15.10.17

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΑΘ. ΚΑΚΑΓΙΑΝΝΗ: Η έννοια της φορολογικής κατοικίας


ΟΔΟΣ 13.4.2017 | 881

των φυσικών και νομικών προσώπων και των νομικών οντοτήτων κατά τον κώδικα φορολογίας εισοδήματος


Ο ΦΟΡΟΣ ως άμεση και υποχρεωτική χρηματική παροχή των ιδιωτών προς το κράτος, αποτελεί το μέσο μεταβίβασης της αγοραστικής δύναμης των ιδιωτών προς αυτό. Στο πλαίσιο της διάκρισης των ειδών των φόρων, διακρίνουμε τους άμεσους φόρους, συγκεκριμένα τον φόρο εισοδήματος, ο οποίος επιβάλλεται στο εισόδημα των ιδιωτών που φανερώνει την αγοραστική τους ισχύ.

Ο Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος (Ν. 4172 /2013) αποτελεί τη νομική βάση που ρυθμίζει την επιβολή των φόρων αναφορικά με το εισόδημα. Στο άρθρο 4 του Ν. 4172/2013 (Κ.Φ.Ε.), εισάγεται η νομική έννοια της «φορολογικής κατοικίας», ο τόπος δηλαδή εντός της ελληνικής επικράτειας όπου ο φορολογούμενος (φυσικό, νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα), έχει την υποχρέωση να δηλώσει το παγκόσμιο εισόδημά του που προκύπτει στην ημεδαπή και την αλλοδαπή μέσα σε ορισμένο φορολογικό έτος για το οποίο και φορολογείται.

Στόχος του άρθρου 4 του Κ.Φ.Ε είναι η αποσαφήνιση της έννοιας της φορολογικής κατοικίας, ο εκσυγχρονισμός και η υιοθέτηση γενικών αρχών για την επιβολή του φόρου με βάση την αρχή του τόπου άσκησης της πραγματικής φορολογικής διοίκησης, κριτήριο το οποίο ακολουθείται σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Διευκρινιστικά, ως φυσικά πρόσωπα, νοούνται όλοι οι άνθρωποι, οι οποίοι έχουν ικανότητα δικαίου, σύμφωνα με το άρθρο 36 του Αστικού Κώδικα. Η ένωση προσώπων ή περιουσιών για την εξυπηρέτηση ορισμένου σκοπού συνιστά το λεγόμενο νομικό πρόσωπο (π.χ. μια ανώνυμη εταιρία), ενώ, ως νομική οντότητα νοείται κάθε μόρφωμα εταιρικής ή μη οργάνωσης ανεξαρτήτως νομικής προσωπικότητας και κερδοσκοπικού ή μη χαρακτήρα που δεν είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο (π.χ. ένας συνεταιρισμός).

Φορολογική κατοικία των φυσικών προσώπων αποτελούν, η πραγματική κατοικία, η πλασματική κατοικία και η φυσική του παρουσία στην Ελλάδα επί 183 μέρες. Ειδικότερα:

Ως πραγματική κατοικία, νοείται η κατοικία του φυσικού προσώπου που έχει στην Ελλάδα τη μόνιμη ή κύρια κατοικία του ή τη συνήθη διαμονή του ή το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων, δηλαδή τους προσωπικούς ή οικονομικούς ή κοινωνικούς δεσμούς του. Κατοικία, είναι ο τόπος όπου το πρόσωπο έχει την κύρια και μόνιμη εγκατάσταση του, ο τόπος δηλαδή που έχει καταστεί, σύμφωνα με τη βούλησή του, το σταθερό κέντρο των βιοτικών του εν γένει σχέσεων.

Η πλασματική κατοικία, αφορά την κατοικία εκείνου του φυσικού προσώπου που είναι προξενικός, διπλωματικός ή δημόσιος λειτουργός παρόμοιου καθεστώτος ή δημόσιος υπάλληλος που έχει την ελληνική ιθαγένεια και υπηρετεί στην αλλοδαπή.

Ένα φυσικό πρόσωπο που βρίσκεται στην Ελλάδα συνεχώς για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τις εκατόν ογδόντα τρεις (183) ημέρες, συμπεριλαμβανομένων και σύντομων διαστημάτων παραμονής στο εξωτερικό, είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδος από την πρώτη ημέρα παρουσίας του στην Ελλάδα. Δεν εφαρμόζεται για φυσικά πρόσωπα που βρίσκονται στην Ελλάδα αποκλειστικά για τουριστικούς, ιατρικούς, θεραπευτικούς ή παρόμοιους ιδιωτικούς σκοπούς και η παραμονή τους δεν υπερβαίνει τις τριακόσιες εξήντα πέντε (365) ημέρες.

Για παράδειγμα, κατά την απόφαση 1445/2016 του Συμβούλιου της Επικρατείας, κάτοικος εξωτερικού και Γερμανός υπήκοος, παντρεμένος με Ελληνίδα με την οποία έχει αποκτήσει ένα παιδί, προσέφυγε κατά του Προϊσταμένου της Δ.Ο.Υ Χολαργού, ο οποίος δεν δέχθηκε το αίτημα του Γερμανού φορολογούμενου να εκκαθαριστεί η κοινή δήλωση που υπέβαλε με την σύζυγό του που διαμένει στην Ελλάδα, εκτός από τα εισοδήματα που απέκτησε στη Γερμανία ασκώντας το επάγγελμα του αρχιτέκτονα.

Το ΣτΕ απεφάνθη πως είναι νοητή η χωριστή κατοικία των συζύγων αυτών. Επίσης, σε περίπτωση που έγγαμο φυσικό πρόσωπο δεν είναι υπόχρεο σε υποβολή δήλωσης φόρου εισοδήματος στην Ελλάδα, για τον λόγο ότι το ίδιο δεν έχει τη φορολογική του κατοικία σ' αυτήν, δεν τίθεται εν πάση περιπτώσει ζήτημα υποβολής κοινής δήλωσης φόρου εισοδήματος, με τον ή τη σύζυγο του αποκλειστικώς και μόνον επειδή ο ή η σύζυγος πληροί τα κριτήρια για να χαρακτηρισθεί φορολογικός κάτοικος Ελλάδας.

Επιπλέον, έκρινε ότι πρέπει να εναρμονιστεί το σύστημα «taxisnet» με τη νομοθεσία ώστε να δέχεται χωριστές δηλώσεις και όχι η εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας να προσαρμόζεται στις δυνατότητες του συστήματος.

Αναφορικά με τα νομικά πρόσωπα, βασικό στοιχείο τους είναι ο τόπος που εδρεύουν. Αν στη συστατική πράξη ή στο καταστατικό τους δεν ορίζεται διαφορετικά, τότε έδρα τους είναι ο τόπος όπου λειτουργεί η διοίκησή τους.

Τα νομικά πρόσωπα και οι νομικές οντότητες θεωρούνται φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας, για οποιοδήποτε φορολογικό έτος, αν η σύσταση ή ίδρυσή τους γίνεται σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο, αν με βάση το καταστατικό τους ορίζεται ως καταστατική έδρα τους η Ελλάδα και αν η πραγματική διοίκησή τους, δηλαδή, ο τόπος άσκησης της πραγματικής διοίκησης τους πραγματοποιείται στην Ελλάδα.

Πραγματική, θεωρείται η διοίκηση στον τόπο άσκησης καθημερινής διοικήσεως του νομικού προσώπου, ο τόπος λήψεως στρατηγικών αποφάσεων, ο τόπος ετήσιας γενικής συνέλευσης των μετόχων ή εταίρων, ο τόπος τήρησης βιβλίων και στοιχείων, ο τόπος συνεδριάσεων του διοικητικού συμβουλίου ή όποιου άλλου εκτελεστικού οργάνου της διοίκησης και ο τόπος κατοικίας των μελών του διοικητικού συμβουλίου ή όποιου άλλου εκτελεστικού οργάνου διοίκησης. Είναι δυνατόν να συνεκτιμάται και η κατοικία της πλειοψηφίας των μετόχων ή εταίρων του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας.

Η έννοια της πραγματικής διοίκησης του νομικού προσώπου και της νομικής οντότητας έχει μεγάλη σημασία, καθώς, εφόσον αποδεικνύεται ο πραγματικός αυτός δεσμός και παρά τη διαφορετική καταστατική πρόβλεψη έδρας του νομικού προσώπου, θεωρείται ότι το κατά περίπτωση νομικό πρόσωπο ή νομική οντότητα έχουν ως φορολογική κατοικία τους την Ελλάδα.

Συμπερασματικά, η έννοια της φορολογικής κατοικίας είναι σημαντική γιατί καθορίζεται σε ποιο τόπο, σε ποια χώρα και με ποιο φορολογικό σύστημα ποιου κράτους θα φορολογηθεί ένα φυσικό πρόσωπο, ένα νομικό πρόσωπο ή μια νομική οντότητα.

Κάθε κράτος επιβάλλει στα όρια της εδαφικής του κυριαρχίας φόρο με βάση την προβλεπόμενη νομοθεσία. Το ισχύον εθνικό μας φορολογικό σύστημα ερείδεται στην εφαρμογή και ισχύ των φορολογικών διατάξεων εντός της ελληνικής επικράτειας, ακολουθεί δε το μοντέλο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης για την αποφυγή της διπλής φορολόγησης και φοροδιαφυγής και τις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η νομολογία του ΣτΕ καθίσταται οδηγός, σ’ ένα πολυδαίδαλο νομοθετικό τοπίο και ιδιαιτέρως στο κομμάτι που αφορά τη φορολογική νομοθεσία, όπου έχουν ψηφισθεί και τροποποιηθεί δεκάδες διατάξεις. Οι φορολογικές αρχές πρέπει να εξετάζουν κάθε περίπτωση που προκύπτει ξεχωριστά, στηριζόμενες στο ισχύον νομικό πλαίσιο, στο πλήθος ερμηνευτικών εγκυκλίων που εκδίδονται διαρκώς, και τη νομολογία των δικαστηρίων.



Βιβλιογραφία
-Ν. Μπάρμπας, Φορολογία εισοδήματος, ερμηνεία Ν.4172/2013, έκδοση 2016, Σάκκουλας Αθήνα- Θεσ/νικη.
-Ν. Μπάρμπας, Φορολογία εισοδήματος, Δ’ έκδοση, Σάκκουλας Αθ. - Θεσ/νικη.
-Κ. Φινοκαλιώτης, Φορολογικό Δίκαιο, Ε’ έκδοση 2015, Σάκκουλας Αθ.- Θεσ/νικη.
-Ι. Κ. Δρυλλεράκη, «Φορολογική κατοικία φυσικών προσώπων», Δελτίο Φορολογικής Νομοθεσίας τ.66/2012, σελ. 963 επ.



Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 13 Απριλίου 2017, αρ. φύλλου 881


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ