ΝΙΚΟΥ ΤΣΕΜΑΝΗ: Παναγία Σουμελά [III]

Ένα ταξιδιωτικό προσκύνημα

στις χαμένες πατρίδες

Γ' ΜΕΡΟΣ

Το τουρκικό εθνικό πάρκο που προστατεύει την Παναγία Σουμελά έχει έκταση 47.000 στρέμματα. Η δόμηση απαγορεύεται. Τα αυτοκίνητα δεν επιτρέπεται να πλησιάσουν το μοναστήρι. Το παραδοσιακό μονοπάτι που σε οδηγεί στην εκκλησία δεν έχει αλλάξει ανά τους αιώνες. Μικροπωλητές δεν επιτρέπονται στον περίβολο της εκκλησίας.

Ζήλεψα τον αταλάντευτο, αυστηρό, μεγαλεπήβολο και καλαίσθητο τρόπο που οι Τούρκοι πολιτικοί ηγέτες προστατεύουν τα πολιτιστικά μνημεία που βρίσκονται στην πατρίδας τους και ας είναι και αλλόθρησκα. Αναλογίστηκα όλους εκείνους τους δικούς μας περί την εξουσία εκλεγμένους που κατάφεραν τις τελευταίες δεκαετίες με τα ρουσφέτια τους και την δήθεν αναπτυξιακή κακόγουστη πολιτική τους να υποβαθμίσουν σχεδόν όλα τα πολιτιστικά μνημεία της Ελλάδας επιτρέποντας να κατασκευάζονται γύρω τους κάθε λογής οικοδομές.

Έφερα στη μνήμη μου την εκκλησία της νέας Παναγίας Σουμελά στην Βέροια όπου τα αυτοκίνητα και πούλμαν των πιστών παρκάρουν σε ένα τεράστιο παρκινγκ, ένα επίπεδο πάνω από την μικρή εκκλησία, μια απόσταση αναπνοής από την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και τριγύρω πλήθος μικροπωλητές πουλάνε ευτελή σουβενίρ και εικόνες δίνοντας στο χώρο την αίσθηση της εμποροπανήγυρις.

Θυμήθηκα τα προκάτ μπετονένια εκκλησάκια που πωλούνται κατά μήκος των εθνικών οδών δείγμα γραφής της πρέτ α πορτέ λογικής των εκδηλώσεων χριστιανικής πίστης στη χώρα μας. Θυμήθηκα όλες τις καταστροφές σε ιστορικές εκκλησίες και μοναστήρια που έχουν δει τα μάτια μου στον ελληνικό χώρο τα τελευταία χρόνια συνέπεια του υπερβάλλοντος καλοπροαίρετου ζήλου παραγωγής οικοδομικού έργου των πέριξ των εκκλησιών εθελοντών πιστών.

Ντράπηκα που πενήντα χιλιάδες περιφερόμενοι έλληνες μηχανικοί (συμβολαιογράφοι αυθαιρέτων) δεν έχουμε καταφέρει ούτε καν να προστατέψουμε τον περίγυρο από εξέχουσες τεράστιας ιστορικής αξίας βυζαντινές εκκλησίες στον ελλαδικό χώρο, δεν έχουμε καταφέρει χρόνια τώρα να δημιουργήσουμε έστω και μια νέα εκκλησία εφάμιλλη σε ομορφιά αυτής της Παναγίας Σουμελά του Πόντου.

Με τις στενάχωρες αυτές σκέψεις οδηγούσα στο δρόμο της επιστροφής, περάσαμε την Σαμψούντα πλαγιοδρομώντας αυτή τη φορά τα βουνά του Πόντου και βρεθήκαμε στην Αμάσεια την πρώτη πρωτεύουσα του βασιλείου του Πόντου, έδρα των Μιθριδατιδών, την χριστιανική μητρόπολη των 150.000 ψυχών, εκεί που υπηρέτησε την χριστιανοσύνη ο εθνικός αγωνιστής μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης πριν αναλάβει καθήκοντα στην τουρκοκρατούμενη τότε Καστοριά.

Σταματήσαμε στο ποτάμι σε ένα παραδοσιακό καφενείο ανάμεσα σε εγκαταλελειμμένα ελληνικά σπίτια φαντάσματα για ένα τούρκικο καφέ και θαυμάζαμε απέναντι τους σκαλισμένους στα βράχια τάφους των Μακεδόνων βασιλέων του Πόντου και το κάστρο με τους οκτώ πύργους.

Συνεχίσαμε την πορεία μας στην πρωτεύουσα των Χετταίων από όπου οι Χετταίοι βασιλείς την δεύτερη χιλιετία π.χ. παρακολουθούσαν από την φυσική τους ακρόπολη τις εκρήξεις των ηφαιστείων στο οροπέδιο της Καππαδοκίας νομίζοντας ότι είναι οργή θεού και εκείνο το βράδυ καταφέραμε να φτάσουμε στην Άγκυρα και κοιμηθήκαμε σε ένα ξενοδοχείο απέναντι από το αρχιτεκτονικά διάσημο μνημείο του Κεμάλ Ατατούρκ.

Το μνημείο-μαυσωλείο του Κεμάλ στην Άγκυρα είναι ένα εκπληκτικό αρχιτεκτονικό δημιούργημα που θα ήθελαν για τον εαυτό τους όλοι οι εκλιπόντες αυτοκράτορες, βασιλιάδες, πρόεδροι και πρωθυπουργοί αυτού του κόσμου. Τέτοια τιμή δεν νομίζω άλλος λαός να έχει επιφυλάξει σε ηγέτη του.

Ένας τεράστιο λόφος το μέγεθος της ακρόπολης της Αθήνας στο κέντρο της τουρκικής πρωτεύουσας έχει διατεθεί για να στεγάσει το μνημείο αυτό. Φαντάστηκα τι θα γινόταν αν υπήρχε ένα τέτοιο τεράστιο δημόσιο οικόπεδο φιλέτο κενό στο κέντρο της Αθήνας και με ποιες μεθόδους οι έλληνες πολιτικοί και μεσίτες θα έτρεχαν να το αξιοποιήσουν και το πουλήσουν για να αναπτυχθούν. Η αρχιτεκτονική σεμνή διαμόρφωση του τεράστιου χώρου του μνημείου του αναμορφωτή της σύγχρονης Τουρκίας, του ανθρώπου που προσυπέγραψε την μεγαλύτερη ίσως εθνοκάθαρση του εικοστού αιώνα εμπνέει σεβασμό στη λιτότητα και δεν εμπεριέχει κανένα στοιχείο μεγαλομανίας.

Συνεχίσαμε τον αυτοκινητόδρομο για Κωνσταντινούπολη. Περάσαμε την νέα γέφυρα του Βοσπόρου, κατεβήκαμε στον Κεράτιο κόλπο, ήπιαμε καφέ στο Πέραν, προσκυνήσαμε την Αγιά Σοφιά. Ξάπλωσα στα υγρά από τους υδρατμούς μάρμαρα του ιστορικού χαμάμ Cemberlitas και κοιτώντας τον μαγευτικό τρούλο με τα γυάλινα παραθυράκια εξαερισμού προσπαθούσα να συνέλθω από τις ιστορικές συγκινήσεις που είχα ζήσει στο ταξίδι αυτό προσκύνημα στις χαμένες πατρίδες.

Την άλλη μέρα το πρωί περάσαμε από το περίφημο Σελιμιγιέ τζαμί του πιο διάσημου Οθωμανού αρχιτέκτονα του 16 αιώνα, του Μιράρ Σινάν στην Αδριανούπολη και βρεθήκαμε σε ελληνικό έδαφος, στην Ορεστιάδα. Με μία παράκαμψη για να ταΐσουμε τους κύκνους στην λίμνη της Καστοριάς της ιδιαίτερης πατρίδας μου μετά από τριάντα ολόκληρες ημέρες αυτοκινητιστική πορεία στη γείτονα χώρα βρεθήκαμε πάλι στην Αθήνα.

Ανέβηκα στο σπίτι. Η πατριωτική ζήλεια μέσα μου δεν έλεγε να κοπάσει. Άνοιξα μια λευκή σελίδα στον υπολογιστή μου και άρχισα να γράφω. Έγραφα μια πρόταση - έκκληση για την ανέγερση μέσα σε ένα μεγάλο εθνικό πάρκο στον ελληνικό χώρο ενός παγκόσμιας ακτινοβολίας μνημείου του Ποντιακού και Μικρασιατικού ελληνισμού αντάξιο της ιστορίας και του πόνου που έζησαν οι έλληνες της Μικράς Ασίας.

Η πρόταση αυτή δεν είναι μια απλή ένδειξη συμπαράστασης στους ξεριζωμένους Έλληνες της Μικράς Ασίας με τους οποίους ο γράφων δεν έχει καμία γενετική σχέση καταγωγής, ούτε είναι μόνο μία κάποια εθνικοπατριωτική έκφραση νοσταλγίας για τις χαμένες πατρίδες. Η πρόταση έχει στόχο να στηλιτεύσει τις αγριότητες της εποχής των εθνικισμών και να προβάλει τις απάνθρωπες πλευρές κάθε εθνοκάθαρσης που συντελείτε ακόμα και σήμερα σε διάφορες περιοχές του κόσμου.

ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΝΕΓΕΡΣΗΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ 

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 

ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ – ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΟΥΜΕΛΑ.

Η πρόταση αφορά την δημιουργία ενός μνημείου, ιστορικού, πολιτιστικού και εκκλησιαστικού κέντρου των ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας σε ένα μεγάλο εθνικό πάρκο στον ελλαδικό χώρο. Προτείνεται συγκεκριμένα:

1. Προκήρυξη αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την επιλογή στον ελλαδικό χώρο μιας δημόσιας δασικής περιοχής ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους που θα έχει την αισθητική δυναμική να στεγάσει ένα ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας εκκλησιαστικό και πολιτιστικό κέντρο ιστορικής μνήμης των ελλήνων της Μικράς Ασίας.

2. Χαρακτηρισμός της επιλεγμένης στον διαγωνισμό αυτό περιοχής με περιβάλλοντα χώρο 60.000 στρεμμάτων ( έκτασης λίγο μεγαλύτερης από αυτή που διέθεσε η τουρκική κυβέρνηση για την προστασίας της Παναγίας Σουμελάς στον Πόντο ) σε εθνικό Πάρκο του Ποντιακού και Μικρασιατικού ελληνισμού.

3. Άμεση δημιουργία φορέα εκπροσώπων ποντιακών και μικρασιατικών σωματείων για την υλοποίηση του έργου.

4. Ανάθεση της σύνταξης των τευχών και προδιαγραφών του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και εκπόνηση ειδικών όρων δόμησης για την ανέγερση του μνημείου - πολιτιστικού κέντρου.

5. Προκήρυξη διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την ανέγερση του μνημείου που θα στεγάσει τις αναμνήσεις, τις στιγμές πόνου, τις προσδοκίες τις ελπίδες και τις ψυχές του Ποντιακού και Μικρασιατικού ελληνισμού και την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Σουμελά.

6. Άμεση κατασκευή του έργου με χρήματα των ανά τον κόσμο Ποντίων και Μικρασιατών Ελλήνων.

Η δημιουργία ενός μνημείου τεράστιας αρχιτεκτονικής, ιστορικής και συναισθηματικής για τον ελληνισμό αξίας που στηλιτεύει την βία των εθνικιστών κατά των αθώων απλών ανθρώπων είμαι σίγουρος ότι μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο παγκόσμιο τουριστικό πόλο έλξης για την χώρα μας που θα έχει πολύ περισσότερα οφέλη για την ελληνική οικονομία από την δημιουργία από άραβες επενδυτές καζίνου στο ελληνικό, και άλλες ενέργειες all inclusive εκποίησης και παραχώρησης σε ξένους του ελληνικού χώρου που σήμερα προωθούνται για την γρήγορη εκεί και ως έτυχε τουριστική ανάπτυξη της χώρας.

Η εικόνα σύμβολο του Ποντιακού ελληνισμού θα στεγαστεί πλέον σε ένα διεθνούς αναγνώρισης αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Βιβλιοθήκες, αίθουσες πολιτισμού και εκκλησιαστικοί χώροι, θα φιλοξενούν παράλληλα εκδηλώσεις ιστορικής μνήμης και απόδοσης φόρου τιμής στους Έλληνες της Μικράς Ασίας κατά τα πρότυπα του μνημείου του Ολοκαυτώματος Yad Vashem στην Ιερουσαλήμ.

Η πρόταση αυτή αποτελεί συνέχεια τις ιδέας και πρωτοβουλίας του αειμνήστου Φίλωνα Κτενίδη και Ισαάκ Λαυρεντίδη για την δημιουργία ενός κέντρου αναφοράς του Ποντιακού ελληνισμού στον ελληνικό χώρο.

Είναι μια πρόταση που θα φέρει... ψήφους και χρήματα στους εκάστοτε κυβερνώντες χωρίς να χρειάζεται να πουλάνε και παραχωρούν με κοινές υπουργικές αποφάσεις τις παραλίες του Αιγαίου, χωρίς να εκποιούν την δημόσια περιουσία, χωρίς να εμπορεύονται την νομιμότητα με τους συνεχείς νόμους νομιμοποίησης αυθαιρέτων αλλά αξιοποιώντας τις δυνάμεις του απανταχού ελληνισμού και τα πλεονεκτήματα της ιστορικής και φυσικής ομορφιάς του ελληνικού χώρου για την πραγματική ανάπτυξη αυτής της χώρας.

Καθόμουνα στο σαλόνι μπροστά σε ένα ζεστό φλιτζάνι καφέ μπροστά σε αμέτρητες φωτογραφικές αναμνήσεις. Το ιστορικό αυτό γεμάτο συγκινήσεις ταξίδι στις χαμένες πατρίδες στη γειτονική χώρα είχε έρθει στο τέλος του.

Χαιρέτησα την Παναγία Σουμελά που τόσο θαύμασα σε αυτό το ταξίδι, αυτή που έσωσε τον αυτοκράτορα Αλέξιο Γ΄ σε εκείνο το τρομερό ναυάγιο στη Μαύρη θάλασσα και μας επέτρεψε να διασχίσουμε μέσα στην ομίχλη τα βουνά του Πόντου και της ζήτησα να κάνει πάλι το θαύμα της και βοηθήσει την Ελλάδα να ανακάμψει από αυτήν την παρατεταμένη πολιτιστική χρεοκοπία.

Αθεράπευτα αιθεροβάμων έβλεπα μπροστά μου ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα σύμβολο του Ποντιακού και Μικρασιατικού ελληνισμού να γεννιέται στον ελλαδικό χώρο, ένα σύμβολο που εκτός των άλλων θα αποκαταστήσει αισθητικά τουλάχιστον ένα μέρος την χαμένης μας περηφάνιας και γίνει η αρχή για την πολιτιστική ανανέωση αυτής της χώρας. Είχα γυρίσει ξανά στην όμορφη ελεύθερη χαμένη πατρίδα.

- τέλος -

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 31 Μαΐου 2018, αρ. φύλλου 938

Σχετικά:

• ΝΙΚΟΥ ΤΣΕΜΑΝΗ: Παναγία Σουμελά [I]
• ΝΙΚΟΥ ΤΣΕΜΑΝΗ: Παναγία Σουμελά [II]
• ΒΑΣΙΛΗ ΡΑΦΑΗΛΙΔΗ: Οι Πόντιοι και το τέλος της ελληνικής διασποράς