28.10.17

ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ: Στά χρόνια τοῦ πολέμου Κοινωνική Πρόνοια στήν Καστοριά


ΟΔΟΣ Μεγάλη Πέμπτη 13.4.2017 | 881

Ὅταν καταλήφθηκε ἡ Καστοριά ἀπό τούς Γερμανούς,
στίς 15 Ἀπριλίου τοῦ 1941, Μεγάλη Τρίτη,
ἡ κοινωνική μέριμνα πρός τούς ἀπόρους δέν σταμάτησε, ἀντιθέτως μάλιστα ἐνισχύθηκε. 



Ἡ χώρα μας διέρχεται τά τελευταῖα χρόνια μιά περίοδο οἰκονομικῆς δυσπραγίας καί ἔφτασε μιά ἤ δύο φορές στά ὅρια τῆς χρεωκοπίας. Ἀποτέλεσμα τῆς καταστάσεως αὐτής εἶναι, ἐκτός τῶν ἄλλων, ἡ εἰς μεγάλο βαθμό, αὔξηση τῆς ἀνεργίας καί ὡς ἀπότοκο αὐτής μεγάλο τμήμα τοῦ πληθυσμοῦ νά περιέλθει στά ὅρια τῆς φτώχειας.

Ἡ ἀντιμετώπηση τῆς καταστάσεως αὐτής καί ἡ ἀνακούφιση τοῦ λιμώττοντος μέρους τοῦ πληθυσμοῦ ἀναλαμβάνεται κυρίως ἀπό τήν κεντρική καί αὐτοδιοικητική Διοίκηση, πλήν ὅμως στήν χώρα μας καί οἱ δύο αὐτές Ἀρχές δέν κατέστησαν ἰκανές νά ἀνταποκριθοῦν πλήρως στό ἔργο αὐτό λόγω τῆς ἐγγενοῦς ἀδυναμίιας των, ἀπό ἱδρύσεως τοῦ Ἑλληνικοῦ κράτους, νά λειτουργήσουν ὡς θά ἔπρεπε.

Εὐτυχῶς στήν ἀδυναμία αὐτήν τοῦ Κράτους ἔρχεται πάντοτε ἀρωγός ἡ Ἐκκλησία, ὁρισμένοι ἰδιωτικοί ὀργανισμοί καί ἡ ἀλληλεγγύη τῶν πολιτῶν. Στήν πόλη μας τό μεγαλύτερο μέρος, ἄν ὄχι τό ὅλον ἔργο, τῆς ἐπιλύσεως τοῦ προβλήματος τῶν ἀναξιοπαθούντων συμπολιτῶν μας καί τῆς ἀνακούφισής του, ἀνέλαβε ἡ τοπική Ἐκκλησία.

Ὁ σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας, ὡς γνήσιος ποιμένας, μέ τούς βοηθούς του, κληρικούς καί λαϊκούς, ἵδρυσε λαϊκά συσσίτια, κοινωνικό παντοπωλεῖο καί μέ κάθε τρόπο βοηθάει τούς ἔχοντας ἀνάγκη, καλύπτοντας μέ τόν τρόπο αὐτό τίς ἐλλείψεις τἠς πολιτείας.

Ἀνάλογες περιόδους, εύτυχῶς ὄχι σἀν τήν τωρινή, ἀνέχειας, ζήσαμε στήν χώρα μας καί ἄλλοτε, μιά ἀπό τίς ὁποῖες ἦταν τήν περίοδο τοῦ Β.Π.Πολέμου καί τῆς κατοχῆς. Στό πῶς ἀντιμετώπισαν οἱ τοπικές Ἀρχές καί ἡ κοινωνία τῆς Καστοριᾶς, τήν περίοδο ἐκείνη τό πρόβλημα, θά ἀναφερθῶ μέ τό ἄρθρο μου αὐτό. Προηγουμένως θά ἀναφέρω ὁρισμένα ἱστορικά στοιχεῖα τῆς περιόδου ἐκείνης γιά τούς νεότερους συμπολίτες μας γιατί ἐμεῖς οἱ γηρεότεροι τά ζήσαμε καί τά γνωρίζουμε.

Τό 1939 ἡ Ἰταλία κατέλαβε τήν Ἀλβανία καί ὡς ἀντίδραση ἡ Ἑλληνική Κυβέρνηση διέταξε καί ἐκτέλεσε τοπική ἐπιστράτευση στήν Δυτική Μακεδονία· μετά ὅμως ἀπό μικρό χρονικό διάστημα, γιά νά μήν προκαλέσει τούς Ἰταλούς καί δώσει ἀφορμή, ὅτι προετοιμάζεται γιά πόλεμο, γιατί ἐπιθυμοῦσε πάση θυσία νά διατηρήσει τήν οὐδετερότητά της, ἔκαμε μιά θεαματική ἀποστράτευση μέ μεγαλειώδη παρέλαση στόν δρόμο ἀπό τήν Μεσοποταμία πρός τήν Καστοριά, ἀπέναντι ἀπό τό παλαιὀ φυτώριο.

Ἀπό τήν ἐπομένη ὅμως ἡμέρα ἄρχισε μυστικά καί μέ ἀτομικές προσκλήσεις νά καλεῖ πάλι στά ὅπλα ὅλους τούς στρατεύσιμους τῆς περιοχῆς μας. Ἔτσι ἀπό τά τέλη τοῦ 1939 καί τίς ἀρχές τοῦ 1940 στρατεύθηκαν προοδευτικά ὅλοι οἱ ἔχοντες ἡλικία Καστοριανοί.

Οἱ περισσότεροι ἧσαν μεροκαματιάρηδες γουνεργάτες, μικροβιοτέχνες ἤ ὑπάλληλοι, καί οἱ χωρικοί μας εἶναι γνωστό ὅτι δέν εἷχαν μεγάλους κλήρους οὔτε ἧσαν μεγαλοαγρότες, ἐπίσης τήν ἐποχή ἐκείνη εἷχε κάμψη καί τό ἐμπόριο τῆς γούνας λόγω τοῦ πολέμου. Ὑπῆρξε τότε οἰκονομική δυσπραγία στήν πόλη μας καί πολλές οἰκογένειες ἀντιμετώπιζαν σοβαρά οἰκονομικά προβλήματα ἰδίως τῶν ἀπόρων ἐπίστρατων.

Ἡ Κυβέρνηση ὅμως ἐκτός ἀπό τήν καθαρῶς στρατιωτική προετοιμασία ἔλαβε πρόνοια καί γιά τόν ἄμαχο πληθυσμό καί ἰδιαίτερα γιά τίς οἰκογένειες τῶν ἐπιστράτων. Ἧλθε ἀρωγός καί μερίμνησε γιά τίς ἄπορες οἰκογένειες μέ τήν κοινωνική της πρόνοια.


ΟΔΟΣ Μ.Πέμπτη 13.4.2017 | 881

Ἤδη ἀπό τοῦ 1938 δημοσιεύθηκε Διάταγμα στό ὑπ’ ἀριθ. 370/13.10.38 φύλλο τῆς ἐφημερίδας τῆς Κυβερνήσεως, τό ὁποῖο τροποποιήθηκε μέ ἄλλο διάταγμα, τό ὁποῖο δημοσιεύθηκε στό ὑπʹ ἀριθ. 93 / 11.3.39 φύλλο τῆς αὐτῆς ἐφημερίδας, τό ὁποῖο διέταζε καί καθόριζε τίς προϋποθέσεις γιά τήν δωρεάν ἤ μέ ἐλαττωμένο ἀντίτιμο παροχή ἰατρικῆς βοήθειας στούς ἀπόρους. Τήν ἰδιότητα τοῦ ἀπόρου ἔκριναν πρωτοβάθμιες καί δευτεροβάθμιες ἐπιτροπές.

Πρωτοβάθμιες ἐπιτροπές συστήθηκαν σέ κάθε ἐνορία ἤ κοινότητα καί ἀποτελοῦνταν ἀπό τόν ἐφημέριο τῆς ἐνορίας, ἀπ’ ἕναν ἰατρόν πού κατοικοῦσε στήν περιφέρεια τῆς ἐνορίας ἤ τῆς κοινότητας, καί ἄν δέν ὑπῆρχε, ἀπ’ ἕναν ἔγκριτο πολίτη καί ἀπό τόν προϊστάμενο τῆς τοπικῆς ἀστυνομικῆς ἀρχής, καί ἐάν δέν ὑπῆρχε, ἀπό ἕναν ἔγκριτο πολίτη.

Δευτεροβάθμιες ἐπιτροπές συστήθηκαν στίς ἕδρες τῶν Εἰρηνοδικείων, ἦταν μόνιμες καί ἀποτελοῦνταν ἀπό τόν Είρηνοδίκη, ἀπʹ ἕναν ἐκπαιδευτικό λειτουργό τῆς μέσης ἐκπαιδεύσεως, ἀπʹ ἕναν ἰατρό πού ὅριζε ὁ οἰκεῖος Ἰατρικός σύλλογος, ἀπό δύο ἔγκριτους πολίτες κατοικοῦντας στήν περιοχή καί ἀπό τόν Ἀστυνομικό διευθυντή τῆς περιοχῆς ἤ τόν ἀναπληρωτή του. Νά σημειώσω ἐδώ ὅτι ἐνώ τό καθεστώς ἦταν δικτατορικό, οἱ ἐπιτροπές ἀποτελοῦνταν ἀπό δημοσίους ὑπαλλήλους καί ἔγκριτους πολίτες. Αὐτό ἔχει κάποια σημασία.

Οἱ ἐπιτροπές αὐτές ἔκριναν ποιοί ἧσαν ἄποροι καί τούς χορηγοῦσαν δελτίο ἀπορίας γιά τήν δωρεάν ἰατρική περίθαλψη στά κρατικά ἤ ἀγαθοεργοῦ πρωτοβουλίας ὑγειονομικά ἱδρύματα, τά φαρμακεῖα κ.λ.π. Σέ κάθε κοινότητα τῆς Ἐπαρχίας Καστοριᾶς -ἡ Καστοριά ἦταν τότε ἐπαρχία τοῦ Νομοῦ Φλωρίνης- , ὄπως καί στίς ἐνορίες τῆς πόλεως συγκροτήθηκαν ἐπιτροπές καί ἔστειλαν καταστάσεις ἀπόρων στήν δευτεροβάθμιο ἐπιτροπή Καστοριᾶς γιά ἔγκριση καί χορήγηση δελτίου ἀπορίας.

Τίς καταστάσεις αὐτές τίς βρήκα στό ἀρχεῖο, πού βαστοῦσε ὁ πατέρας μου ὡς μέλος καί γραμματέας τῆς δευτεροβάθμιας ἐπιτροπής. (Τό ἀρχεῖο αὐτό, καθῶς καί πολλά ἄλλα ἱστορικά στοιχεῖα τῆς περιόδου ἐκείνης, τά ὁποία ἀναφέρω στό ἄρθρο μου αὐτό, βρίσκονται στό Μουσεῖο τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα, στό ὁποῖο τά ἔδωσα πρός φύλαξη ἔως ὅτου ἱδρυθεῖ τὀ Ἱστορικό Ἀρχεῖο τῆς πόλεως καί μεταφερθοῦν σʹαὐτό).

Τά ἅλλα μέλη τῆς ἐπιτροπῆς ἦταν , πλήν τοῦ Εἰρηνοδίκου καί τοῦ Ἀστυνόμου, ὁ ἰατρός Λεωνίδας Τσαμίσης, τόν ὁποῖο ὅρισε ὁ ἰατρικός Σύλλογος Καστοριᾶς, καί οἱ ἔγκριτοι, μακαριταί συμπολίτες μας Ἰωάννης Κωτσίδης καί Ἀχιλλέας Ἀλβανός. Τά πάρα πάνω ἀποτελοῦν ἁπλῶς ἕνα δεῖγμα τῆς πρόνοιας τοῦ Κράτους καί δέν ἧσαν ἀσφαλῶς τά μόνα. Τά ἀναφέρω ὅμως μέ λεπτομέρειες γιατί γι’ αὐτά ὑπάρχουν ἀδιάσειστα, ὡς προανέφερα, στοιχεῖα.

Ἀλλα μέτρα ἦταν τά ἐπιδόματα τά ὁποία χορηγοῦσε τό Κράτος στίς οἰκογένειες τῶν ἐπιστράτων καί ἄλλου εἰδους παροχές. Γιά τόν σκοπό αὐτό συνέστησε εἰδικές ἐπιτροπές διανομῆς αὐτῶν. Πρός ἐπίρρωσιν τοῦ γεγονότος ἀναφέρω τό ὑπʹἀριθ. Πρωτ. 10269 τῆς 10ης Νοεμ. 1940 ἔγγραφο τοῦ ἐπάρχου Καστοριᾶς, ἀπευθυνόμενο στόν Κων/νο Πηχιών, στό ὁποῖο διαβάζουμε: «Διά τῆς παρούσης διαθέτομεν ὑμίν τήν εἰς εἰδικάς ἐπιτροπάς διανομῆς ἐφεδρικῶν ἐπιδομάτων διανομήν τῶν παρʹ ἐμοῦ παραδιδομένων ὑμῖν χρηματικῶν ποσῶν». 

Μέ ἄλλο δέ ἔγγραφό του ὁ Ἕπαρχος ἀπευθύνεται στό ταμεῖο Ὑδρεύσεως καί Ἐξυγιάνσεως Καστοριᾶς ζητῶντας τήν σύναψη προσωρινοῦ δανείου γιά νά ἀντιμετωπίσει τίς ἄμεσες χρηματικές ἀνάγκες. Τό ἔγγραφο αὐτό ἔχει ἀριθ. Πρωτ. 10268/10 Νοε. 1940 καί εἶναι τό ἀκόλουθο:

«Παρακαλοῦμεν ὅπως ἅμα τῆ λήψει τῆς παρούσης συγκληθῆ ἡ Διοικοῦσα τό Ταμεῖον ἐπιτροπή καί ἀποφασίση τήν ὑπό τύπου Προσωρινοῦ Δανείου χορήγησιν ἐπʹὀνόματι τοῦ Ἐπάρχου Καστορίας μέχρι τοῦ ποσοῦ τῶν πεντήκοντα χιλιάδων δραχμῶν, διά τήν ἅμεσον ἀντιμετώπισην τῆς ἀνάγκης διανομῆς τῶν Ἐφεδρικῶν Ἐπιδομάτων, συμφώνως τῆ ὑπ.ἀριθ.91627 ἐ.ἐ. ἐπειγούση τηλεγραφικῆ διαταγῆ τοῦ Ὑπουργείου Ἐσωτερικῶν καί ὑπό τόν ὅρον τῆς ἀμέσου ἀποδόσεως αὐτῶν ἅμα τῆ ἐξοφλήσει τῶν σχετικῶν ἐνταλμάτων». Σημασία ἔχει καί γι’ αὐτό ἀναφέρω τά ἔγγραφα αὐτά, ἡ ἡμερομηνία πού ἐκδόθηκαν.

Πράγματι τήν ἐπομένη ἡμέρα, 11 Νοε. 1940, συνῆλθε ἡ Διοικοῦσα ἐπιτροπή τοῦ Ταμείου, τήν ὁποία ἀποτελοῦσαν οἱ κ.κ. Κων/νος Πηχιών, πρόεδρος, Γ. Οἰκονομίδης, Ἀργ.Παπαδίσκος, Χρυσός Καραγκούνης, Κων/ νος Δούκης, Σπ. Σιωμόπουλος καί Θ. Κρασᾶς, μέλη, καί χορήγησαν στόν Ἔπαρχο τό χρηματικό ποσό τῶν πενήντα χιλιάδων (50.000).

(Ἡ ἀνωτέρω ἐνέργεια μᾶς ἐπιτρέπει καί προτρέπει νά συγκρίνουμε τήν σύνθεση τῆς Διοικούσας ἐπιτροπῆς τοῦ Ταμείου Ὕδρευσης τῆς πόλεώς μας, τότε , καί τήν χρηματική εὐχέρεια τοῦ Ταμείου ὥστε νά δύναται νά δανείζει καί τό ἴδιο τό Κράτος, καί τήν πλήρη αὐτοτέλειά του, μέ τήν νύν ὑπάρχουσα κατάσταση καί λειτουργία τῆς ΔΕΥΑΚ).

Αὐτό ὅμως πού ἔχει μαγαλύτερη ἀξία, καί τό ἀναφέρω, εἶναι ἡ βοήθεια πού προσέφερε, ὅπως προσφέρει καί σήμερα, τό κοινωνικό σύνολο. Ἀπό τό 1939 συστήθηκαν ἐπιτροπές ἐράνων στήν πόλη μας γιά τήν συγκέντρωση χρημάτων, τόσο ἀπό τό ἐσωτερικό, ὅσο καί ἀπό τούς συμπατριῶτες μας τοῦ ἐξωτερικοῦ, πρός ἐνίσχυση τῶν ἀναξιοπαθούντων.

Στό ὑπʹἀριθ. 413/26 Μαρτ. 1940 ἔγγραφο, τό ὁποῖο ἔστειλε ὁ Μητροπολίτης Καστοριᾶς Νικηφόρος πρός τόν πατέρα μου, ἀναγράφονται τά ἐξῆς: «Ἀποφάσει τῆς περί ἡμᾶς Ἐπιτροπῆς, τῆς σχηματισθείσης κατά Σεπτέμβριον π.ἔ. Πρός συλλογήν ἑράνων ὑπέρ τῶν ἀπόρων οἰκογενειῶν τῶν στρατευθέντων Καστοριέων, πέμπομεν ὑμῖν, ὡς ταμία τῆς ὑπό τῆς ὡς ἄνω μεγάλης Ἐπιτροπῆς σχηματισθείσης διαχειριστικῆς Ἐπιτροπῆς, τόν ἐσώκλειστον κατάλογον, περιλαμβάνοντα τά ὀνόματα, εἰς ἄ διενεμήθησαν τά ἐξ Ἀμερικῆς ὑπό τοῦ Συλλόγου τῶν Καστοριέων ¨ἡ Ὁμόνοια¨ ἀποσταλέντα διά τόν ἄνω σκοπόν 700 δολλάρια, ἴνα κατατεθῆ εἰς τόν παρʹὑμῖν σχετικόν φάκελλον. Τό ποσόν αὐτό τῶν 700 δολλαρίων δραχμοποιήθηκε καί ἔδωσε 95.497 δραχμές καί ὑπάρχει κατάλογος μέ τά ὀνὀματα καί τά ποσά πού ἔλαβε ἕκαστος». (Ὑπάρχει ὄντως ὁ κατάλογος).

Τό ἔγγραφο αὐτό μᾶς πληροφορεῖ ἀφʹ ἕνός μέν ὅτι ἀπό τοῦ 1939 εἷχε συσταθεῖ στήν πόλη μας ἐρανική Ἐπιτροπή καί ἀφʹ ἑτέρου τήν γενναῖα ἐνίσχυση τοῦ ἑράνου ἀπό τούς συμπατριῶτες μας τῆς Ἀμερικῆς, οἱ ὁποῖοι πάντοτε συνεισέφεραν καί συνεισφέρουν, σʹ ὅ,τι πρόκειται νά βοηθήσει τήν γενέτειρά τους καί τούς συμπατριῶτες τους Καστοριανούς.

Ἐκτός ἀπό τό ἀνωτέρω ποσό ὡς ἐνίσχυση τοῦ ἑράνου, οἱ συμπατριῶτες μας κάτοικοι τῆς Νέας Ὑόρκης ἔστειλαν ἕνα σεβαστό ποσό γιά νά γίνει καταφύγιο στήν πόλη μας καί προφυλαχθεῖ ὁ πληθυσμός ἀπό ἐνδεχόμενους βομβαρδισμούς κατά τήν διάρκεια τοῦ πολέμου. Θά ἦταν παράλειψη νά μήν ἀναφἐρω τήν καθʹὅλην τήν διάρκεια τοῦ πολέμου καί κατά τήν ἐπακολουθήσασα κατοχή, δραστηριότητα τῆς Φιλοπτώχου Ἀδελφὀτητας Κυριῶν τῆς Καστοριᾶς, ἡ ὁποία βοηθοῦσε μέ κάθε τρόπο τίς ἄπορες οἰκογένειες, τόσο μέ χρηματικά βοηθήματα ὅσο καί ἄλλους τρόπους.

Ὅταν καταλήφθηκε ἡ Καστοριά ἀπό τούς Γερμανούς, στίς 13 Ἀπριλίου τοῦ 1941, Μεγάλη Τρίτη, ἡ κοινωνική μέριμνα πρός τούς ἀπόρους δέν σταμάτησε, ἀντιθέτως μάλιστα ἐνισχύθηκε. Μετά τό Πάσχα, τήν ἐβδομάδα τῆς Διακαινησίμου, μερικοί συμπολίτες μας διέρρηξαν τίς ἀποθῆκες τοῦ Στρατοῦ καί ἄρχισαν νά ἀφαιροῦν τρόφιμα, ἄλευρα καί κιβώτια μέ μαύρη σταφίδα.

Συστάθηκε αὐτοβούλως καί ἐπί τόπου μιά ὁλιγομελῆς ἐπιτροπή εὐϋπόληπτων συμπατριωτῶν μας, ἡ ὁποία ἀπετάνθηκε στόν ἐπικεφαλής τῶν γερμανικῶν δυνάμεων τῆς πόλεώς μας, οἱ ὁποῖοι ἀπενέβησαν ἄμεσα καί σταμάτησαν τήν κλοπή τῶν τροφίμων. (Ἡ Καστοριά ἦταν ἡ βάση ἐφοδιαμοῦ τοῦ βορείου τμήματος τοῦ πολεμικοῦ μετώπου καί ὑπήρχαν ἀποθῆκες ὄχι μόνον τροφίμων ἀλλά παντός ὑλικοῦ).



ΟΔΟΣ Μ.Πέμπτη 13.4.2017 | 881


Οἱ Γερμανοί διέθεσαν στόν Δῆμο τά ἄλευρα, τίς ζωοτροφές καί ἄλλα τρόφιμα, τά ὁποία ὑπήρχαν στίς ἀποθῆκες τοῦ Στρατοῦ μας. Ἡ Δημοτική Ἀρχή ἀντάλλαξε μέ τούς χωρικούς τό κριθάρι καί τήν βρώμη τῶν ζωοτροφῶν καί πῆρε σιτάρι, σίκαλη καί καλαμπόκι. Συνέστησε εἰδική ἐπιτροπή Ἐπισιτισμοῦ καί διένειμε δωρεάν, καθʹ ὅλη τήν διάρκεια τοῦ 1941 καί τοῦ 1942 ψωμί σʹ ὅλους σχεδόν τούς ἀπόρους κατοίκους τῆς πόλεως.

Ἡ ἐπιτροπή Ἐπισιτισμοῦ Καστοριᾶς δέν ἀρκέστηκε μόνον στά τρόφιμα πού βρέθηκαν στίς ἀποθῆκες τοῦ Στρατοῦ ἀλλά φρόντισε νά ἀγοράσει σιτάρι καί λοιπά σιτηρᾶ καί ἀπό τούς χωρικούς. Ἐπίσης ἔστειλε στήν Φλώρινα τόν Ἰούλιο τοῦ 1941, ὡς ἐκπρόσωπό της, τό μέλος τῆς ἐπιτροπῆς Ἀχιλλέα Ἀλβανό, ὄπως φαίνεται τοῦτο ἀπό ἔγγραφο της πρός τό ὑποκατάστημα τῆς Ἀγροτικῆς Τράπεζας στήν Καστοριά, ἀπό τήν ὁποία ζητοῦσε τήν οἰκονομική της βοήθεια. Ὁ Ἀχ. Ἀλβανός θά ζητοῦσε ἀπό τόν Νομάρχη Φλωρίνης «τήν χορήγησιν τῆς ἀναγκαιούσης τῆ πόλει μας ποσότητος ἀλεύρων καί ἄλλων εὑρισκομένων τυχόν ἐκεῖ τροφίμων». 

Τό ὅτι ἀγόραζε ἡ ἐπιτροπή Ἐπισιτισμοῦ σιτηρᾶ ἀπό τούς χωρικούς φαίνεται καί ἀπό τό ἐξῆς γεγονός. Τά σιτηρᾶ μόλις τά ἀγόραζε ἡ Ἐπιτροπή τά ἔστελνε ἀμέσως γιά ἄλεσμα. Τόν Ἰούνιο καί Ἰούλιο τοῦ 1941 παρατηρήθηκε ἔλλειψη πετρελαίου καί χορηγήθηκαν ἀπό τήν ἐπιτροπή Ἐκμεταλλεύσεως Ἡλεκτρικῶν ἐγκαταστάσεων Καστοριᾶς, 405 λίτρα ἀκάθαρτου πετρελαίου στόν Καλέβ Ἐλιάου, πού εἷχε τόν ἀλευρόμυλο, γιά νά μπορέσει νά ἀλέσει τά σιτηρᾶ καί νά ἐξυπηρετηθεῖ ὁ κόσμος.

Ἀπό τό ὑπʹἀριθ. Πρωτ. 452/26ης Φεβρ. 1942 ἔγγραφο τοῦ δημάρχου Φιλολάου Πηχιών πρός τόν Καλέβ Ἐλιάου ζητῆται ἀπό αὐτόν νά καταβάλει τό ἀντίτιμον τῆς ἀξίας τοῦ πετρελαίου γιατί ὡς φαίνεται δέν τό εἷχε καταβάλει ὠς τότε. Τά ἄλευρα τά ἔπαιρναν, κατόπιν μειοδοτικοῦ διαγωνισμοῦ, οἱ ἀρτοποιοί τῆς πόλεως, οἱ ὁποῖο ἀνελάμβαναν τήν παρασκευή τοῦ ἄρτου καί τήν διανομή στούς δικαιούχους.

Ἀπό τό πρακτικό τοῦ μειοδοτικοῦ διαγωνισμοῦ πού βρέθηκε στό ἀρχεῖο τοῦ πατέρα μου, φαίνονται οἱ ἀρτοποιοἰ τῆς Καστοριᾶς πού ἔλαβαν μέρος σʹ αὐτόν καί οἱ ὁποῖοι εἶναι οἱ ἐξῆς: Ἰωάννης Κάρζιας, Κων/νος Σεραφείμ, Δημ. Ζουπανιώτης, Κων/νος Κίτσος, Γεώργιος Δημητριάδης, Δημ. Παπαδόπουλος, Θωμάς Λαζάρου καί Α. Δημητριάδης. Ἡ μερίδα τοῦ ψωμιοῦ, πού ἀναλογοῦσε σέ κάθε ἄτομο, ἦταν 100 γρ. περίπου, καί διανέμονταν 350 μερίδες ἡμερησίως σέ 100 οἰκογένειες.

Ἐκτός ἀπό τό ψωμί, πού διέθετε, ἡ ἐπιτροπή Ἐπισιτισμοῦ σύστησε Λαϊκά Συσσίτια καί διένειμε τρόφιμα σέ 100 περίπου οἰκογένειες, στό σύνολο 350 καί πλέον ἄτομα, καί παρασκεύαζε καί φαγητό τό ὁποῖο διένειμε καί αὐτό. Τό συσσίτιο παρασκευάζονταν στό παλαιό δημοτικό σχολεῖο στήν Ἀηδήτρα, πού ἦταν κοντά στό σπίτι τῆς μακαρίτισσας Λιμπάνιας, τῆς ἀειμνήστου δημοδιδασκάλισσας τῆς Καστοριᾶς.

Ἀπό πίνακα, πού συντάχθηκε στίς 8 Νοεμ. τοῦ 1941 ἀπό τόν πρόεδρο τοῦ Λαϊκοῦ Συσσιτίου Κων. Πηχιών καί τόν Γραμματέα Ζήση Χατζηγιάννη, φαίνονται οἱ ποσότητες τῶν τροφίμων πού ἀπαιτούνταν κάθε μήνα καί ἡ σχετική δαπάνη. Οἱ συσσιτοῦντες ἦσαν 700 ἄτομα καί ἀπαιτούνταν κάθε μήνα 3.150 όκάδες ἄρτος, 2215 ὀκ. πατάτες, 420 ὀκ. φασόλια, 430 ὀκ. φακή καί 30 ὀκ. λάδι. Τά χρήματα πού ἀπαιτούνταν γιά τήν ἀγορά τῶν εἰδῶν αὐτῶν ἦταν 370.000 δραχμές.

Ἐπίσης κατόπιν εἰσηγήσεως τῆς ἐπιτροπῆς Ἐπισιτισμοῦ πρός τήν Δημοτική Ἀρχή ἐπετράπηκε ἡ βοσκή αἰγοπροβάτων στό βουνό τῆς Λίμνης.

Ὅπως εἶναι γνωστό δέν ἐπιτρέπονταν, καί δέν ἐπιτρέπεται καί σήμερα, ἡ βοσκή αἰγοπροβάτων καί λοιπὼν ζώων στό βουνό πού εἰσχωρεῖ στήν Λίμνη. Ἀπό τάς ἀρχάς τοῦ 1942 ὅμως ἄρχισαν νά δροῦν στήν ὕπαιθρο βουλγαρικές ὁμάδες οἱ ὁποῖες ἐκτός τῶν ἄλλων ἔκλεβαν ἀπό τούς κτηνοτρόφους ὁλόκληρα κοπάδια προβάτων καί αἰγῶν καί ταυτόχρονα δυσχέραιναν τήν ἐπικοινωνία τῶν χωρικῶν μέ τήν πόλη μας καί τόν ἀπρόσκοπτο ἐφοδιασμό τῆς πόλεώς μας μέ κτηνοτροφικά καί λοιπά προϊόντα.

Ταυτόχρονα εἷχαν ἀρχίσει νά σχηματίζονται καί δικές μας ἀντιστασιακές ὁμάδες. Ἡ Δημοτική Ἀρχή ἔκρινε ὄρθή τήν εἰσήγηση τῆς ἐπιτροπῆς Ἐπισιτισμοῦ καί ἐπέτρεψε τήν εἴσοδο αἰγοπροβάτων στό βουνό καί ἔτσι ἐξασφάλισε γιά τούς κατοίκους τῆς Καστοριᾶς τά ἀπαραίτητα γαλακτοκομικά προϊόντα γιά τήν διατροφή τους.

Μέ τά ἀνωτέρω πού ἀναφέρω καί μάλιστα μέ πολλές καί ἐνίοτε ἀσήμαντες λεπτομέρειες, θέλω νά δείξω ὅτι στήν Καστοριά κατά τόν πόλεμο καί μετά στήν κατοχή, ὑπῆρξε κοινωνική μέριμνα, τήν ὁποία θά τήν ζήλευαν, ἀκόμη καί σήμερα, πολλές ἀπό τίς θεωρούμενες πολιτισμένες χῶρες. Καί αὐτό ἐπιτεύχθηκε διότι ὑπῆρξε μιά ἀγαστή συνεργασία μιᾶς δραστήριας Δημοτικῆς Ἀρχής μέ τό σύνολο τῶν κατοίκων τῆς πόλεως.

Παρʹὅλο πού τήν περίοδο τοῦ πολέμου τό καθεστώς ἦταν ὁλοκληρωτικό, καί κατά τήν κατοχή ὁμοίως, καί ἡ δημοτική Ἀρχή, ὄπως καί ὅλες οἱ ἄλλες, ἦταν δοτές καί οὐχί αἰρετές, ἡ δημοτική Ἀρχή τῆς Καστοριᾶς λειτουργοῦσε μέ τίς συστάσεις ἐπιτροπῶν ἀποτελουμένων ἀπό εὐϋπολήπτους συμπατριώτες μας μέ ἐλευθερία ἀποφάσεων καί ἐνεργειῶν, οἱ ὁποῖοι προσέφεραν τίς ὑπηρεσίες τους ἀμισθῆ, ἀφιλοκερδῶς καί ἀποτελεσματικά, καί οὐχί ὄπως συμβαίνει σήμερα πού ὑπάρχει πληθῶρα ἀντιδημάρχων διαφόρων ἀρμοδιοτήτων, διορισμένων ἀπό τόν Δήμαρχο, μέ παχυλοὐς μισθούς, οἱ ὁποῖοι μακάρι νά ἀφυπνηστοῦν ἀπό τόν λήθαργο τῆς ἀδράνειας καί μακαριότητας στόν ὁποῖο εὐρίσκονται καί νομίζουν ὅτι τά πάντα ρέουν καλῶς στήν πόλη μας, καί νά παράσχουν ἔργο ἔστω καί κατά τό ἐλάχιστο τῶν ἐπιτροπῶν τῆς περιόδου τοῦ πολέμου καί μετά.

Τρανή ἀπόδειξη τό τότε Ταμείο Ὑδρευσεως τό ὁποῖο ὄχι μόνον δέν χρωστοῦσε ἀλλά εἷχε καί ἀποθεματικό -ἐνῶ ἠ σημερινή ΔΕΥΑΚ εἶναι καταχρεωμένη παρʹ ὅλο πού ὁ πρόεδρός της ἔχει ὁρισθεῖ ἀπό τόν Δήμαρχο καί ἀμείβεται πλουσιοπάροχα.


ΟΔΟΣ Μ.Πέμπτη 13.4.2017 | 881


Τά στοιχεῖα πού ἀναφέρω στό ἄρθρο μου ἀφοροῦν μιά ἱστορική περίοδο τῆς πόλεώς μας, ἀπό τό 1938 μέχρι τά τέλη τοῦ 1942 καί εἶναι ἀναμφισβήτητα. Τά βρῆκα στό ἀρχεῖο τοῦ πατέρα μου καί τά διέσωσα. Παρόμοια ἱστορικά στοιχεῖα, ἄλλων ἱστορικῶν περιόδων, πιθανότατα θά εὐρίσκονται καί σέ ἄλλους συμπατριῶτες μας καί περιμένουν νά βγοῦν στήν ἐπιφάνεια.

Μπορεῖ νά μᾶς φαίνονται ἀσήμαντα, χωρίς ἀξία, πλήν ὅμως θά εἶναι πολύ χρήσιμα σέ ἕναν μελλοντικό ἱστορικό τῆς πόλεώς μας. Ὁ ἀριθμός π.χ. καί τά ὀνόματα τῶν ἀρτοποιῶν πού ἔλαβαν μέρος στόν μειοδοτικό διαγωνισμό γιά τήν παρασκευή ἄρτου, εἶναι ἕνα ἀδιάσειστο στοιχεῖο τοῦ ἀριθμοῦ τῶν φούρνων πού ὑπήρχαν στήν Καστοριά καί ἀπό τό στοιχεῖο αὐτό, οἱ είδικοί ἐπιστήμονες καί ἱστορικοί μπορεῖ νά βγάλουν συμπεράσματα γιά τόν ἀριθμό τῶν κατοίκων μιᾶς πόλεως.

Θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά ὁμολογήσω τήν ἁμαρτία μου καί νά μέ συγχωρήσετε. Ἐκτός ἀπό τήν παρουσίαση μέ στοιχεῖα τῆς κοινωνικῆς πρόνοιας, πού ὑπῆρξε στήν Καστοριά τά χρόνια τοῦ πολέμου, σκοπός μου μέ τό ἄρθρο μου αὐτό εἶναι νά τονίσω, στούς ἀναγνῶστες τῆς ΟΔΟΥ, τήν ἀνάγκη τῆς ἱδρύσεως Ἱστορικοῦ Ἀρχείου τῆς πόλεως, καί νά τούς παρακαλέσω νά ἐνστερνιστοῦν τήν ἰδέα αὐτή καί νά βοηθήσουν μέ οἰονδήποτε τρόπο δύνανται τήν ὑλοποίηση τοῦ ἐγχειρήματος αὐτοῦ, γιατί δέν εἶναι μόνον κρίμα, ἀλλά ἔγκλημα νά μήν διασωθοῦν καί ἀπωλεσθοῦν στοιχεῖα τῆς ἱστορίας τῆς ἰδιαιτέρας μας πατρίδας.

Εὐχαριστῶ και Καλό Πάσχα.




Φωτογραφίες:
α) Φωτογραφία βομβαρδισμένων κτηρίων της Καστοριάς, από το αμερικανικό λεύκωμα (σελ. 333), του Γουΐλιαμ Γουάϊζ  «Εικονογραφημένη Ιστορίας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, Τόμος Ι» των εκδόσεων Στράτφορντ, 1944.  
β) Καστοριά 1951
γ) Ο ναός της Παναγίας Κουμπελίδικης βομβαρδισμένος. Βομβαρδίστηκε το 1940 στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, και τότε έχασε το μεγαλύτερο μέρος του τρούλου του, ο οποίος αναστηλώθηκε το 1949. Ο Στ. Πελεκανίδης υποστήριξε την πρωιμότερη χρονολόγησή του στα μέσα του 9ου αιώνα, ο Ν. Μουτσόπουλος την τοποθετεί στα μέσα του 10ου αιώνα.
δ) Castoria: cannoni greci abbandonati Καστοριά: Εγκαταλειμμένα ελληνικά κανόνια (περιοχή πάρκου ολυμπιακής φλόγας, 1941)

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ την Μεγάλη Πέμπτη 13 Απριλίου 2017, αρ. φύλλου 881



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ