25.3.19

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΑΚΡΙΔΗ: «Μνήμες που δεν σβήνουν στη λίμνη της λήθης»



Το κείμενο που ακολουθεί, προέρχεται από την παρουσίαση του δευτέρου βιβλίου της κ. Χρυσούλας Πατρώνου-Παπατέρπου, Οι Σημαδούρες, που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου Καστοριάς, το Σάββατο 24 Νοεμβρίου 2018.

** *

Κι αλήθεια δεν είναι λίγες οι φορές Αχιλλέαπου ανακαλύπτω εκεί, στο βάθος του πνιγμού, κοράλλια και μαργαριτάρια και θησαυρούς ναυαγισμένων πλοίων, απρόοπτες συναντήσεις, και χτεσινά και σημερινά μελλούμενα, μιαν επαλήθευση σχεδόν αιωνιότητας, κάποιο ξανάσαμα, κάποιο χαμόγελο αθανασίας, όπως λένε, μιαν ευτυχία, μια μέθη, κι ενθουσιασμόν ακόμη, κοράλλια και μαργαριτάρια και ζαφείρια, μονάχα που δεν ξέρω να τα δώσω όχι τα δίνω, μονάχα που δεν ξέρω αν μπορούν να τα πάρουν πάντως εγώ τα δίνω. Άφησέ με να έρθω μαζί σου... 
Με τους στίχους αυτούς του Γιάννη Ρίτσου από τη Σονάτα του Σεληνόφωτος θα ξεκινήσω:

Μέσα στις απρόοπτες συναντήσεις της ζωής, η συνάντησή μου με την κ. Χρυσούλα Πατρώνου-Παπατέρπου. Μου χάρισε κάποιο χαμόγελο αθανασίας όταν μου εμπιστεύτηκε την παρουσίαση του δεύτερου βιβλίου της ''Οι Σημαδούρες και άλλες μικρές ιστορίες''. Αναρωτιέμαι αν θα σταθώ ικανός και άξιος της εμπιστοσύνης της. Μου έδωσε τη δυνατότητα να διαβάσω και να ανακαλύψω τα κοράλλια, τα μαργαριτάρια και τους θησαυρούς των μικρών ιστοριών που περιστρέφονται γύρω από τη λίμνη, τους πόθους, τα όνειρα, τις ματαιώσεις, τα ευχάριστα και τα τραγικά συμβάντα των ηρώων της.

Άνθρωποι καθημερινοί οι ήρωές της. Άνθρωποι που γεννήθηκαν, έζησαν ή πέρασαν κάποια στιγμή και σχετίστηκαν με τον τόπο τούτο σαν να ήταν κομμάτι του... Από τον Φελίππα το τσιγγανάκι και τη Σβετλάνα που μπαλαρίνα ονειρευόταν να γίνει μέχρι τον Αχιλλέα, τον Αλέα που αγαπούσε τις μοτοσυκλέτες και τον Λάμπη τον σύντροφο του Κυπαρισσιού του Άι Σωτήρα. Έχει το τάλαντο να διεισδύει στα ενδόμυχα της ψυχής και των σκέψεων τους και να τους παρουσιάζει με τρόπο ρεαλιστικό. Ευριπίδεια η σύλληψη και απόδοση των ανθρώπινων καταστάσεων και παθών. Δεν υπερβάλλει, ούτε λειαίνει και ωραιοποιεί πρόσωπα και καταστάσεις. Καταλήγει να είναι σχεδόν νατουραλιστική η γραφή της γιατί φαίνεται ότι οι πρωταγωνιστές των ιστοριών της είναι έρμαια εξωτερικών καταστάσεων και εσωτερικών παθών και παρορμήσεων.




Είκοσι τρία μικρά διηγήματα μας ταξιδεύουν σε 4 θεματικές ενότητες: φύση, παιδιά, ξενιτιά και ερημία. Η ίδια αυτή η κατηγοριοποίηση των ιστοριών της δείχνει και την ευαισθησία της συγγραφέως. Γύρω από τη λίμνη και την φύση που την περιβάλλει κινούνται οι πρώτες της διηγήσεις με πρωταγωνιστές τα έμβια όντα που μας συντροφεύουν. Δίνει μάλιστα σε αυτά και ανθρώπινα χαρακτηριστικά όπως στο γλάρο και τον κορμοράνο, στο διήγημα Σημαδούρες, που οι καθημερινές τους συνήθειες και κινήσεις αναλύονται σε συμπεριφορές και τύπους καθαρά ανθρώπινους.

Περνώντας στα διηγήματα που αναφέρονται σε παιδιά εκεί ξετυλίγεται ο μίτος των ονείρων και των ματαιώσεων μέσα από τραγικά συμβάντα. Εκεί περισσεύει και η ευαισθησία της κ. Παπατέρπου.

Πέντε διηγήματα καλύπτουν τη θεματική ενότητα της ξενιτιάς. Μιας ξενιτιάς που χωρίζει ανθρώπους και αφήνει πίσω αναμνήσεις και τον πόθο του νόστου. Το διήγημα Κοστάντσα έχει την πρωτοτυπία να είναι δοσμένο τρεις φορές. Η συγγραφέας δίνει για τα συμβάντα την διαφορετική οπτική και προσέγγιση των τριών βασικών ηρώων: της μάνας, της κόρης, του αδερφού. Και φτάνουμε στις ιστορίες της τελευταίας θεματικής ενότητας που επιγράφεται ερημία. Εδώ θα συναντήσουμε το διαφορετικό ως προς την ανθρώπινη υπόσταση και συμπεριφορά και την ερημιά στις ψυχές των ανθρώπων, όταν το αντικρύζουν, ειδικά στην ιστορία του Λάμπη και στο διήγημα τα Σκουλήκια.

Απλή και λιτή η γραφή της κ. Χρυσούλας (όνομα αγαπημένο που το φέρει η μικρή μου κόρη). Σχεδόν δωρική που προσιδιάζει με το χώρο και τα πάθη του. Μικροπερίοδος λόγος, μεστός νοημάτων και συναισθημάτων. Άλλοτε προτάσσει το υποκείμενο, όταν θέλει να τονίσει το πρόσωπο άλλοτε το ρήμα όταν αναδεικνύεται η ενέργεια ή κατάσταση, και άλλοτε το επίθετο όταν το συναίσθημα κυριαρχεί.

Περιγραφή και αφήγηση συνταιριάζονται απόλυτα με τον ευθύ λόγο, όταν θέλει να μεταφέρει αυτούσια λόγια ή σκέψεις των ηρώων της δίνοντας ζωντάνια και αμεσότητα στις ιστορίες που ξετυλίγονται μπροστά μας. Η τριτοπρόσωπη αφήγηση, εναλλάσσεται με αφήγηση σε α΄ ή β΄ πρόσωπο κάνοντας τον αναγνώστη μέτοχο και συμμέτοχο στα δρώμενα. Ουσιαστικά ανοίγει τους διαύλους επικοινωνίας με τον αναγνώστη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η απαρχή στο διήγημα που φέρει τον τίτλο Κυπαρίσσι: «Αν ανηφόριζες το μονοπάτι που οδηγούσε από τον παραλίμνιο δρόμο στο ξωκκλήσι του Σωτήρα, το πρώτο πράγμα που αντίκρυζες...». Αναγνώστης και τοπίο συνομιλούν... Πολλές φορές χρησιμοποιεί την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου για να φέρει στο φως τις δικές της σκέψεις που την βασανίζουν και την κυριεύουν.

Εμπλουτίζει τη γλώσσα με λέξεις καστοριανές, μεταφέροντας την τοπική γλωσσολαλιά π.χ. Νάκα, μπάσιη που αρχίζει και χάνεται μέσα στην ομίχλη της παγκοσμιοποίησης. Από την αρχαιότητα ταξιδεύουν λέξεις και φράσεις λχ. Νόστος, Αμ΄ έπος, αμ΄ έργον, υπό μάλης μαργαριτάρια της μακραίωνης συνέχειας της ελληνικής γλώσσας. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις ενσωματώνει ξενικές λέξεις “χάιμ” ή ιατρικούς και εκκλησιαστικούς όρους ανάλογα με το περιεχόμενο και την πλοκή της ιστορίας. Αποφεύγει τις επιτηδεύσεις, τους βερμπαλισμούς, τις σπάνιες λέξεις.
Μένει στην ουσία και στην λιτότητα προσδίδοντας δωρικότητα στην αφήγηση κάτι που συνάδει και με την προσωπικότητα της κ. Πατρώνου.

Σε όλα τα διηγήματα υπάρχει η αγωνία του αναγνώστη για το τέλος. Η πλοκή και η δράση του μύθου, της ιστορίας, γίνεται μίτος της Αριάδνης που οδηγεί στο απρόσμενο τέλος. Ένα τέλος που σε πολλές ιστορίες είναι τραγικό αλλά συνάμα και ρεαλιστικό υπενθυμίζοντάς μας υπό το πρίσμα της εμπειρίας της, πως η ζωή δεν ακολουθεί λεωφόρους αλλά μονοπάτια ανηφορικά χωρίς πολλές φορές να φτάνεις στον επιθυμητό προορισμό.


24 Νοεμβρίου 2018

Και όμως, μέσα από τραγικές απολήξεις γεννιέται ο προβληματισμός του αναγνώστη που βυθισμένος στα δική του καθημερινότητα χάνει τη δυνατότητα κατανόησης και ταύτισης με τον συνάνθρωπό του, προσφέροντας του την ευκαιρία της ενσυναίσθησης και της αλληλεγγύης. Να ταυτιστείς με ήρωες, συμπεριφορές, καταστάσεις να καθαρθείς και να λυτρωθείς βγαίνοντας με περίσσεμα δύναμης και συναισθημάτων. Και όταν συνειδητοποιούμε την μικρότητά μας απέναντι στην γιγαντοσύνη του σύμπαντος έρχεται σύμφωνα με τον Ν.Καζαντζάκη η ποίηση, η λογοτεχνία να καλύψει τα αναπάντητα ερωτήματά μας... Γιατί στην ανάγκη, να μετουσιώνεις το αναπόφευγο σε δικιά σου λεύτερη βούληση- αυτός, ίσως, είναι ο μοναδικός δρόμος της λύτρωσης.

Θα μπορούσα να προχωρήσω και να γράψω πολλά. Να εντρυφήσω σε φιλολογικές και άλλες λεπτομέρειες... όμως αυτό δεν είναι το ζητούμενο σε μια βιβλιοπαρουσίαση. Γιατί θα πρέπει ο κάθε αναγνώστης να διαβάσει και να ανακαλύψει μόνος του τα κοράλλια, τα μαργαριτάρια και τα ζαφείρια που βρίσκονται στο σεντούκι κάθε λογοτεχνικού έργου και να μην οδηγείται εκ προοιμίου σε οπτικές και κρίσεις που βγαίνουν από τα γραφόμενα και τα λεγόμενα κάποιου τρίτου. Γιατί αυτό είναι και ο πλούτος ενός λογοτεχνικού έργου. Του δίνει την ελευθερία να βιώσει εσωτερικά και να ταυτιστεί ανάλογα με τις ανάγκες του με ιστορίες, πρόσωπα και καταστάσεις και να κάνει τη δική του αποτίμηση .

Σαν αναγνώστης θα κλείσω. Στην δική μου ψυχή τα διηγήματα που περιέχονται στις Σημαδούρες αφήσαν το στίγμα τους. Ένα στίγμα ανθρώπινης ευαισθησίας, μια οπτική καθημερινών ανθρώπων και καταστάσεων, μια συγγραφική απεικόνιση ενός τόπου γεμάτου μνήμες που δεν σβήνει στη λίμνη της λήθης. Η πένα της κ. Χρυσούλας Πατρώνου-Παπατέρπου με λύτρωσε. Με λύτρωσε γιατί κατάφερε να μου γεμίσει το νου και την καρδιά με εικόνες και συναισθήματα του τόπου και των ανθρώπων που συνειδητά στα τριάντα μου επέλεξα σαν τόπο εγκατάστασης και οι μνήμες του μου έλειπαν βασανιστικά. Και αγάπησα μέσα από τις Σημαδούρες ακόμα περισσότερο τούτο τον τόπο και τους ανθρώπους του.

Απόσταγμα ευχαριστήριο προς τη συγγραφέα οι παρακάτω μου στίχοι:

Αχλύ της λίμνης, ψίθυροι, φωνές / σιωπούν εκκωφαντικά. / Σημαδούρες ανασύρουν / τις κραυγές των ονείρων από το βυθό της. / Τον γλυκό ήχο της φλογέρας του Λάμπη. / Τον βόμβο της μοτοσυκλέτας του Αλέα. / Της Σβετλάνα το κύκνειο άσμα της ενηλικίωσης. / Του Λάσσεν τον παφλασμό στον ατέλειωτο βυθό. / Και οι ψίθυροι, γίνονται φωνές και οι φωνές κραυγές. / Ανταριάζουν τα πάθη και τους πόθους της νερένιας πολιτείας. / Την ξυπνούν από τη μακάρια λήθη της...

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 6 Δεκεμβρίου 2019, αρ. φύλλου 963.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ