ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

Α. 17.10.2018 (βιβλίο) «Ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α΄ είχε ημερολόγιο. Το κατέστρεψε όμως το 1909. Με την πρώτη ανάγνωση κατάλαβα ότι κατά το 1909 ο βασιλεύς κατέστρεψε το ημερολόγιό του. Όμως από τα συμφραζόμενα αντιλαμβάνεται κανείς ότι στην πρόταση, το 1909 λειτουργεί ως υποκείμενο στο ρήμα κατέστρεψε. Το 1909, δηλ. οι επαναστάτες υπό τον Νικόλαον Ζορμπάν κατέστρεψαν το ημερολόγιο. (σχήμα μετονομασίας).

Β. 16.10.2018 Τοπ. τύπος. Ο γιατρός συνέστησε να γίνει κολονοσκόπηση (δηλ. ειδική εξέταση του εντέρου). Το ορθόν θα ήταν: κολοσκόπηση (το κόλον =τμήμα του εντέρου μέχρι το απηυθυσμένο), δηλ. ο ιατρός (σκοπεί) εξετάζει το κόλον. -κολονοσκόπηση. Το ευφωνικό όμικρον (νο) τέθηκε πιθανώς, για να μην ακούεται η λ. …κακόηχη.

Γ. 17.10.2018 (βιβλίο) Όρθιοι να περισκοπούν υπονοιασμένα . α΄ περισκοπώ (πρλβ. εδαφ. Β΄: σκοπεί) σημαίνει, εξετάζω, κοιτάζω προσεκτικά. β΄ υπονοιασμένα . λ. πεποιημένη ( υπάρχει ρήμα υπονοιάζομαι;). ήθελε να ειπεί: περισκοπούν υπόπτως , με υποψίες , υποψιαζόμενοι.

Δ. 18.10.2018 Στην ποντιακή διάλεκτο για την τουαλέτα (αποχωρητήριο) χρησιμοποιείται η αρχαία λέξη: η χρεία (=η ανάγκη). Για ένα κακότροπον άνθρωπο, φαύλο και ανήθικον έλεγαν: ατός, η χρεία (!). Η λ. χρεία γνωστή: Τί χρείαν έχομεν μαρτύρων; (Πιλάτος). – Στην νεοελληνική γενικά είναι γνωστό το επίθετο αχρείος, α, ο(ν). π.χ. Σε συζήτηση για τα πολιτικά λέει αίφνης κάποιος: Πώς να πάει μπροστά η Ελλάδα, αν υπάρχουν πολιτικοί αχρείοι; (με την έννοια): φαύλοι, καιροσκόποι, χωρίς φιλότιμο κοινωνικό και ηθικά ερείσματα.

Ε. (βιβλίο): Κοιτούσα και τ’ αδέρφια μου: Το ρήμα κοιτώ και κοιτάζω= ρίχνω το βλέμμα μου, βλέπω. (Τον κοιτώ ή κοιτάζω στα μάτια), αλλά και κοιτώ τα μικρά παιδία, ή την ανήμπορη γιαγιά στην έννοια :έχω την ευθύνη, φροντίζω και προσέχω, προστατεύω (ως μεγαλύτερός, η).

ΣΤ. 16.10.2018 (Από την εφ-δα: Γέρμας). (Λαϊκή παροιμία): και τα τραγούδια λόγια είναι, τα λένε οι πικραμένοι. (παροιμία εκφρασμένη ποιητικά). Ο στίχος έχει ρυθμό και μέτρο: υ-υ-, υ-υ-, υ-υ-, υ-υ.

Ζ .16.10.2018 Τοπ. τύπος. Η ομιλία της Πόλυς…( πρόβλημα της νεοελληνικής). Όπως είναι γραμμένο το όνομα Πόλυ, η Πόλυ , είναι ξενικής προελεύσεως, η μίμηση ξένων – μας έμεινε από τα παλαιά, από την μόδα των Παρισσίων, κ.λ.π). Η Πόλυ, της Πόλυς ; (Πάνου); Επίσης: η Βίκυ, της Βίκυς (;). Αυτό θεραπεύεται: Η Βίκη, της Βίκης.

Η. 8.10.2018 ANT1 (Ζαχαριάδης βουλευτής). Η πρόταση της Ν.Δ. δεν δίνει κανένα διέξοδο(!). Βαρβαρισμός. Το ορθόν: δεν δίνει καμία διέξοδο. (Εκτός αν ο βουλευτής μιμείται τον Θουκυδίδη: το εύδαιμον= η ευδαιμονία, το ελεύθερον= η ελευθερία, κ.λ.π.). β' παρακαλάγανε τότε όλοι. Συνηθίζεται βέβαια ο παρατατικός: παρακάλαγα, παρακαλάγαμε, ερχόντουσαν κ.τ. όμοια, αλλά καλόν είναι να αποφεύγονται και να προτιμούνται οι κοινοί τύποι: παρακαλούσαν, εγώ παρακαλούσα, παρακαλούσαμε, έρχονταν αυτοί, κ.τ.λ.

Ο Γλωσσαμύντωρ

Λάζαρος Γ. Νικηφορίδης 

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 25 Οκτωβρίου 2018, αρ. φύλλου 957