14.1.20

ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ: Τα Μαθηματικά και η Δημοκρατία



 Η Δημοκρατία στον δημόσιο χώρο, είναι μια ακόμα (υποφωτισμένη) προσφορά των Μαθηματικών που ανέδειξαν κάποια στιγμή την αυθεντική αξία της απόδειξης, εκπληρώνοντας μιαν ώριμη ανάγκη για την επιβεβαίωση της αλήθειας με τρόπο πειστικό και αδιαφιλονίκητο.

Πρόκειται για μεθοδολογικά επίπονη και επίμονη διαδικασία, καθώς στην απόδειξη οδηγείται κανείς περνώντας από ενδιάμεσες λογικές υποθέσεις που αναβαθμίζονται εξελικτικά σε στέρεο αποδεικτικό επιχείρημα, ώστε να συνδέεται νόμιμα η αρχική υπόθεση με το τελικό συμπέρασμα.

Διαβάζοντας παλαιότερα τα σχολικά βιβλία των παιδιών μου, για να μην παρασταίνω τον καμπόσο, (ξανά)μάθαινα κι εγώ, ότι η πρώτη απόδειξη στην ιστορία των Μαθηματικών αποδίδεται στον Θαλή τον Μιλήσιο, (624- 547 π.Χ) ο οποίος τεκμηρίωσε ότι η διάμετρος, χωρίζει τον κύκλο σε δύο ίσα μέρη.

Μέχρι τότε, στους προελληνικούς Πολιτισμούς και στις δεσποτικές και θεοκρατικές κοινωνίες της εγγύς Ανατολής (Βαβυλώνα και Αίγυπτος), η γνώση ήταν περίκλειστο δωμάτιο, τα κλειδιά του οποίου, κρατούσε ζηλότυπα η αυθεντία του Ιερατείου και επομένως η διάχυσή της, ήταν υπόθεση αυστηρά οριοθετημένη στην περιοχή της θεολογικής αποκάλυψης.

Βγαίνοντας με νεανική αλκή στην λιακάδα της Ιστορίας από τον 6ο π.Χ αιώνα- «μήλο πράσινο με δροσάτη ξινάδα, μ΄ αυτήν την γεύση του καρπού που ψήνεται στον ήλιο» όπως τον παρομοίωσε ποιητικά, παραπέμποντας στον Όμηρο, ο Ελβετός φιλόλογος και ελληνιστής Αντρέ Μπονάρ- ο Αρχαίος Ελληνισμός, αεί φιλοπαίγμων- το παιχνίδι άλλωστε προηγήθηκε του Πολιτισμού κι ας το παραγνωρίζουν αυτό οι παιδαγωγοί…- γκρέμισε τις παληές βεβαιότητες και πρόσφερε πανηγυρικά και γενναιόδωρα τη σημασία της απόδειξης σε όλες τις μορφές του καθημερινού βίου, ανάγοντας τον αποδεικτικό συλλογισμό σε αφετηρία της επιστημονικής σκέψης.

Η δημόσια κριτική συζήτηση εντός της Πόλης, συστατικό μέγεθος της Αστικής Δημοκρατίας, αξίωνε επιχειρήματα για την τεκμηρίωση των θέσεων, ή την αμφισβήτησή τους, ώστε να αντλείται ενώπιον όλων και όχι θεόθεν η νομιμοποιητική τους ισχύς.

Όταν κάποιος στεκόταν με θάρρος όρθιος στον λόφο της Πνύκας, ακούγοντας τον Κήρυκα να ερωτά «Τις αγορεύειν βούλεται;», είχε ηθικό χρέος να υποστηρίξει πειστικά τις απόψεις του για τα θέματα που απασχολούσαν την Πόλη.

Ειρήσθω εν παρόδω: Ο Αριστοφάνης μας πληροφορεί στους «Αχαρνείς», ότι εντεταλμένοι δημοτικοί φύλακες, κρατώντας σκοινιά βαμμένα κόκκινα («μεμιλτωμένα»), κυνηγούσαν όσους βαριεστούσαν να ανηφορίσουν στην Εκκλησία του Δήμου ως όφειλαν, προτιμώντας άλλες ασχολίες. Τους κοκκίνιζαν λοιπόν το χιτώνα, σαν τεκμήριο της απροθυμίας τους να συμμετάσχουν στα κοινά, η οποία μάλιστα, επέσυρε πρόστιμο. Αυτά τότε, και το λέω για μας τους άφρονες κληρονόμους που επικαλούμαστε την ευκλεή καταγωγή μας με αδικαιολόγητη έπαρση, ανυποψίαστοι μέσα στα αγιάτρευτα τραύματα που μας κατέλιπε η εκπαιδευτική διαδικασία, παρά την ευεργετική παρουσία κάποιων φωτισμένων (και ως εκ τούτου αλησμόνητων…), Δασκάλων στη ζωή μας.

Τον 4ο αιώνα π.Χ ο Αριστοτέλης, αξιοποιώντας τους μαθηματικούς συλλογισμούς, συνοψίζει: «δει τον λέγοντα μη φάναι μόνον, αλλά και την αιτία αυτού λέγειν και μη τίθεσθαι μηδέν, μηδ΄ αξιούν αξίωμα άλογον, αλλ΄ επαγωγήν ή απόδειξιν φέρειν».

Με δυό λόγια- κι ας με συγχωρήσουν οι φιλόλογοι- «οφείλει όποιος ομιλεί να αποδεικνύει τους ισχυρισμούς του». Τελεία και παύλα!..
Αυτή η δίχως ιστορικό προηγούμενο κατάκτηση έφερε καταλυτικά στο προσκήνιο και φώτισε την ευθύνη του ατόμου, υψώνοντάς το από την δεισιδαίμονα και καταδικασμένη σε ανυπόφορους καταναγκασμούς μάζα, στην περιωπή του υπεύθυνου Πολίτη.

Μια σύγκριση με όσα βλέπουμε στις μέρες μας αποβαίνει συντριπτική. Η ποιότητα του δημόσιου λόγου και των λογής αντιπαραθέσεων έχει κατρακυλήσει στα Τάρταρα.

Ο δημόσιος χώρος που κανοναρχείται πρωί-βράδυ από το ήθος που παράγουν οι κορυβαντικές τηλεοπτικές εκπομπές, μοιάζει με αρένα όπου μπορεί να ειπωθεί ο,τιδήποτε αναπόδεικτα, με ανεξήγητη ευκολία και στόμφο, συνοδευμένο με καλλιεργημένη επιτήδευση, νευρόσπαστες χειρονομίες που σπαθίζουν ανήμπορα τον αέρα για να υποστηρίξουν σωματικά την απουσία επιχειρημάτων, ανεξήγητο μένος και φτηνούς θεατρινισμούς. Λες και όλοι έχουν τα νεύρα τους και περιμένουν το νεύμα κάποιου αόρατου χωροτάκτη για να ξεσπάσουν...

Κανείς δεν ακούει κανέναν κι όλοι μαζί υπηρετούν σε ατμόσφαιρα οξύτητας και εμπάθειας σε τούτην την απωθητική χορογραφία, την ακριβοπληρωμένη μανιέρα του νάρκισσου τηλεπαρουσιαστή ο οποίος («δικαιωματικά»…) μπορεί να κρίνει (και να διακόπτει) τους πάντες, θεωρώντας φυσιολογικό τον αστρονομικό του μισθό που τρέφεται από την καλλιέργεια της αναίδειας και της συλλογικής ταραχής στην οποία εν ολίγοις, όλοι τελούμε εν συγχύσει. «Σας προκαλώ να τα πούμε σε όποιο κανάλι θέλετε!» πετάνε το γάντι σε πολιτικούς αντιπάλους όλο και περισσότεροι στη Βουλή, ξεχνώντας σε ποιο Βήμα βρίσκονται και γιατί τους στείλαμε εκεί…

Να τους απαντήσεις εκείνη την ώρα, «άμα δεν μπορείς να είσαι βουλευτής, γίνε τηλεπερσόνα», είναι το λιγότερο. Γιατί, οι αδιάψευστοι αριθμοί, δείχνουν, ότι παρά τους αναξιόπιστους εκλογικούς καταλόγους που δεν έχουν εκκαθαριστεί ακόμα, την τελευταία δεκαετία, γύρω στα 2 εκατομμύρια πολίτες αποφεύγουν συστηματικά την εκλογική διαδικασία, με αποτέλεσμα να μην αντιπροσωπεύεται η φωνή τους στο Κοινοβούλιο.

Πρόκειται για δύσκολο γρίφο που αδυνατούν να λύσουν τα αμήχανα κομματικά «ρετιρέ» και οι πολιτικές «ελίτ» της χώρας που καμώνονται ότι εκπροσωπούν την λαϊκή πλειοψηφία. Η επιβεβαιωμένη αδυναμία τους στα μαθηματικά, είναι μια προφανής εξήγηση του φαινομένου. Όμως εδώ συμβαίνει κάτι πολύ βαθύτερο, που κανείς δε θέλει να το αντικρύσει στα μάτια.

Μάλλον επειδή, λέω κι εγώ με το φτωχό μυαλό μου, προϋποθέτει -από όλους μας!- ορισμένο θάρρος, στέρεη Παιδεία κι ένα επίπεδο αυτογνωσίας που απαιτεί να θέτει κανείς «ζόρικα» ερωτήματα και να αντέχουν οι ώμοι του το βάρος άβολων απαντήσεων…

Φωτογραφία: Άλμπρεχτ Ντύρερ (1471-1528) Μελαγχολία (1514), λεπτομέρεια χαλκογραφίας, Αλμπερτίνα, Βιέννη. 

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 10 Οκτωβρίου 2019, αρ. φύλλου 1004


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ