Α. Ενίοτε η επικαιρότητα με παραπέμπει… και έτσι παρεκκλίνω από τα καθαρώς γλωσσικά. Την προσεχή Κυριακή (12-3-2017) η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη ενός μεγάλου γεραρού και επιφανούς Ιεράρχη, του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, μοναχού λογίου, συγγραφέως πολλών συγγραμμάτων, ο οποίος υπήρξε υπέρμαχος υποστηρικτής της Ορθοδοξίας. Είναι ο μυσταγωγός Ιεράρχης, που κατετρόπωσε με την θεόπνευστη γλώσσα και σαρία τον αιρετικό Βαρλαάμ και έδωσε όλο το βαθύ νόημα του Ησυχασμού.
Το Συναξάριό [1] του εκτεταμένο παρουσιάζει όλη την διαδρομή του από την νηπιακή ηλικία μέχρι την τελευτή του, το έργο του, συγγραφικό και κηρυγματικό και πρό παντός εκείνο που αναφέρεται στους πνευματικούς αγώνες, τις μάχες που έδωσε κατά των αιρετικών, για να στηρίξει την Ορθοδοξία. Ορφανό πατρός από την νηπιακή ηλικία, η ευσεβής μητέρα του ενδιαφέρθηκε να τον μεγαλώσει (καθώς και τα υπόλοιπα αδέλφια του), όχι μόνο στην εξωτερική φυσιολογική εμφάνισή του (λέγει το Συναξάριο), αλλά κυρίως να μορφώσει «πολλώ μάλλον το ένδον, και μη ορώμενον», δηλαδή να μεγαλώνει «εν αρετή και παιδεία». Έδειξε ζήλο κι ενδιαφέρον η μητέρα του να λάβει ο Γρηγόριος και τα νάματα της θύραθεν σοφίας. Εντεύθεν η διακονία του και η δράση στον μοναχισμό, στην διδασκαλία, στην συγγραφή, στην αντίκρουση των θέσεων και δοξασιών των αιρετικών, κυρίως του Βαρλαάμ. Η Θεσσαλονίκη, θεία επινεύσι, χαίρει, γεραίρει και τιμά τον έξοχο επίσκοπό της, καθώς τον έχει συμπροστάτη και συμπολιούχο, μαζί με τον Μυροβλήτη Άγιο Δημήτριο. Έζησε τον 14ο αιώνα και απήλθε «εις τας αιωνίας μονάς» το 1362 μ.Χ.
Στα εκκλησιαστικά βιβλιοπωλεία ευρίσκει ο επιθυμών να τα αποκτήσει τα Συναξάρια Αγίων Πατέρων μεταφρασμένα σε νεοελληνικό λόγο. Ο υποφαινόμενος απολαύει της γραφής των και των περιεχομένψν διαβάζοντας στο πρωτότυπο.
Στη συνέχεια παραθέτω τρία τροπάρια του εσπερινού και δύο από τον όρθρο της Κυριακής, αποδιδόμενα σε ελεύθερο Νεοελληνικό λόγο.
Β. Τα τροπάρια Γρηγορίου του Παλαμά
α’ Του εσπερινού
1ο Με ποιου είδους εύφημους ύμνους
Να δοξάσουμε τον Ιεράρχη;
Την σάλπιγγα της Θεολογίας, το φλογερό στόμα της χάρης του Θεού,
Το άγιο δοχείο του πνεύματος [2], τον στύλο [3] της εκκλησίας τον ακράδαντο [4]
Την μεγάλη χαρά της Οικουμένης,
Τον ποταμό της Σοφίας, το λυχνάρι του Φωτός,
Τον φωτεινόν αστέρα, αυτόν,
Που καταλάμπρυνε ολόκληρη την κτίση!
2ο (Σε αυτό το τροπάριο ειδικότερα εξαίρεται το θεάρεστο έργο του)
Με ποια άνθη από τις υμνωδίες
Να στεφανώσομε τον Ιεράρχη;
Της ευσέβειας τον μαχητή [5] και της ασέβειας πολεμιστή;
Τον θερμό προστάτη της πίστης,
Τον μεγάλο οδηγητή και Διδάσκαλο,
Την ολόχρυση γλώσσα [6], την πηγή που αναβλύζει
Νοήματα ιαματικά για τους πιστούς,
Τον μεγάλο και αξιοθαύμαστο Γρηγόριο.
3ο (στο τροπάριο αυτό: λυρικά οι ιδιότητες, τα χαρίσματα, η δράση του)
Με ποια χείλη εμείς οι γηγενείς [7] να υμνήσομε τον Ιεράρχη;
Τον διδάσκαλο της εκκλησίας, τον κήρυκα του θεϊκού φωτός,
Τον ουρανομύστη [8] της Αγίας Τριάδος,
Των μοναχών το εξαίρετο κόσμημα,
Αυτόν, που διαλάμπει στην πράξη και θεωρία,
Την δόξα της Θεσσαλονίκης,
Που συμπολίτη στα ουράνια έχει τον μυροβλήτη
Τον θείο και πολυθαύμαστο Δημήτριο.
β’ Από τον όρθρο της Κυριακής: Ωδή α’ (Διάχυτος ο λυρισμός. Πρόσκληση για τιμητική εκδήλωση να δοξασθεί ο Ιεράρχης – παντοτινό μνημόσυνο.)
1ο Οι ένθεοι από τους ρήτορες και οι πρόκριτοι [9] των Θεολόγων, σεις
με θείους φθόγγους
θεοφιλείς,
Μπρος, ελάτε
όλοι μαζί,
Να δοξάσετε, όπως αξίζει, τον
Πνευματορήτορα [10],
Τον θείο Γρηγόριο.
2ο Από νήπιο επόθησες βίο ανώτερο,
Και τέλειο από τα νιάτα σου φρόνημα αγάπησες,
Πάτερ Γρηγόριε.
Έτσι αναδείχθηκες όμοιος στην
συμπεριφορά
Και ομόφρων με τον συνεπώνυμό σου
Άγιε θείε Γρηγόριε [11].
Διευκρινιστικές σημειώσεις:
1. Τα Συναξάρια είναι οι βίοι των Αγίων. (πρβλ. Τη αυτή ημέρα μνήμη του Αγίου)
2. Ο Γρηγόριος είανι δοχείο του Αγίου Πνεύματος (λυρικότατο)
3. Και ο Γρηγόριος είναι η κολώνα, ο στύλος της εκκλησίας, σαν τον Άγιο Αθανάσιο (Στύλος γέγονας Ορθοδοξίας…) και πολλούς άλλους αμέτρητους Πατέρες της Εκκλησίας.
4. ακράδαντος = ακλόνητος (α στερητικό + κραδαίνω = σείω, κρατώ γερά. Ο Αίας ο Τελαμώνιος κραδαίνει το σπαθί του.)
5. Το πρωτότυπο έχει: τον υπέρμαχον (πρβλ τη υπερμάχω Στρατηγώ…).
6. Το πρωτότυπο έχει: Την χρυσαυγίζουσαν γλώσσαν. Διάχυτος Λυρισμός. Η γλώσσα του ιεράρχη είναι, γίνεται χρυσή αυγή Μας παραπέμπει στον Ιωάννη Χρυσόστομο.
7. Πιθανώς, ο υμνογράφος εν ταπεινότητι, θέλει να τονίσει ότι εμείς οι γηγενείς, είμαστε κολλημένοι στη γη, γεώδεις, υλόφρονες.
8. Διατηρώ την λέξη του πρωτοτύπου. Με την αγιοσύνη του ο Ιεράρχης απολαύει της μεθέξεως των ουρανίων μυστηρίων.
9. Οι πρόκριτοι. Είναι οι εκλεκτοί, οι εκλεγμένοι. Εμείς έχουμε τους προκρίτους προ και κατά την ελληνική επανάσταση του 1821, με την γνωστή τους προσφορά στο Έθνος.
10. Διατηρώ την λέξη του πρωτοτύπου. Ο υμνογράφος θέλει να τονίσει με την σύνθετη λέξη που έπλασε – Πνευματορήτωρ – την διπλή δύναμη του Ιεράρχου: ρητορική δεινότης από την θύραθεν παιδεία και δύναμη από την χάρη του Αγίου Πνεύματος.
11. Συνεπώνυμος του Ιεράρχου μας είναι ο Γρηγόριος ο Θεολόγος (τους τρεις μεγίστους φωστήρας…). Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος ο Θεολόγος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Χρυσορρήμων.
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 16 Μαρτίου 2017, αρ. φύλλου 877
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.