Από την Ημέρα της Ποίησης είναι που, δίχως να ξέρω το γιατί, εκεί τριγυρίζω∙ στα σπουδαία έργα του ανθρώπου. Γι’ αυτό και έφερα στο Σχολείο ένα ποίημα που ούτε η ίδια θα περίμενα να φέρω. Όμως, ψάχνοντας τον λόγο, κατέληξα πως άξιζε να σταθώ σ’ ένα ποίημα που τη δύναμη του ανθρώπου να φτιάχνει σπουδαία έργα υμνεί. Κι έπειτα, προετοιμάζοντας την εκδήλωση του Σχολείου μας για την Ημέρα του Παιδικού Βιβλίου, χωρίς να κάνω κάποια σύνδεση και κάποιον συσχετισμό, έκανα κάτι που ποτέ ως τώρα δεν είχα κάνει: έδειξα στα παιδιά εικόνες από βιβλία που έχουν συμπεριληφθεί στον κατάλογο των σπουδαιότερων μνημείων της ανθρωπότητας. Κι έφερα στο Σχολείο πέντε βιβλία-κειμήλια που ανήκουν σε ιδιώτη, δείχνοντάς τα και διαβάζοντας στα παιδιά τα εκπληκτικά τους στοιχεία: «Εν Θεσ/νίκη 1908», «Εν Κωνσταντινουπόλει 1889», «Εν Λειψία 1884», «Εν Αθήναις 1866», «Εν Βενετία, εκ της Ελληνικής Τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεούλα, το 1855» το τελευταίο και παλαιότερο, η Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου του Μακεδόνος-το αναφέρω γιατί τον τελευταίο καιρό με τη μορφή του Μεγαλέξανδρου ασχολούμαστε, στο πλαίσιο του αφιερώματός μας σ’ αυτόν τον μεγάλο Έλληνα και Μακεδόνα.
Δε σας κρύβω πως το φοβόμουν το τόλμημά μου. Έλεγα πως δε θα έδειχναν τα παιδιά ενδιαφέρον για τα παλιά βιβλία. Κι όμως! Ήταν μια από τις καλύτερες εκδηλώσεις μας, στη διάρκεια της οποίας βρήκα την ευκαιρία να υμνήσω όχι μόνο τα χέρια που δούλεψαν για να τυπωθούν τα βιβλία, αλλά και τα χέρια που τα φύλαξαν, μα και τα έραψαν με αγάπη και φροντίδα όταν αυτά άρχισαν να δείχνουν σημάδια διάλυσης. Και τα παιδιά πρόσεχαν το καθετί που έλεγα κι άκουγαν!
Μα το αποκορύφωμα το έζησα το πρωί του Σαββάτου, όταν με τους μικρούς μαθητές της Μερόπης -ανάμεσά τους τα δυο μικρά μου εγγόνια- επισκεφτήκαμε την έκθεση του Φιλίππου Σαμανόπουλου «Η ζωή μέσα από τα ερείπια» στο αρχοντικό Βέργουλα, όπου είδα πράγματα που δεν τα περίμενα κι ούτε τα φανταζόμουν∙ έργα τέχνης υψηλά με «ευτελή» υλικά! Τίποτε δεν πήγε χαμένο, τίποτε δεν ξέφυγε από την τρυφερή ματιά ενός δημιουργού που δεν γνώριζα! Έργο πνοής και έργο ζωής το έργο του Φιλίππου! Και κάθε έκθεμα να ξεπερνάει το προηγούμενο, αυτό που πριν από λίγο είδαμε, να το ξεπερνάει προπαντός σε τρυφερότητα. Με έναν δημιουργό που με τα χέρια του έκανε θαύματα και με τα λόγια του κάνει επίσης θαύματα, θεωρώντας πως δεν έχει τον πρώτο λόγο ο ίδιος, αλλά οι προηγούμενοι άνθρωποι, αυτοί που κατασκεύασαν τα τρία σπίτια, από τα οποία προέρχονται τα υλικά των έργων, αυτοί κι η αλλιώτικη ψυχή τους.
Προσωπικά ξεναγήθηκα μαζί με τα παιδιά από τη Μερόπη και για πολύ λίγο από τον ίδιο τον δημιουργό. Έφτανε όμως αυτό το πολύ λίγο για να προσέξω τα δυο του χέρια να ανοίγουν πλατύτατα για να περιγράψουν κυρίως την ψυχή των πραγμάτων που έγιναν αργότερα, όταν άρχισαν να χαλάνε και να φαίνονται άχρηστα, τα υλικά με τα οποία δημιούργησε. Και άνοιγαν πλατύτατα για να περιγράψουν και κάτι ακόμα, καθόλου άσχετο με το προηγούμενο: για να περιγράψουν την ψυχή των παλιών μαστόρων, που ήταν ωραία, καλαίσθητη κι ανθισμένη. Για να πεισθείτε, ζητήστε του να σας πει την ιστορία εκείνης της παλιάς κρεμάστρας που υπήρχε σε κάθε παλιό καστοριανό σπίτι, της κρεμάστρας που ήταν πέρα για πέρα ιερή, καθώς κάθε καρφί, απ’ όπου αργότερα κρεμιόντουσαν τα πανωφόρια των ενοίκων και των επισκεπτών του σπιτιού, είχε καρφωθεί από τον κάθε μάστορα που δούλεψε για να γίνει το σπίτι!
Τι να υμνήσει κανείς από την έκθεση αυτή την τόσο ασυνήθιστη, που, αν είχε γίνει αλλού, θα είχε ακουστεί παντού και θα είχαν γράψει γι’ αυτήν όλα τα έντυπα, όπως γράφουν για όλες τις δημιουργίες από υλικά που άλλοι θα τα είχαν ξεφορτωθεί, πετώντας τα. Δεν την περίμενε τέτοια υποδοχή, είπε ο δημιουργός, αλλά πρόκειται για υποδοχή άκρως αναμενόμενη, καθώς οι εκπλήξεις διαδέχονται η μία την άλλη. Με μιαν έκπληξη να κυριαρχεί παντού: πως κανένα καρφί δε λυγίστηκε από το χέρι του ή από άλλο χέρι προκειμένου να πάρει το σχήμα που επιθυμούσε ο καλλιτέχνης για να φτιάξει τα συμπλέγματα που επιθυμούσε, για να φτάσει στο αποτέλεσμα που ήθελε.
Στην πραγματικότητα, κάθε καρφί που μάζεψε με τα ίδια του τα χέρια από τα ερείπια των τριών σπιτιών υπαγόρευε το ίδιο, με το σχήμα του, τον ρόλο του στο έργο που θα έκανε ο Φίλιππος. Έτσι, άλλο γινόταν σώμα, άλλο πόδι, άλλο χέρι λυγισμένο απαλά σε χάδι ανθρώπου πολύ αγαπημένου κι οι συνδυασμοί των υλικών υπέροχοι! Αληθινά υπέροχοι, όχι μόνο για το αισθητικό τους αποτέλεσμα, το άκρως τρυφερό και καλαίσθητο, μα και για το τι «επιλέγουν» να κρατήσουν ζωντανό μες στη μνήμη των ανθρώπων: ό,τι η μνήμη του ίδιου του δημιουργού επέλεξε, δουλεύοντας με τα χέρια και προπαντός με την καρδιά, να κρατήσει ζωντανό. Και το κάνει με ιδιαίτερη επιτυχία!
Ως εδώ! Με μεγάλη προσπάθεια, το ομολογώ, αντιστέκομαι στον πειρασμό να πω περισσότερα, για να μην αποκαλύψω κι άλλο το περιεχόμενο της έκθεσης. Όχι πως κινδυνεύει να μειωθεί η έκπληξη! Καμία περιγραφή, ακόμα και η πιο πετυχημένη, δεν μπορεί να λιγοστέψει την έκπληξη που θα νιώσει κάθε επισκέπτης της έκθεσης, αυτό είναι σίγουρο! Αλλά δε θα ‘θελα να μιλήσω για τίποτε παραπάνω, εκτός από τη συγκίνηση που μου πρόσφερε η αίθουσα της ειρήνης, όπου με απομεινάρια από τον καταστροφέα πόλεμο, ανθίζει η ειρήνη, αιώνιο ζητούμενο των ανθρώπων κάθε εποχής και κάθε τόπου. Που, δυστυχώς, κάνουν ό,τι είναι δυνατόν να παραμένει ζητούμενο πάντα-Καληνύχτα, Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ, καληνύχτα…
Ως χτες παντελώς άγνωστέ μου Φίλιππε, σ’ ευχαριστούμε ολόθερμα. Η έκθεσή σου είναι από τα σημαντικότερα γεγονότα στην περιοχή μας, όχι μόνο τα εικαστικά, αλλά όλα τα γεγονότα. Με τα έργα σου αποδεικνύεις τι σημαίνει αγαπώ την Πατρίδα μου έμπρακτα, αφού αυτήν την Πατρίδα υπηρετείς, την Πατρίδα που έχει μνήμη, αλλά έχει και τη δύναμη να χαράσσεται μέσα στη μνήμη των παιδιών της. Αν όχι όλων, τουλάχιστον των πιο άξιων παιδιών της, που σίγουρα δεν είναι τα περισσότερα, αλλά είναι τα πιο άξια! Σε σένα, λοιπόν, άξιο παιδί της Πατρίδας-Καστοριάς (και όχι μόνον αυτής) θέλω να αφιερώσω ελάχιστα θραύσματα από το περίφημο χορικό της Αντιγόνης όπου ο Σοφοκλής υμνεί τον άνθρωπο και θέλω ν’ αφιερώσω και το ποίημα που διάλεξα για τον γιορτασμό της Ημέρας της Ποίησης στο Σχολείο μας, γιατί πιστεύω πως πολύ σου ταιριάζουν:
«Πολλά είναι τα θαυμαστά/ μα τίποτα πιο θαυμαστό από τον άνθρωπο», που δαμάζει τα κύματα, που παγιδεύει τ’ αγρίμια, που εξημερώνει τ’ άγρια θηρία, ο «πολυμήχανος» και «τετραπέρατος» άνθρωπος που, ανάμεσα σε όλα τ’ άλλα επιτεύγματά του, «Τέχνες μαστορικές σοφίστηκε/που δεν τις βάζει ο νους» κι ένα σωρό άλλα αξιοθαύμαστα και σπουδαία…
Τέλος σου αφιερώνω και αυτό:
Πέτρινο
Εκεί που σμίγουν δυο ποτάμια, και αδερφώνουν τα νεράένα γεφύρι πέτρινοαπλώνει τ΄ άσπρα του φτερά
Ξέρω τα χέρια που το χτίσανετα πόδια που το περπατήσανε.
Κρυμμένο μέσα στα πλατάνιαακούει τ΄ άγρυπνο νερό,ένα γεφύρι πέτρινοπου ταξιδεύει στον καιρό.
Ξέρω τα χέρια που το χτίσανετα χείλη που το τραγουδήσανε.
(Άκου το γέλιο της χτισμένηςστα πέρατα οικουμένης)
Μιχάλης Γκανάς
Φωτογραφία: Σπύρος Αναγνώστου
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 6 Απριλίου, αρ. φύλλου 880
Σχετικά:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.