25.9.17

Λόγος & Αντίλογος




«De Profundis»



Κύριε Διευθυντά,

Κατάπληκτος ἔμεινα ὅταν πληροφορήθηκα ὅτι στήν διάλεξη τῆς προϊσταμένης τῆς 16ης ἐφορείας ἀρχαιοτήτων Καστοριᾶς, ἀρχαιολόγου κ. Ἀνδρομάχης Σκρέκα, ἡ ἴδια ἡ ὁμιλήτρια ἀλλά καί ὁ εὐρισκόμενος ἐκεί ὁμότιμος καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Εὐθύμιος Τσιγαρίδας, ἰσχυρίσθηκαν, μετά σθένους, ὅτι οὐδέποτε ἐκλάπησαν εἰκόνες καί φυγαδεύτηκαν ἀπό τήν Καστοριά. Ἀπάντηση στούς ἰσχυρισμούς τους ἀπεδώθηκε τόσο ἀπό τούς παρευρισκόμενους στήν ἐκδήλωση συμπατριῶτες μας ὅσο καί ἀπό τά δημοσιευθέντα ἄρθρα τόσο στήν ἐφημερίδα ΟΔΟΣ, ὅσο και τήν Καστοριανή Ἑστία τό ὁποῖο διάβασα στήν ἡλεκτρονική της ἔκδοση.

Ἐπί τοῦ θέματος δέν ἔχω νά προσθέσω τίποτα γιά νά ἀντικρούσω τούς ἰσχυρισμούς τους, ἁπλῶς λέγω μόνον ὅτι «ὁ κόσμος τόχει τούμπανο καί ἐκείνοι -οἱ ἀρχαιολόγοι- τόν χαβά τους». Ἁπλῶς θά κάνω ὁρισμένες παρατηρήσεις.

Τό ὅτι ὁ Δωρόθεος συγκέντρωσε καί στήν συνέχεια ἀπωλέσθηκαν οἱ εἰκόνες πού συνέλεξε εἷναι γεγονός ἀναμφισβήτητο, πράγμα τὀ ὁποῖο γνωρίζει πολύ καλά καί ὁ σεβασμιώτατος Μηροπολίτης μας, ὁ ὁποῖος σέ συνέντευξή του πρό ἐτῶν παραδέχθηκε ὅτι γνωρίζει πού εἷναι οἱ εἰκόνες καί ὅτι βρίσκονται σέ καλά χέρια, ἀλλά ποτέ δέν μᾶς εἷπε ποῦ εἷναι. Θά ἔπρεπε νά προφυλάξει τόν φιλοξενούμενό του κ. Τσιγαρίδα, γνωστοποιώντας τον τἠν ὅντως κλοπή τῶν εἰκόνων, ἀπό τό ὀλίσθημά του νά θέλει νά δικαιολογήσει τά ἀδικαιολόγητα καί νά ἁγιοποιήσει – κατά κάποιον τρόπο - τόν Δωρόθεο.

Ὁ βἰος καί ἡ πολιτεία τοῦ Δωρόθεου εἷναι γνωστή· ἐκτός τῶν εἰκόνων πούλησε σέ ἰδιῶτες ὅλα τά ἐντός τῆς πόλεως ἐκκλησιαστικά οίκόπεδα καί ὅπως μέ πληροφόρησαν πολίτες τοῦ Ωρωποῦ,  τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιφέρειας τῆς Μητροπόλεως Ἀττικῆς, ὅπως ὀνομάζονταν ὅταν ἀνέλαβε πρῶτος ἱεράρχης της το 1974 ὁ Δωρόθεος, μετατεθείς σʹ αὐτήν ἀπό τήν Καστοριά, ἔκανε καί ἐκεί τήν ἴδια δουλειά, ἀφαίρεσε καί στήν νέα του θέση τίς εἰκόνες ἀπό τούς ναούς καί μοναστήρια, μάλιστα δέ μέ προέτρεψαν νά ἀποτανθοῦμε στήν νύν Μητρόπολη Κηφισίας μήπως ὑπάρχουν ἐκεί Καστοριανές εἰκόνες ξεχασμένες ἀπό τόν Δωρόθεο.

Οἱ Καστοριανοί ποτέ δέν ἔψεξαν ἤ κατηγόρησαν τούς ἀρχαιολόγους ἀλλά ὡς μόνον ὑπαίτιον τῆς κλοπῆς φέρουν τόν Δωρὀθεο.

Στήν Καστοριά τά χρόνια τῆς ἱερατείας Δωροθέου δέν ὑπῆρχε ἐφορεία ἀρχαιοτήτων. Ἡ Καστοριά ὑπήγετο στήν ἐφορεία ἀρχαιοτήτων τῆς Βέρροιας. Ἀπό τῆς ἀπελευθερώσεως ὅμως τῆς Καστοριᾶς ἀπό τόν Ὀθωμανικό ζυγό καί μέχρι τῆς ἱδρύσεως τῆς 16ης ἐφορίας ἀρχαιοτήτων Καστοριᾶς, ὑπῆρχε πάντοτε στήν πόλη μας ἔφορος ἀρχαιοτήτων, συνήθως ἕνας ἀπό τούς ἐκπαιδευτικούς τῆς πόλεως, διορισμένος πρός τοῦτο ἀπό τό Ὑπουργεῖο Παιδείας στό ὁποῖο ὑπήγετο τότε ἡ Ἀρχαιολογική ὑπηρεσία. Ὅλοι τους ἧταν πραγματικοί θεματοφύλακες τῶν ἀρχαιοτήτων καί τῶν μνημείων τῆς πόλεως καί τῆς περιοχῆς της.

Πρῶτος πού ἀνέλαβε τά καθήκοντα τοῦ ἐφόρου ἀρχαιοτήτων ἧταν ὁ ἀείμνηστος γυμνασιάρχης Παντελής Τσαμίσης, ὁ καί συγγραφεύς τοῦ λίαν ἀξιόλογου καί ἀνεπανάληπτου βιβλίου «Ἡ Καστοριά καί τά Μνημεία της». Τόν διαδέχθηκε, ὡς ἔφορος ἀρχαιοτήτων, ὁ καθηγητής τῶν θρησκευτικῶν καί ἀπό τό 1940 γυμνασιάρχης τοῦ γυμνασίου Καστοριᾶς Κωνσταντίνος Πηχιών, ὁ πατέρας μου, ὁ ὁποῖος συνεργάσθηκε καί βοήθησε τά μέγιστα τόν ἀείμνηστο Ἀναστάσιο Ὁρλάνδο, ὁ ὁποῖος μελέτησε, ἀνέδειξε καί κατέστησε γνωστές στόν ἑλληνικό καί διεθνῆ ἐπιστημονικό κάσμο τίς ἐκκλησίες καί τήν εἰκονογραφία σʹαὐτές, τῆς Καστοριᾶς. Διετέλεσε ἔφορος ἀρχαιοτήτων Καστοριᾶς μέχρι τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1942, ἡμερομηνία κατά τήν ὁποίαν συνελήφθηκε ἀπό τούς Ἰταλούς μεταφέρθηκε καί ἐγκλείσθηκε, ὡς ὅμηρος, σέ στρατόπεδο συγκεντρώσεως στήν Ἰταλία.

Θά μοῦ ἐπιτρέψετε ἐδώ νά ἀναφέρω ἕνα γεγονός τό ὁποῖο ἐπιρρωνύει τήν ἄποψη τοῦ ὅτι οἱ διορισμένοι τότε ἔφοροι ἀρχαιοτήτων, ἄν καί μή ὄντες ἀρχαιολόγοι, ἧταν πραγματικοί θεματοφύλακες τῶν ἀρχαιοτήτων (είκόνων καί κειμηλίων).


ΟΔΟΣ 9.3.2017 | 876

Τό 1941 ἡ Καστοριά εὐρίσκετο ὑπό τήν Ἰταλικήν κατοχήν. Οἰ Ἰταλοί προσπάθησαν νά κλέψουν ὁρισμένα ἀρχαῖα ἀντικείμενα τά ὁποία τότε φυλάσσονταν στό κουρσούμ τζαμί, στήν δεξαμενή, τό ὁποῖο τότε ἐχρησιμοποιεῖτο ὡς μουσεῖο. Ὁ πατέρας μου ἀντέδρασε, ὡς ἔφορος ἀρχαιοτήτων, μέ παραστάσεις στίς τοπικές Ἰταλικές ἀρχές, καί μή βρίσκοντας ἀνταπόκριση, ἀποτάνθηκε, μέ ἐπιστολή του, στόν τότε γενικό Γραμματέα τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας Ἀναστάσιο Ὀρλάνδο, ἐξέθεσε τά συμβαίνοντα στήν Καστοριά, μέ ἀποτέλεσμα νά ἀποτανθεῖ ἡ τότε Ἑλληνική Κυβέρνηση στήν Ἀνωτάτη Διοίκηση τῶν Ἰταλικῶν στρατευμάτων, ἡ ὁποία ἐξέδωσε εἰδική διαταγή πρός τήν τοπική Ἰταλική διοίκηση τῆς Καστοριᾶς καί ἀπηγόρευσε κάθε κλοπή ἀρχαιοτήτων. Ὁρισμένοι ἔλεγαν τότε στήν Καστοριά ὅτι τό γεγονός αὐτό συνετέλεσσε, σύν τοῖς ἄλλοις, στήν σύλληψή του ἀπό τούς Ἰταλούς.

Ἄς ἔχει ὑπʹὄψιν της τό γεγονός αὐτό ἡ κ. Σκρέκα διότι κλοπές ἀρχαιοτήτων καί εἰκόνων ἐγένοντο πάντοτε καί συνεχίζουν νά γίνονται καί σήμερα, παρʹ ὅλο πού σήμερα ὑπάρχει ὀργανωμένη καί λειτουργοῦσα καλύτερα ἀρχαιολογική ὑπηρεσία.

Εἰκόνες δέν προσπάθησαν νά κλέψουν οἱ Ἰταλοί καθʹ ὅτι ἧσαν Ρωμαιοκαθολικοί καί πιθανῶς δέν γνώριζαν τήν ἀξία τους. Ἀλλά καί ἄν προσπαθοῦσαν νά άφαιρέσουν εἰκόνες ἀπό τίς ἐκκλησίες ἤ τά μοναστήρια θά γινότανε ἐπανάσταση γιατί δέν θά τό ἐπέτρεπαν οἱ νοικοκυρές, οἰ ὁποῖες τίς φρόντιζαν καί τίς περιποιούνταν καλύτερα καί ἀπό τό σπίτι τους.

Οἱ οἰκοκυρές αὐτές, πού ἄναβαν τίς καντῆλες τῶν ἐκκλησιῶν τῆς γειτονιᾶς τους κάθε βράδυ καί τίς περιποιοῦνταν, ἧταν οἱ καλύτερες θεματοφύλακες, ἧταν –εἷναι καί τώρα– αὐτές πού διαφύλαξαν ἐπί αἰῶνες καί ἀκόμη τίς φροντίζουν, καί ἀποτελεῖ ἀσέβεια πρός αὐτές καί τήν προσφορά τους ἡ προτροπή τοῦ κ. Τσιγαρίδα νά ζητήσουν συγνώμη (!) ἀπό τόν Δωροθέο.

Ἡ κ. Σκρέκα μή οὔσα Καστοριανή, κατοικεῖ στήν πόλη μας σχετικῶς ἐλάχιστα χρόνια, καί δέν ἔχει συνειδητοποιήσει τήν στενή καί ἄρρηκτο σχέση τῶν Καστοριανῶν καί ἰδιαίτερα τῶν παλαιῶν Καστοριανῶν μέ τίς Ἐκκλησίες τῆς γενέτειράς τους. Εἷναι ἐγγενής στούς Καστοριανούς, ἰδίως στούς παλαιούς, εὔχομαι καί στούς νύν οἰκοῦντες σʹαὐτήν, ὁ σεβασμός πρός τούς θεσμούς καί τίς Ἀρχές, ἰδιαίτερα στίς ἐκκλησιαστικές Ἀρχές, καθῶς καί ἡ προσήλωσή τους στά θεία καί τήν Ἐκκλησία.

Αὐτός νομίζω ὅτι ἧταν ἡ αἰτία τῶν μή γενικευμένων  ἀντιδράσεων τῆς τοπικῆς κοινωνίας τῆς πόλης μας στίς ἐνέργειες τοῦ Δωροθέου. Δέν πρέπει ὅμως νά ξεχνοῦμε ὅτι τήν περίοδο ἐκείνη ἡ χώρα εὐρίσκετο στόν γύψο, κατά τήν προσφιλή ἔκφραση τοῦ δικτάτορα Παπαδόπουλου.

Ὁσεβασμός αὐτός ἐμποδίζει καί σήμερα τούς συμπατριῶτες μας νά ἐκφράσουν δημοσίως τήν γνώμη τους γιά τίς πράξεις τοῦ Δωρόθεου, ἐνώ κατʹ ἰδίαν, ὅλοι σχεδόν ἐπιβεβαιώνουν τό γεγονός τῆς συλλογής τῶν εἰκόνων καί τήν ἐν συνεχεία ἐξαφάνισής των.

Φρονῶ ὅτι ὁ ἀπόλυτος σεβασμός πρός τούς θεσμούς, ἔστω καί ἐκκλησιαστικούς, δέν ἁρμόζει σέ ἐλεύθερους πολίτες διότι δέν εἷναι μόνον δικαίωμα ἀλλά καί ὑποχρέωση τῶν πολιτῶν νά ψέγουν λόγια, πράξεις καί ἐνέργειες τῶν Ἀρχῶν, ἀκόμη καί ἄν αὐτές τυγχάνει νά εἷναι ἐκκλησιαστκές, ὅταν οἱ Ἀρχές ἐκτρέπονται τῶν κυρίως καθηκόντων των καί οἱ πράξεις των ἀποβαίνουν ἐπιζήμιες γιά τήν κοινωνία καί τό Ἔθνος. Στίς περιπτώσεις αὐτές εἷναι καθῆκον τῶν πολιτῶν νά ἀντιδράσουν μέ κάθε νόμιμο μέσο καί τρόπο γιά νά ἀποκαταστήσουν τήν εὔνομο λειτουργία τῶν θεσμῶν.

Δυστυχῶς στήν περίπτωση τοῦ Δωροθέου οἱ πολίτες δέν ἀντέδρασαν ὅπως θά ἔπρεπε (ὅπως καί στήν περίπτωση τῆς κατεδαφίσεως τοῦ ἱστορικοῦ γυμνασίου τῆς πόλεώς μας), καί συνεχίζουν νά μήν ἀντιδροῦν ἀκόμη καί σήμερα σέ ἀντικοινωνικές ἐνέργειες πρός τήν πόλη μας τῶν Ἀρχών. Σέ δύο ἄλλες περιπτώσεις, πού γνωρίζω, ἀντεθνικῆς ἐνέργειας ἐπισκόπων τῆς Μητροπόλεώς μας, ἡ ἀντίδραση τῶν πολιτῶν ἧταν καίρια καί ἀποτελεσματική. Ἀναφέρω τά περιστατικά:

Τήν περίοδο τῆς πρώϊμης φάσης τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα, ὅταν μετά τήν ἀνακήρυξη τῆς Βουλγαρικῆς Ἐξαρχίας, τό 1870, ὀργίαζε στήν περιοχή μας ἡ Βουλγαρική προπαγάνδα γιά τήν προσέλκυση στήν Ἐξαρχία τοῦ ἀγροτικοῦ πληθυσμοῦ, στόχος τῆς προπαγάνδας ἧταν οἱ κατά τόπους ἐπίσκοποι τούς ὁποίους κατηγοροῦσαν ὅτι ἐκμεταλλεύονται τήν θέση τους καί ἀπομυζοῦν τούς χωρικούς μέ τά μητροπολιτικά δικαιώματα, ἐνώ ἡ Εξαρχία θά τά καταργοῦσε. Ὁ τότε μητροπολίτης Καστοριᾶς ἀντί νά ἀντιδράσει ὡς θά ἔπρεπε, συνέχισε νά περιοδεύει στήν περιοχή τῆς δικαιοδοσίας του καί νά ἀπαιτεῖ φορτικά τήν εἴσπραξη τῶν δικαιωμάτων του μέ ἀποτέλεσμα τήν μεταστροφή πολλῶν χωριῶν πρός τήν Ἐξαρχία. Ἡ τοπική ἐπιτροπή τοῦ Μακεδ. Ἀγῶνα μέ ἐνέργειές της πρός τό ἐλληνικό προξενεῖο τοῦ Μοναστηρίου καί πρός τό Οίκουμενικό Πατριαρχεῖο πέτυχε τήν ἀπομάκρυνση τοῦ ἱεράρχου ἀπό τήν Καστοριά μέ μετάθεσή του σέ ἄλλη πόλη. Ὁ ἐν λόγω ἱεράρχης ἀφόρησε τόν πρωταίτιο τῆς ἀπομακρύνσεώς του ἀπό τήν Καστοριά, πλήν ὅμως ὁ ἀφορισμός δέν ἔπιασε καθʹ ὅσον προείρχετο ἀπό ἀνάξιον κληρικό.

Τό δεύτερο περιστατικό συνέβη τήν περίοδο πού ἡ ἐπιβουλή κατά τῆς Μακεδονίας ὀργίαζε. Ὁ τότε Μητροπολίτης Καστοριᾶς, δυστυχῶς δέν γνωρίζω ποιός ἧταν, τό γεγονός πάντως συνέβη πρό τοῦ 1906, εἷχε τήν φαεινή ἰδέα νά άνασύρει ἀπό τούς δἐλτους τῆς Ἱστορίας μία περίοδο κατά τήν ὁποία ἡ Μητρόπολη Καστοριᾶς ὑπήγετο στήν Ἀρχιεπισκοπή Ἀχρίδος καί ὁ μητοπολίτης Καστοριᾶς ἔφερε τόν τίτλο Μηροπολίτης Καστοριᾶς καί Ἔξαρχος πάσης Βουλγαρίας καί ἀπαιτοῦσε νά μνημονεύεται στήν Ἐκκλησία μέ τόν τίτλο αὐτό. Αὐτό βεβαίως ἔδιδε τροφή καί ἐπιχειρήματα στήν βουλγαρική προπαγάνδα, ὅτι ἡ Καστορία ἧταν κάποτε ἐπαρχία τῆς Βουλγαρίας. Μἐ ἐπίσκεψη στό ἐπισκοπεῖο ὁμάδας εὐυπόληπτων συμπατριωτῶν μας καί τήν ἀπειλή ὅτι ἄν δέν σταματήσει νά μνημονεύεται ἔτσι, θά συρθεί στά δικαστήρια ὡς ἀντεθνικῶς δρῶν, σταμάτησε νά φέρει τόν τίτλον αὐτόν.

Ἀναφέρω τά περιστατικά αὐτά γιά νά δείξω ὅτι ὅταν ἡ τοπική κοινωνία, μέ εὔσχημο τρόπο, ἀντιδράσει σέ ἀπρεπεῖς ἤ ἄνομες ἐνέργειες καί πράξεις, ἀκόμη καί ἱεραρχῶν, μπορεῖ νά ἐπαναφέρει τήν τάξη. Γιατί ὄχι μόνον οἱ Ἅγιοι, ὅπως λέγει ὁ λαός, θέλουν ἐνίοτε φοβέρα, ἀλλά καί μερικοί Δεσποτᾶδες. Εὐτυχῶς τέτοιοι εἷναι ἐλάχιστοι καί σπανίως ἐμφανίζονται στούς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας. Στήν Καστοριά ἐκτός αὐτῶν πού ἀνέφερα παρά πάνω δέν νομίζω νά ὑπήρξαν ἄλλοι, καθʹὅσον ἡ Θεία πρόνοια καί χάρη εὐδόκησε καί εἵχαμε, καί ἔχομε, ἄξιους καί πραγματικούς ποιμένες τοῦ χριατεπώνυμου λαοῦ τῆς πόλεώς μας.

Ἀξιοπερίεργο καί λυπηρό συνάμα τυγχάνει τό γεγονός ὅτι τόσο κατά τήν περίοδο πού ζητούσαμε μέ δημοσιεύσεις καί συλλογή ὑπογραφῶν νά διευκρινισθεῖ τό θέμα τῶν καστοριανῶν εἰκόνων, ὅσο καί κατά τήν πρόσφατη διάλεξη, πού ἀνέκυψε καί πάλι θέμα, ἡ Δημοτική Ἀρχή ἐτήρησε σιγήν ἰχθύος, ὡσάν τό ὅλον θέμα νά εἷναι ἄσχετο μέ τήν κοινωνία τῆς Καστοριᾶς καί τόν πολιτισμό της.

Τόσο ὁ ἁρμόδιος Ἀντιδήμαρχος, ὅσο καί ὅλο τό Δημοτικό Συμβούλιο δέν ἀξιώθηκαν οὔτε μιά ἀπλή ἀνακοίνωση νά κάνουν. Μέ τήν συμπεριφορά τους αὐτήν καί τήν πολιτιστική εἰκόνα τῆς Καστοριᾶς, πού θέλουν νά προβάλλουν πρός τά ἔξω: «ραγκουτσάρια», διάφορες γιορτές καί πανηγύρεις μέ χάλκινα ὄργανα σλαβικῆς προελεύσεως, μέ τραγούδια καί βαλκανικά φεστιβάλ μουσικής, καί ἄλλα τέτοια, ἔχουν ὑποβιβάσει τήν πολιτιστική ζωή τῆς πόλεώς μας στό ἐπίπεδο τῶν γουρουνογιορτῶν.

Στό ἄρθρο μου αὐτό, ὅπως καί σέ ἄλλα ἄρθρα μου, διακρίνω καί ἀναφέρομαι σέ Καστοριανούς (παλαιούς τούς ὀνομάζω) καί σέ οἰκοῦντες σήμερα στήν Καστοριά. Σκοπίμως τό κάμνω γιατί πιστεύω ὅτι οἱ πλείστοι τῶν νύν κατοίκων τῆς Καστοριᾶς δέν νοιώθουν πρωτίστως Καστοριανοί καί κατά βάθος δέν τήν ἀγαποῦν ὅσο αρμόζει σέ πατρίδα. Αὐτό τουλάχιστον δείχνει ἡ ἐν γένει πολιτεία τους, τόσο τῶν ἰθυνόντων ὅσο καί τῶν ἁπλῶν πολιτῶν. Εὔχομαι νά κάνω λάθος στήν ἐκτίμησή μου αὐτήν καί ἄν πράγματι κάνω λάθος, παρακαλῶ τούς συμπατριῶτες μου νά δεχθοῦν τήν ταπεινή συγνώμη μου καί νά μέ συγχωρήσουν.

Μέ ἐκτίμηση,
Ἀναστάσης Κων. Πηχιών

Φωτογραφίες:
α) Δαίμονες βασανίζουν πόρνη από τον γυναικωνίτη του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου στο Απόζαρι


 Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 16 Μαρτίου 2017, αρ. φύλλου 877


Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

1 σχόλιο:

  1. Ανώνυμος25/9/17

    -Ο κ. Τσιγαρίδας, υπηρέτησε στη Καστοριά, μαζί με το Δωρόθεο, επί Χούντας. Τι περιμένετε να ισχυριστεί;
    -Όσον αφορά, τη σιωπή του Δημοτικού Συμβουλίου επί του θέματος, σας θυμίζω το "Εν Χριστώ αδελφώ Ανέστη Αγγελή", και όχι μόνο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ