ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

 Α. 2.5.2018 Στο βιβλίο του μικρού εγγονού διαβάζω: Το όμορφο ψάρι παρακολουθούσε για πολύ ώρα... Και παρακάτω: Δεν πέρασε πολύ ώρα και βρέθηκε... Το ορθόν: πολλή ώρα αλλά θύμωσε πολύ.

Β. 6.5.2018 (πάλι σε βιβλίο) α) Οι κεντρικοί είσοδοι της πόλεως. Το ορθόν: Οι κεντρικές είσοδοι (η είσοδος, η κεντρική). β) είναι ελαχιστότατο ψήγμα αληθείας. Το ορθόν: είναι ελάχιστο ψήγμα. Το ελάχιστο είναι υπερθετικός βαθμός του επιθέτου ολίγος. Πιο... υπερθετικός δεν γίνεται με το ελαχιστότατο (πεποιημένον αυθαιρέτως). Τουλάχιστον και ελάχιστα (π.χ. τον γνωρίζω). Το δε ψήγμα = ρίνισμα, μικρό κομματάκι, που προέρχεται από τριβή ή ξύσιμο, π.χ. ψήγματα μετάλλου. Από το αρχαίο ρήμα ψήχω = τρίβω και ξύνω. Ψήχει ούτος ίππον = ξυστρίζει το άλογο. Ψήχεται η πέτρα λόγω πληγής κυμάτων. = Ο βράχος «φαγώνεται» από το κτύπημα των κυμάτων.

Γ. 6.5.2018 Δήλωση του ΥπΕξ κ. Ν. Κοτζιά (για το Σκοπιανό). Η ιστορία προκάνει. Εμείς οφείλουμε να προκάνουμε την ιστορία. Προκάνω, Αόριστος πρόκανα = προλαβαίνω. Ρήμα λαϊκό. Πώς δα; Να μην είμαστε... κοντά στον λαό και με την έκφρασή μας;

Δ. 11.5.2018 εφημερίδα Ε.Τ. Οι θέσεις είναι υποαμοιβόμενες. (Για τον αρχαίο Έλληνα: υποα... ήταν χασμωδία). Λίγο – πολύ και στην νεοελληνική. Συνεπώς το πιο ορθόν: υπαμοιβόμενες.

Ε. Σε άρθρο τοπικής εφημερίδος διάβασα: λεοντώδεις απειλές του Ερντογάν. Πολύ εκφραστικό – φωτογραφίζει, καθώς πρέπει στην περίπτωση. Υπάρχει και ο τύπος ο, η λεοντοειδής, το λεοντοειδές. Αναφέρθηκε ο συντάκτης στους ... λεονταρισμούς του Ερντογάν.

Στ. 11.5.2018 Διάβασα επίσης και μεταφέρω εδώ πώς πλάσθηκε η παροιμιώδης φράση: Σιγά τον πολυέλαιο(ν). Σε ανακτορικό αποκριάτικο χορό τοθ 1837, με πρωτοβουλία της βασιλίσσης Αμαλίας, μεταξύ των διαφόρων πολλών προσκεκλημένων ήσαν και γενναίοι μαχητές, τσολιάδες, παλληκάρια της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821. Με τον ενθουσιασμό τους πάνω στον χορό, μετέτρεψαν την χορευτική εκδήλωση σε λαϊκό πανηγύρι... Με τα ζωηρά πηδήματα πετούσαν τα τσαρούχια στον αέρα, έριχναν πιστολιές... Τότε οι ανακτορικοί υπάλληλοι, ανησυχώντας για τυχούσες ζημιές, αγωνιωδώς συνιστούσαν: Σιγά τον πολυέλαιο(ν)! έκτοτε κατέστη φράση παροιμιώδης.

Στ. 6.5.2018 εφημερίδα Εστία. Άρθρο με τίτλο: Ύβρις. Αναφέρεται σε ομιλία και κινήσεις του Αλ. Τσίπρα. Σ’ ένα σημείο ο συντάκτης γράφει: «Η συμπεριφορά του κυρίου Τσίπρα και της Αυλής του δείχνει ανησυχητικά σημάδια αποκλίσεως από την ψυχραιμία και τη νηφαλιότητα, ενδεικτικά ύβρεως. Ευκαιριακώς, η Ύβρις για τους Αρχαίους Έλληνες, και στην μυθολογία και στην Ιστορία, ήταν η εκτροπή από το μέτρον, αφού θεμελιώδες ήταν το ρητό: μηδέν άγαν! (= μη κάνετε τίποτα το υπερβολικό!), διότι κατά τον Αισχύλο, σε μια του τραγωδία, αναφέρεται: Ζευς γαρ μεγάλους κόμπους υπερεχθαίρει! (= την υπερβολική υπερηφάνεια, αλαζονεία, την υπερβολική έπαρση, ο Θεός την μισεί πολύ). Ποιος δεν θυμάται την ύβριν του Κρέοντος στην Αντιγόνη του Σοφοκλέους, δηλαδή την αλαζονική του συμπεριφορά, για την οποία από τους θεούς επέπεσε η δίκαιη τιμωρία. Η σημερινή ύβρη – βρισιά – είναι η απρεπής συμπεριφορά με λέξεις άσχημες, χυδαίες (Αυτονόητο ότι απάδει η ύβρη, η βρισιά, για τον λογικό, πολιτισμένο και κανονικό άνθρωπο).

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις  17 Μαΐου 2018, αρ. φύλλου 936