νικόλαο Πλαστήρα -αργότερα και πρωθυπουργό της χώρας. Είχε χρειαστεί να συνταξιδεύσουν στη Ζυρίχη για την νοσηλεία σε σανατόριο εκεί των παιδιών τους που έπασχαν από φυματίωση. Παίρνει σύντομα εντολή από τον Πλαστήρα να μεταβεί στην Αμερική για να συγκεντρώσει με έρανο χρήματα για την ίδρυση Σανατορίου και στην Ελλάδα.

Χωρίς να λογαριάζει κόπους και θυσίες επιστρατεύοντας και την καλλιτεχνική της έφεση (πωλεί κανάτια ξυλόγλυπτα, καρτ ποστάλ ημερολόγια, ποτήρια κλπ) καταφέρνει να δημιουργήσει πόρους εσόδων. Υποβάλλει αίτημα και προς την βασίλισσα Ελισάβετ της Ρουμανίας και την πείθει να συνεισφέρει με κονδύλια για τον ίδιο σκοπό. Έτσι καταφέρνει να χτίσει και να παραδώσει σε λειτουργία ένα πρότυπο θεραπευτικό Κέντρο, το «Σανατόριο ή Μάννα», στην Κουφοξυλιά Γορτυνίας πάνω στο όρος Μαίναλο. Τον καιρό εκείνο η φυματίωση «θέριζε» στη Ελλάδα με περίπου 300.000 ασθενείς στη χώρα. Η χρόνια επαφή της με τους ασθενείς αυτούς θα στοιχίσει στην ΑΠΜ και αυτήν την ίδια της τη ζωή. Μολύνεται και πεθαίνει «χτυπημένη» από τη Φυματίωση το 1937 στις Ροβιές όπου έχει αποτραβηχτεί.


Να ιδώ τον τάφο του Παύλου μας

Από την καταγραφή του ημερολογίου με την ένδειξη Έδεσσα, 27 Νοε 1912 αντιγράφω:
[…] λάβαμε τηλεγράφημα να ετοιμασθούμε δια Καστοριά. Χαρά για όλους. Για μένα συγκίνησι και κρυφή ευχαρίστηση, διότι θα πάγω επιτέλους να ιδώ τον τάφο του Παύλου μας που έπρεπε να ζη σήμερα να βλέπη την πανωλεθρία του εχθρού συμμάχου [4]. Τέλος πάντων δεν το χώνευσα και δεν θα το χωνεύω να μας κάμη ο Βενιζέλος σύμμαχο με τον παλιοβούλγαρο […]

Παρακάτω:

 Έδεσσα, 5 Δεκ 1912
[…] Πήγαμε το απόγευμα εν σώματι να αποχαιρετήσωμεν τους Τίτσι, που μας είχαν παραχωρήσει το νοσοκομείον. Στον φαρμακοποιόν Γκίμπα όλο ήλπιζα πως θα μου χάριζε τους χάρτας του Παύλου [5] που κατά τύχη είχαν πέσει στα χέρια του, όταν ήταν στην Κοζάνη. Αλλά τίποτε, λέξι δεν μου είπε […]


Μονάχα «μια κόκκινη επωμίδα»!

Η πολυπόθητη απελευθέρωση της Καστοριάς είναι πια γεγονός εδώ κι ένα μήνα περίπου. Οι μάχες του στρατού με τους σκληρά αμυνόμενους τούρκους σε όλα τα μέτωπα στοίχισαν και συνεχίζουν να στοιχίζουν σε ανθρώπινες ζωές, αλλά η μέθη της ελευθερίας υπερνικά τους θρήνους. Στις 6 Οκτ. 1912 απελευθερώθηκε η Δεσκάτη, στις 10 Οκτ. τα Σέρβια, στις 11 Οκτ. η Κοζάνη στις 13 Οκτ. τα Γρεβενά, στις 8 Νοεμβρίου η Φλώρινα και στις 11 Νοεμβρίου σειρά είχε πια και η Καστοριά. Στις 6 Δεκ. η Άννα Παπαδοπούλου-Μελά βρίσκεται καθ’ οδόν προς την πόλη. Απόγευμα η αποστολή καταφθάνει στο Αμύνταιο και διανυκτερεύει μέσα σε βαγόνι. Η Άννα Παπαδοπούλου Μελά επισκέπτεται το πεδίο της μάχης στο χωριό Περδίκας -Ναλμπάνκιοϊ τότε-] όπου η Vη Μεραρχία έχασε 56 άνδρες ενώ είχε και 356 τραυματίες. Συλλέγει με συγκίνηση ένα θυμητάρι από τον χώρο.

Την άλλη μέρα καταλύουν στο Μοναστήρι Κοιμήσεως της Θεοτόκου της Κλεισούρας. Από εκεί γράφει:
Πάνε τα ψέματα, αφού μας αποχαιρέτησαν οι φίλοι μας, στον σταθμό και αφού πήρα τις τελευταίες φωτογραφίες μου [...] μπήκα στο τρένο […] Φθάσαμε στα 4.00 μμ στο Σόροβιτς. Εντύπωσι μας έκαμαν τα καμένα σπίτια γύρω στον σταθμό. Η πρώτη μας σκέψις ήτο που θα διανυκτερεύαμε. Απεφασίσθη στο σιδηροδρομικό φορητό νοσκομείον. [...] Με Παπαδάμο, Μαθιό [εννοεί τον χειρουργό Μαθιό Μακκά] και Κτενά πήγαμε στο πρώην πεδίο μάχης, κάλυκες, οβίδες, κομμάτια στολών, πολλά τεκμήρια της διελεύσεως των μαχομένων. Μάζεψα μια κόκκινη επωμίδα, που έμοιαζε σαν παπαρούνα μέσα στα χορτάρια [..]




 «…γυναίκες χωρίς καρδιά»

Ενδιαφέρον έχει η παρακάτω παράγραφος όπου η ΑΠΜ σχολιάζει, με οργή και έντονη ειρωνεία, την συμπεριφορά του «ζεύγους Χρηστίδη» στο οποίο είχε παραδοθεί μαζί με τους τραυματίες στρατιώτες το Νοσοκομείο Κοζάνης:

[…] Γυρίζαμε μελαγχολικοί και οι τέσσερις όταν συναντήσαμε έξαφνα τον Χρηστίδη, με τη γυναίκα του που είχαν παραλάβει από εμάς το νοσοκομείον Κοζάνης τη παραμονήν της αναχωρήσεώς μας και του φρικτού πανικού. «Les Turks vont me violer» [μτφρ. οι Τούρκοι θα με βιάσουν] αυτός ήτο ο φόβο της, αυτό φώναζε η έξυπνη γυναίκα του χωρίς να σκεφθεί την ευθύνη που έφερε δια τους τραυματίας. Μάθαμε στην Βέροια όταν ήμεθα, πως η Τραυματιοφόρος Μοίρα τους εγκατέλειψε και ευρέθη εις Ελασσόνα εντός 24 ωρών. Θάμα των θαυμάτων. Η δε Χρηστίδαινα αντί τραυματίας φόρτωνε, όπου εύρισκε μέρος, τα πλιατσικολογήματά της περιφρονούσα Στάβαρη ταγματάρχη και Μπατσογιάννη με σπασμένα πόδια. Ο Μαθιός τα είχε όλα στον γύψο [τα σπασμένα πόδια των στρατιωτών] για να μεταφερθούν ασφαλείς. Δεν εφαντάζετο ποτέ και αυτός πως σέρνοντας στις λάσπες θα σώζονταν οι τραυματίαι της μάχης του Αλμπάκιοϊ. Όχι βέβαια, ούτε οι γυναίκες χωρίς καρδιά να αναλαμβάνουν ευθύνες. Τόσο την αντιπάθησα, χωρίς να την γνωρίζω που δεν θέλησα να δεχτώ την προσκλησί της και πήγαμε στο βαγόνι να φάμε και να κοιμηθούμε […]


«Άγρια εν τη ωραιότητητί της η Κλεισούρα…»

Παρουσιάζουν ενδιαφέρον τόσο η συγκλονιστική περιγραφή από την ΑΠΜ της διαδρομής από Αμύνταιο προς Κλεισούρα όσο και μερικές σκέψεις της στο μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου όπου διανυκτερεύει κατά την πορεία της προς Καστοριά:

[…] Λαβών γνώσιν ο κυρ φρούραρχος κατόρθωσε να μας εύρη μερικά μουλάρια και φύγαμε δια την Κλεισούρα. Στον δρόμο είδα πτώματα, απαίσια θεάματα, μία γυναίκα σφαγμένη, ξεγδυμένη. Εις το πλάγι της ένα μωρό. Παρακάτω δέκα χρονών κορίτσι, το σύμπλεγμα αυτό ήτο από τα χειρότερα που είδα. 
Ο δρόμος ωραιότατος, ηρεμία επηκολούθησε όταν βγήκαμε από το καμένο χωρίο και όταν δεν βλέπαμε τα ίχνη των βαρβάρων. Στην Κλεισούρα φθάσαμε το βράδυ, μείναμε στο μοναστήρι, είχα περπατήσει τέσσερις ώρες συνεχώς και μάλλον κουρασμένη, νηστική, με πήρε ο ύπνος σε μία γωνία. Στρωματσάδα όλοι κοιμηθήκαμε μαζί. Την νύκτα ήκουσα τον αρχίατρο να συμφωνή με Μακκά [6] και Μαρσέλλο να φύγουν πριν από μας δια να φροντίσουν δια νοσοκομείον στην Καστοριά. Δεν είπα τίποτε, προσπαθούσα να μη με πάρει ο ύπνος δια να μη φύγουν κρυφά. Το κατόρθωσα. Μόλις σηκώθηκαν, στις μύτες των ποδιών κατέβηκα στην αυλή να πλυθώ, άναψα ένα κεράκι στην εκκλησιά την παλιά. Πρόφθασε και πήρε ο μάτι μου την μοναχή την εύμορφη που κατοικούσε στο μοναστήρι. Να καλόγεροι μια φορά, όχι υποκριτικά που θέλουν να πιστεύει ο κόσμος πως δεν ξεύρουν τι θα πη γυναίκα. Δεν πταίουν αυτοί πταίει ο κλήρος, και εις αυτόν ακόμη αναγνωρίζεται φανερωτάτη υποκρισία. Το δε κοριτσάκι, αγνώστου ίσως πατρός, ήτο απαράλλακτα η μάννα του στην ευμορφιά της Παναγίας. Φύγαμε λοιπόν. Στον κατήφορο θαύμασα τη θέα την μαγική και έβαλα στο νου μου πως βέβαια θα υπήρξε λημέρι παλικαριών. Άγρια εν ωραιότητί της η Κλεισούρα…


[συνεχίζεται]

1. Δεν θα πρέπει να γίνεται σύγχυση της ΑΠΜ με την …άλλη «Μάννα του Στρατιώτη» την Καλλιόπη Λύκα (πατρώνυμο Ζάγκλη) που γεννήθηκε το 1889 στην Άρτα και πέθανε στην Αθήνα το 1982. Τον τίτλο της είχε απονείμει ο ίδιος ο βασιλεύς Γεώργιος. Η Καλλιόπη Λύκα δραστηριοποιήθηκε κυρίως στον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο και στη συνέχεια κατά τον Εμφύλιο στα μετόπισθεν του Εθνικού Στρατού ενώ αμέσως μετά πρόσφερε έργο και στις «παιδουπόλεις» που βρίσκονταν κάτω από την εποπτεία της βασίλισσας Φρειδερίκης. Όταν κατά τη δεκαετία του ’80 ασθένησε -και τελικά πέθανε- κανένα στρατιωτικό νοσκομείο δεν δέχτηκε να την περιθάλψει διότι «δεν εδικαιούτο περιθάλψεως» στις δομές του Στρατού»… Η ειρωνεία σε όλο της το μεγαλείο.
2. Το δράμα της οικογένειας Μελά την ίδια μόλις χρονιά που σκοτώθηκε ο Παύλος έγινε ακόμα μεγαλύτερο καθώς οι δυό αδελφοί του Λέων και Κωνσταντίνος (σαν «Κοκκός» αναφέρεται συχνά από την ΑΠΜ) μεταβαίνουν στην Μακεδονία προκειμένου να εντοπίσουν τα σημεία ταφής του ήρωα (η ταφή της κεφαλής τους έγινε στο Πισοδέρι της Φλώρινας ενώ του ακέφαλου σώματός του στην Καστοριά στον Ναό των Ταξιαρχών από τον δεσπότη Γερμανό Καραβαγγέλη). Κατά τις διαδρομές τους εκεί ο Λέων Μελάς ασθενεί από κάποια σοβαρή λοίμωξη και πεθαίνει μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα αβοήθητος.
3. Χάσμα δυσθεώρητο χωρίζει πλέον τις οικογένειες των Μελάδων με την οικογένεια Δραγούμη (ακόμα και με την νεαρότατη νύφη τους και χήρα του Παύλου Νάτα Δραγούμη). Τον Ίωνα σχεδόν τον θεωρούν ως άμεσα σχετιζόμενο με τον θάνατο του Παύλου (πως ήταν αυτός που ενέπλεξε στο δικό του όραμα τον Παύλο και ενέπνευσε την σχεδόν αυτοχειριαστική εμπλοκή στο «Μακεδονικό ζήτημα» στο παιδί τους). Μόνον ο Μίκης Μελάς, γυιός του Παύλου, νεαρός υπολοχαγός του ελληνικού στρατού και η κόρη της ΑΠΜ ανήκουν στη «φιλοβασιλική παράταξη» και αποτελούν «μαύρα πρόβατα» για την οικογένεια. Αργότερα μάλιστα ο Μίκης Μελάς θα δηλώσει δημοσίως ακόμα και γερμανόφιλος πράγμα που θα του στοιχήσει εκτόπιση και εξορία σε νεαρότατη ηλικία πράγμα που είχε ολέθριες συνέπειες στην διάπλαση του πολιτικού και κοινωνικού του χαρακτήρα. Ο Μίκης Μελάς [και μαζί μ’ αυτόν και ο ήρωας των Βαλκανικών πολέμων, της Μικρασιατικής εκστρατείας και αργότερα και του Ελληνοϊταλικού Πολέμου καστοριανός βουλευτής Αναστάσιος Νταλίπης από το χωριό Γάβρος του Νομού (1895-1949) -γυιός του πεσόντος μακεδονομάχου Δημητρίου Νταλίπη] είχε αναπτύξει το 1928 στενούς δεσμούς με την εθνικιστική-φασιστική-αντισημιτική οργάνωση «Τρία Έψιλον». Η οργάνωση αυτή η οποία ιδρύθηκε από πρόσφυγες εμπόρους της Θεσσαλονίκης με επικεφαλής τον έμπορο Γεώργιο Κοσμίδη διαδραμάτισε κύριο ρόλο στο πογκρόμ –πυρπόλησης τον Ιούλιο του 1931 της Εβραϊκής συνοικίας του Κάμπελ στη Θεσσαλονίκη. Το 1933 οι χαλυβδόκρανοι [«Τριεψιλίτες»] της οργάνωσης, κατά τα πρότυπα των φασιστών του Μπενίτο Μουσολίνι, οργάνωσαν πορεία προς την Αθήνα. Η οργάνωση αυτή διαλύθηκε από το δικτατορικό καθεστώς του Ιωάννη Μεταξά και επανασυστάθηκε υπό το καθεστώς κατοχικής διοίκησης στη χώρα. Ο Μίκης Μελάς παρέμεινε φίλος του Παλατιού και μετά τον Εμφύλιο συνδέονταν στενά με το περιβάλλον της Βασίλισσας Φρειδερίκης.
4. Είναι συγκλονιστικό το να αντιλαμβάνεται κανείς πως τις ίδιες σχεδόν σκέψεις με την ΑΠΜ κάνει και ο πολεμιστής δεκανέας Φίλιππος Δραγούμης στα ημερολόγιά του: «Πού είναι η σκιά του Παύλου να την ιδεί ελεύτερη; Τώρα εμείς θερίζουμε ό,τι έσπειρε κείνος στο χώμα που έβαψε με το αίμα του» (ημερομηνία εγγραφής σχεδόν σύγχρονη/δυό μόλις μήνες πρωθύστερη αυτής της ΑΠΜ: 9 Οκτωβρίου 1912, Φιλίππου Στεφ. Δραγούμη Ημερολόγια /Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913, Εκδόσεις Δωδώνη, σελ.102 Εισαγωγή-Επιμέλεια Ι.Κ. Μαζαράκης Αινιάν).
5. Ο Παύλο Μελάς σαν μέλος της Χαρτογραφικής Υπηρεσίας του Στρατού χρησιμοποιούσε με εξαιρετική άνεση και αποτελεσματικότητα τους χάρτες αυτούς που έφερε πάντοτε μαζί του.
6. Μακκάς Μαθιός (Αθήνα 1879–1965). Διάσημος χειρουργός της εποχής με σπουδές στη Γερμανία. Το 1912 ανακηρύχθηκε υφηγητής της χειρουργικής στο πανεπιστήμιο της Βόννης δεν δίστασε όμως όταν κηρύχθηκε επιστράτευση να επιστρέψει εθελοντικά στην Αθήνα και να τοποθετηθεί στην Υγειονομική Μοίρα της 2ης Μεραρχίας, επικεφαλής του χειρουργείου. Κατά την Μάχη στο Σαραντάπορο περιέθαλψε τον δεκανέα Φίλιππο Στεφ. Δραγούμη, αδελφό του Ίωνα Δραγούμη, μετέπειτα βουλευτή Καστοριάς-Φλώρινας επί σειρά ετών καθώς και Υπουργό που είχε τραυματισθεί στον αριστερό βραχίονα από βλήμα πυροβόλου. Έλαβε μέρος σε όλες τις μάχες του Α΄ Βαλκανικού πολέμου και έτσι τον βρίσκουμε στο πρόσκαιρο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Βεροίας να περιποιείται τους τραυματίες της μάχης των Γιαννιτσών, στο Στρατ. Νοσ. Καστοριάς, στη Φιλιππιάδα και στη συνέχεια στη Θεσσαλονίκη στο Α΄ Στρατ. Νοσ. της Βασιλίσσης Σοφίας. Χρημάτισε διευθυντής των χειρουργικών κλινικών του Ευαγγελισμού (1930) και του Ερυθρού Σταυρού (1930-35) και μέλος πολλών ελληνικών και ξένων ιατρικών εταιρειών. Ο Μ. Μακκάς είναι ο εισηγητής και οργανωτής της αιμοδοσίας στην Ελλάδα. Έγραψε πολλά ιατρικά βιβλία, όπως τα Περί καρκινώματος του στομάχου (1907), Σφάλματα και κίνδυνοι κατά τας χειρουργικάς εγχειρήσεις (1957), Περί μεταμοσχεύσεως οργάνων δι’ αγγειορραφής, Τράπεζαι αίματος κ.ά. [οι περισσότερες πληροφορίες από το διαδίκτυο].


Φωτογραφίες:
-Πορτρέτο της Άννας Παπαδοπούλου- Μελά  σε ακουαρέλλα από την “ζωγράφο των Βαλκανικών πολέμων” Θάλεια Φλωρά-Καραβία (1934).
-Ο κακοσυντηρημένος και αφημένος μεσαιωνικός πύργος  της οικογένειας Παπαδοπούλου στις Ροβιές της Εύβοιας [φωτ. Ν.Τ., 2015].


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 23 Ιουνίου 2016, αρ. φύλλου 841

Σχετικά:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ