ΛΑΖΑΡΟΥ Γ. ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Βιβλιοπαρουσίαση

 

Η ΔΑΜΑΣΚΗΝΙΑ 

(πρώην ονομασία Βιντελούστι)

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑΚΕΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ

ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΔΑΜΑΣΚΗΝΙΩΤΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Με επιμέλεια του φιλολόγου Αλεξ. Σ. Μπακαΐμη 

Ο Α’ τόμος: Η Δαμασκηνιά…, βιβλίο πολυσέλιδο, έχει ως περιεχόμενο την ιστορία της Δαμασκηνιάς, που είναι ένα κεφαλοχώρι της Δυτικής Μακεδονίας, την προέλευση του ονόματος, τις παραδόσεις, τα ήθη και έθιμα, τη ζωή του χωριού. Τον Β’ τόμο, με τον ως άνω τίτλο μου τον χάρισε επίσης ο αγαπητός φίλος Αλέκος Μπακαΐμης τον περασμένο Σεπτέμβριο. Κέντρο του περιεχομένου πάλι η Δαμασκηνιά, η γενέτειρα του συγγραφέως, αλλά μέσα από αναμνήσεις και καταγραφές Δαμασκηνιωτών ή άλλων προσώπων που υπό κάποιες συνθήκες έζησαν ή βρέθηκαν σε κάποια περίοδο στην Δαμασκηνιά. Διαβάζοντας τον Β’ τόμο, βιβλίο γραμμένο με λόγο μεστό και γλαφυρό, από δόκιμο συγγραφέα, προβάλλει ολοζώντανη η εικόνα, η ζωή και η παλαιότερη και η πρόσφατη ιστορία της Δαμασκηνιάς, και, τηρουμένων των αναλογιών εις ό,τι αφορά τα γεγονότα , εν πολλοίς είναι η ιστορία της Μακεδονίας. Τόσο έντονα απηχούν σε περιεχόμενο και συναίσθημα οι εν λόγω αναμνήσεις.

Να είναι βέβαιος, πολύ βέβαιος, ο δόκιμος και έγκριτος και από άλλα του βιβλία και από τις πάμπολλες δημοσιεύσεις λαογραφικών και ιστορικο-επιστημονικών μελετών Αλέξ. Μπακαΐμης, ότι «ο άμητος έσεται πολύς», ο θερισμός, η παγκαρπία από την ανάγνωση του Β’ τόμου. Θα γιομίσει ψυχές, θα γιομίσει καρδιές με ποικίλα πολλαπλά συναισθήματα, θα προσφέρει πληροφορίες και γνώσεις σε γεγονότα, που δεν ενδιαφέρουν και δεν συγκινούν μόνο τους Δαμασκηνιώτες.
Από τα προλεγόμενα, από τις πρώτες σελίδες και τις λίαν κατατοπιστικές, επεξηγηματικές σημειώσεις του Αλ. Μπακαΐμη αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης πόσος πολύς χρόνος και μόχθος απαιτήθηκε και συστηματική δουλειά φιλολογική – ίσως φαινομενικά σχολαστική, όμως με επιστημονική αξίωση και παραδοχή για την, όπως επιβάλλεται, σωστή και ακέραιη μεταγραφή των κειμένων – των ημερολογιακών απομνημονευμάτων. Έντιμος σχολιαστής, ο Αλ. Μπακαΐμης κάνει τις μεταγραφές κατά τα επιστημονικά ειωθότα, χωρίς προσθαφαιρέσεις, χωρίς να παραβλαφθεί ποσώς το νόημα και το εκφραστικό χρώμα του περιεχομένου. Ως προς το θέμα αυτό, αλλά και για όλη την ποσοτικά και ποιοτικά πολυσέλιδη ύλη του παρόντος τόμου, ο Αλ. Μπακαΐμης δεν εφείσθη χρόνου και κόπου. Και ιδού ο καρπός της εργασίας του, ο θαυμάσιος Β’ τόμος των απομνημονευμάτων – Αναμνήσεων, για τον οποίο αξίζει και από την στήλη αυτή ο δημόσιος έπαινος και τα συγχαρητήρια.

Το του Πινδάρου «θνάσκει ισγαθέν έργον καλόν, (= Κάθε ωραίο έργο, αν αποσιωπάται, πάει, πεθαίνει, σβήνει), που αναγράφεται ως moto στην βιογραφία του ιερέως παπα-Στεργίου Παναγιωτίδη, επηρέασε τον συγγραφέα αποφασιστικά στην συγγραφή του βιβλίου, όπως γεγονότα «μεγάλα τε και θαυμαστά μη εξίτηλα γένηται» κατά ρήση του Ηροδότου (= έργα μεγάλα και θαυμαστά να μην εξαφανισθούν με τη λήθη), από τον πανδαμάτορα χρόνο. Υποκλινόμεθα και σήμερα οι Μακεδόνες και όλοι οι Έλληνες στον φλογερό πατριωτισμό του ιεροδιδασκάλου παπα-Στεργίου Παναγιωτίδη με την δραστήριά του προσφορά στον Μακεδονικό Αγώνα (1904 - 1908). Από την ανάγνωση της σελ. 34 δεν μπορεί κανένας αναγνώστης να μείνει ασυγκίνητος. Όλα όσα με ζωντανή γλώσσα μας άφησε ο σεπτός αυτός ιερέας, αυτοδίδακτος, ευφυής και δραστήριος, από τη σελ 34-65 είναι άκρως ενδιαφέροντα και συγκινούν. Τι να ειπώ για την «επεξεργασία», τα σχόλια και τις επεξηγήσεις στις σημειώσεις του Αλ. Μπακαΐμη! Μεταφέρεσαι κι εσύ στην εποχή και ζεις το κλίμα και τα γεγονότα του Μακεδονικού Αγώνα. Μένει, τέλος, μέσα μας η εικόνα ενός ιερέα και δασκάλου θερμού πατριώτη, ευφυούς, δραστήριου και αντικειμενικού στον λόγο του και τις απόψεις του.

Εικόνες των περιχώρων, γεγονότα, διηγήσεις, εκκλησιές, κ. ά. Εκτίθενται στο ημερολόγιο του Κων/νου Μήλιου (σελ 68-138). Πλην άλλων, ευχάριστος αφηγητής γεγονότων και περιστατικών, χωριών, προσώπων, εθίμων. Για το 1915, θυμίζει ότι 2-3 χρόνια γινόταν μάθημα στον νάρθηκα της εκκλησίας! (Ξανά εμφανίζεται το … κρυφό σχολειό!). Οι περιγραφές του καλύπτουν και γεγονότα της Κατοχής. Οι ιστορικοφιλολογικές και λαογραφικές σημειώσεις του συγγραφέα σε βοηθούν αποκτήσεις και συ συνολική εικόνα των τόπων και των χρόνων, όπου εκτυλίσσονται τα περιγραφόμενα γεγονότα.

Από την σελίδα 139 κ.ε. ανοίγει η αυλαία του ελληνοϊταλικού πολέμου (1940-41) από δύο σημαντικές προσωπικότητες – θιασώτες και αγωνιστές μαζί με όλους τους Έλληνες. Σου δημιουργείται – ειλικρινά ομολογώ – να διαβάζεις πάλι και πάλι τις αναμνήσεις του Σωτηρίου Γρ. Μπακαΐμη και Αθαν. Γκέκα. Η σελίδα 141 γραμμένη με ζέση ψυχής αναπαριστά τις εικόνες – προσωπικότητες των δύο ανδρών. Μαζί με τον φωτισμένο, καταρτισμένο δάσκαλο στις αναμνήσεις του για τα ηρωικά χρόνια 1940-41, παρακολουθείς τα γεγονότα, ζητωκραυγάζεις μαζί για τις νίκες του ελληνικούς στρατού, θλίβεσαι για όσα υπέφεραν οι πατέρες μας.

Για τα γεγονότα του ελληνοϊταλικού πολέμου σε πρόλογό του ο κ. Αριστ. Μπακαΐμης, από τους αρίστους δασκάλους, σχολιάζει τις ενθυμήσεις του πατρός του από το έπος του 1940, που παρουσιάζουν πολύ ενδιαφέρον, καθώς ο δάσκαλος Σωτήρης γράφει χωρίς ρητορισμούς, με απλότητα, ρεαλισμό και ενάργεια για τα γεγονότα αυτά, γεμάτα δόξα και τιμή. Μεγάλη απήχηση, κατά τη γνώμη μου, έχουν οι ζωηρές αυτές περιγραφές για τον καθένα αναγνώστη, από τον λόγιο δάσκαλο. Τα σχόλια και πάλι του επιμελητού του βιβλίου Αλ. Μπακαΐμη για το ύφος και την γλώσσα των απομνημονευμάτων και η εργώδης προσπάθεια να μην επεμβαίνει ο φιλόλογος στο περιεχόμενο, για να μην γίνεται καμιά αλλοίωση, φανερώνει περίτρανα την εντιμότητα, την αντικειμενικότητα, με ποια προσοχή κι επιστημονική ευθύνη γράφει ο συγγραφεύς του βιβλίου. Όλες οι περιγραφές μαζί με τα βαρυσήμαντα γεγονότα των απομνημονευμάτων φανερώνουν ψυχές ελεύθερες και φρόνημα πατριωτικό όλων των Ελλήνων στα δύσκολα χρόνια του πολέμου της κατοχής.

Κλείνει τις αναμνήσεις του ο άξιος, ο ακεραιωμένος δάσκαλος, με την δυνατή – χυμώδη περιγραφή του - στον επίλογο με την άποψή του για τα αίτια της ήττας των Ιταλών (σελ. 173). Δεν είχαν εκείνοι την ηθική δύναμη. Οι Έλληνες «πολεμούσαν και τραγουδούσαν».

Τα χειρόγραφα του Αθ. Γκέκα – με γνώσεις του δημοτικού – παρουσιάζουν επίσης εξ ίσου ενδιαφέρον. Περιγραφές μαχών, περιπέτειες. Και πάλι ο Αλ. Μπακαΐμης πολύ κατατοπιστικός στις σημειώσεις και τους υπομνηματισμούς. Ακολουθούν πληθώρα αναμνήσεων – περιγραφών για την κατοχή και την αντίσταση από Χρ. Χατζόπουλο, τον δάσκαλο Αλ. Σιάπκα, Αθαν, Χατζούλη, Στ. Νούλη και Νικ. Φρυτζαλά. Γεμάτες ηρωισμό, περηφάνια και δάκρυα οι σελ. 252 – 260. Σταματώ για λίγο στη σελ. 270 κ.ε. Άκρως ενδιαφέροντα για την δράση του ΝΟΦ των Βουλγαροκομιτατζήδων στην Μακεδονία, όπως τα εκθέτει ο Αθαν Χατζούλης.

Μένει το Δ’ κεφάλαιο του βιβλίου, ο «εμφύλιος πόλεμος» 1946-1949. Αναμνήσεις καυτές. Προσπάθειά μου να σχολιάσω τις περιλαμβανόμεμες αναμνήσεις θα απαιτούσε και άλλες σελίδες. Αφήνω στην φιλοτομία και έλλογη θέληση του κάθε αναγνώστη «ενώπιος ενωπίω» να τις διαβάσει και να εξαγάγει τα χρήσιμα συμπεράσματα από την έκρηξη, την διάρκεια, και τα ολέθρια αποτελέσματα, που προκάλεσε η κομμουνιστική Ανταρσία των αλήστου και απαισίας μνήμης εκείνων χρόνων.

Ειδικά για τη νέα γενιά, οι σελίδες του εμφυλίου έχουν την δυναμική εγκολπίου για ενημέρωση και συνειδητοποίηση πώς ανάγκη εθνική επιβάλλει να πορευό μαστε στο μέλλον ενωμένοι, ποτέ διχασμένοι, με προσήλωση στην ειρήνη, στην ελευθερία και δημοκρατία. Εν κατακλείδι, οι αναμνήσεις αυτού του Β’ τόμου του Αλ. Μπακαΐμη δίνουν τόσα στοιχεία και πληροφορίες για σημαντικές ιστορικέ περιόδους του ελληνικού βίου, ώστε αποτελούν, κατά την ταπεινή μου άποψη, πολύτιμα τετράδια – βοηθήματα στην συγγραφή ιστορίας των νεωτάτων χρόνων.
Ευχαριστώ διά την φιλοξενία.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 2 Μαρτίου 2017, αρ. φύλλου 875