ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Χρηστίδειος τελετή 2017, Φλώρινα*

Πολλές ευχαριστίες χρωστώ στον Πρόεδρο του ιστορικού Αριστοτέλη κ. Κων/νο Ραπτόπουλο και όλα τα μέλη του Δ.Σ. για την εξαιρετικά τιμητική τους πρόταση να είμαι η ομιλήτρια της σημερινής εκδήλωσης. Είναι τεράστια η συγκίνηση που θα μιλήσω σε παλιούς μου Δασκάλους, όπως ο κ. Δ. Ρίζος, σε συγγενείς, παλιούς συμμαθητές, φίλους, σε συναδέλφους, γείτονες και συμπολίτες μου από τη Φλώρινα, όπου μεγάλωσα κι έζησα τα παιδικά και νεανικά μου χρόνια - ευχαριστώ θερμότατα για την τιμητική επιστροφή!

Νόστιμον ήμαρ είναι η σημερινή ημέρα για μένα, λόγω του ερχομού μου για να μιλήσω όχι μονάχα στην πόλη καταγωγής μου, την αγαπημένη Φλώρινα, αλλά ειδικά εδώ, στον Αριστοτέλη και τη σπουδαία «Χρηστίδειο τελετή» που διοργανώνει κάθε χρόνο. Επιστρέφω, λοιπόν, σε μια τελετή τα δώρα της οποίας απόλαυσα κι εγώ ως μαθήτρια κι όχι μόνο μία φορά. Από τον Αριστοτέλη κι από τα γυμνασιακά μου χρόνια προέρχονται τουλάχιστον 5 ξεχωριστά βιβλία της Βιβλιοθήκης μου: ο Αριστοτέλης μού γνώρισε τον Νομπελίστα Αλ. Σολζενίτσιν, τον Κρόνιν με χειρόγραφη αφιέρωση παλιού δικηγόρου της πόλης μας στον Σύλλογο για τη βράβευση των αριστούχων μαθητών κι ημερομηνία 8/3/74), τον μεγάλο Ντοστογιέφσκι (εδώ υπάρχει δακτυλογραφημένη καρτέλα που γράφει: «Ο ΦΣ Φλωρίνης “Αριστοτέλης” τιμών την επιμέλειαν και το ήθος της μαθητιώσης νεολαίας απονέμει το παρόν - Εν Φλωρίνη τη 21-2-1973»).

Αλλά από εδώ προέρχεται και το πολύ αγαπημένο μου «Καπετάν Κώττας-Ο πρώτος Μακεδονομάχος», με σημειώσεις και διορθώσεις επί του κειμένου του πρώτου κατόχου του, τον οποίο έχω θαυμάσει απεριόριστα για τις γνώσεις του κι ας μην ξέρω την ταυτότητά του. Από μια τεράστια ευγνωμοσύνη, λοιπόν, αλλά και για έναν ακόμη λόγο, πολύ σοβαρό, ήταν αδύνατον να αρνηθώ τη μεγάλη τιμή να έρθω και να μιλήσω σήμερα εδώ: γιατί από τα 21 μου χρόνια κι από την πρώτη στιγμή που δίδαξα μες σε τάξη υπηρετώ στο Μαυροχώρι, το χωριό που γέννησε τον παπα-Γερμανό Χρηστίδη, τον μεγάλο ευεργέτη του Αριστοτέλη, στο χωριό όπου το Δημοτικό Σχολείο, με τις δικές μας ενέργειες, πριν από 8 χρόνια απέκτησε το δικό του όνομα, για να ‘χουν οι μαθητές μας ένα δυνατό πρότυπο-σκέφτομαι μάλιστα πως ακόμη και το επώνυμό του το ουσιαστικό χρηστότητα και το επίθετο χρηστός θυμίζει και δυναμώνει τον συμβολισμό της σπουδαίας τελετής που διοργανώνεται κάθε χρόνο από τον Αριστοτέλη με τόση επιτυχία…

Είμαι εδώ σήμερα, λοιπόν, για να μιλήσω για την αξία των γραμμάτων σε ήδη άριστους μαθητές από την εξαιρετικά φιλογράμματη Φλώρινα∙ σε μια πόλη που τα παιδιά της έχουν παράδοση στο να διακρίνονται κάθε χρόνο στις πανελλαδικές εξετάσεις. Και συμπληρώνω, πιστεύοντας ότι δεν υπερβάλλω ωραιοποιώντας τα πράγματα, πως τα παιδιά αυτού του τόπου τα ξέρω ν’ αγαπούν και να εκτιμούν τα γράμματα τόσο όσο κι οι γονείς τους, που, είτε είναι εγγράμματοι είτε όχι, τα δίνουν όλα προκειμένου τα παιδιά τους να σπουδάσουν.

Λοιπόν, αγαπητά μας παιδιά, η αγάπη σας για τα γράμματα και τα βιβλία είναι δεδομένη. Το ξέρετε όλοι σας πόσο σημαντικά είναι τα βιβλία για την πρόοδο και τη ζωή μας. Το ξέρετε όπως το ήξερε ο μάλλον άγνωστός μας Άγγλος επιπλοποιός Τζον Χόπκινσον, που στα απομνημονεύματά του (1888) γράφει: «Πόσο χαμένη πάει η ζωή των ανθρώπων που δεν έχουν ένα αγαπημένο βιβλίο, που δεν διαθέτουν σκέψεις ή χαρούμενες αναμνήσεις όσων έκαναν, βίωσαν ή διάβασαν» και είναι σημαντικό που αυτό λέγεται από έναν ανεπιτήδευτο συγγραφέα, τι θα προσθέταμε εμείς σ’ αυτό;

Ειδικά τώρα που το τέρας της κρίσης είναι απλωμένο επάνω στην Πατρίδα μας κι έναν έναν σκοτεινιάζει τους διάφορους τομείς της ζωής μας, ειδικά τώρα είναι που τα βιβλία είναι πιο αναγκαία από πριν, καθώς ξεδιψάνε όσους ξέρουν πως «ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος», όσους άνω θρώσκουν, όχι για να φτάσουν ψηλά με οποιονδήποτε τρόπο-αυτές τις δεκαετίες συνηθίσαμε να βλέπουμε ανθρώπους να ανεβαίνουν ψηλά εντελώς αναξιοκρατικά, με τα γνωστά σε όλους μας πια αποτελέσματα. Κι είναι εκπληκτικό να ακούς τα άξια παιδιά μας που ξενιτεύτηκαν τελευταία να δηλώνουν πως θα επέστρεφαν στην Πατρίδα ακόμη και με χαμηλότερους μισθούς αρκεί να εξασφαλιζόταν η αξιοκρατία, γιατί η δική της έλλειψη κι απουσία είναι που πονάει και στοιχίζει περισσότερο απ’ όλα.

Κι έτσι ανεπαίσθητα και τόσο φυσιολογικά πια μπαίνουμε στο άλλο θέμα, αυτό που με τα γράμματα έπρεπε να είναι συγκοινωνούντα δοχεία, μια που τα γράμματα και του Θεού τα πράματα, όπως πολύ απλά, αλλά και πολύ σοφά λέει ο λαός, είναι οι δύο όψεις του ίδιου θέματος, αυτού της Παιδείας.

Από του Θεού τα πράματα είχαμε, λοιπόν, απομακρυνθεί τις περασμένες δεκαετίες, από τον δρόμο του Θεού και της ηθικής, γι’ αυτό και, ενώ τα παιδιά μας δεν είχαν σταματήσει να σπουδάζουν, είχε αλλάξει το πώς: η ήσσων προσπάθεια είχε γίνει ιδανικό, η μετριότητα είχε κυριαρχήσει κι η αριστεία είχε θεωρηθεί ρετσινιά. Συνέπεια όλων αυτών των στρεβλώσεων η κατρακύλα, η ύφεση σε όλους τους βασικούς τομείς της ζωής κι όχι μόνο της οικονομίας.

Γι’ αυτό, ήδη από το 2002, ανάμεσα στα άλλα, έγραφα στο οπισθόφυλλο του πρώτου μου βιβλίου, που την Παιδεία έχει ως θέμα του: «[…] σε μια εποχή όπου μας έχει κυριεύσει η αγωνία να προλάβουμε το τρένο της γνώσης και παραμελούμε σχεδόν τελείως το σπουδαιότερο κομμάτι-στόχο της Εκπ/σης, την ηθική και κοινωνική διαπαιδαγώγηση του εκκολαπτόμενου πολίτη […]».

Είχαμε, λοιπόν, ξεχάσει το πλατωνικό «Πᾶσα ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται» κι είχαμε ξεστρατίσει. Εστιάζαμε μονάχα στη γνώση, παραβλέποντας εντελώς την αληθινή μόρφωση, που με τη μορφή και το σχήμα του ανθρώπου έχει σχέση, δρέποντας όπως ήταν φυσικό τους καρπούς αυτής της καταστροφικής απομάκρυνσής μας από την ουσία, που πολύ καλά γνώριζαν οι πρόγονοί μας. Άλλωστε, σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, το ζητούμενο της Παιδείας δεν είναι απλώς η μόρφωση, μα η μεταμόρφωση του ανθρώπου. Γι’ αυτό και βρίσκω πολύ πετυχημένο το σύνθημα του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου «Διαβάζω και αλλάζω» - ας το σκεφτούμε καλύτερα όλοι μας…

Θα ‘θελα, λοιπόν, να κλείσω αναφέροντας δύο ντοκουμέντα που πάντα με συγκινούν πολύ. Το ένα είναι η παρακάτω περιγραφή ενός γεγονότος που συνέβη σε άλλη χώρα και αφορά τον μελλοθάνατο που οδηγούσαν στην κρεμάλα κι η τελευταία του χειρονομία ήταν να αφήσει κάτω το βιβλίο που διάβαζε, τσακίζοντας το φύλλο όπου είχε φτάσει...

Το άλλο σπουδαίο και τρυφερό ταυτόχρονα ντοκουμέντο όμως είναι δικό μας, ελληνικό: Πρόκειται για την επιστολή που έγραψε ένας μελλοθάνατος Πόντιος λίγο πριν τον εκτελέσουν στις φρικιαστικές κρεμάλες της Αμάσειας τον Σεπτέμβριο του 1921. Προσέξτε πως δεν ξεχνά την αξία των γραμμάτων ούτε καν στις τελευταίες στιγμές της ζωής του. Ο αποστολέας του, o Πόντιος μάρτυρας Ματθαίος Κωφίδης, βουλευτής Τραπεζούντας στην τουρκική βουλή, γράφει:

«15/28 Σεπτεμβρίου 1921, φυλακαί Τιμαρχανέ Αμασίας

Φιλτάτη Ουρανία
Χθες ημέραν της Σταυροπροσκυνήσεως επαρουσιάσθην εις το δικαστήριον Ιστικλάλ, καμίαν ελπίδα δεν έχω πλέον, σήμερον θα δοθή η απόφασις η οποία βεβαίως θα είναι καταδικαστική, σας αφίνω υγείαν και εις την προστασίαν του Πανάγαθου∙ περιττά τα πολλά λόγια, θάρρος και εγκαρτέρησις και ελπίς επί Κύριον, δια να ημπορέσης το κατά δύναμιν να σηκώσης το βαρύ φορτίον σου.

 Σας γλυκοφιλώ όλους
 Ο Ματθαίος σου
Υ.Γ. Εις τα φίλτατα την ευχήν μου, καλήν πρόοδον και καλήν διαγωγήν όπως η ψυχή μου και μακρόθεν αγάλλεται. Ο ίδιος»

Αυτά τα δύο, λοιπόν, εύχομαι κι εγώ σε όλα εσάς τα παιδιά που συμμετέχετε σήμερα στην σπουδαία αυτή τελετή του Αριστοτέλη: Καλή πρόοδο και καλή διαγωγή∙ να σπουδάσετε και να γίνετε καλοί πολίτες αυτής της Πατρίδας που από τέτοιους πολίτες έχει ανάγκη, για να προχωρήσει και να προκόψει όπως της αξίζει.

Και, αφού σας ευχαριστήσω όλους για την προσοχή σας, κλείνω, αφιερώνοντάς σας το αληθινά σπουδαίο ποίημα που ο Μίλτος Σαχτούρης έγραψε στον καιρό της Κατοχής και ταιριάζει πολύ και στη δική μας εποχή, την εποχή της κρίσης:

Το ψωμί

Ένα τεράστιο καρβέλι, μια πελώρια φραντζόλα ζεστό 
ψωμί, είχε πέσει στο δρόμο από τον ουρανό 
ένα παιδί με πράσινο κοντό βρακάκι και με μαχαίρι 
έκοβε και μοίραζε 
στον κόσμο γύρω, 
όμως και μια μικρή, ένας μικρός άσπρος άγγελος, 
κι αυτή 
μ’ ένα μαχαίρι έκοβε και μοίραζε κομμάτια γνήσιο ουρανό 
κι όλοι τώρα τρέχαν 
σ’ αυτή, λίγοι πήγαιναν 
στο ψωμί, 
όλοι τρέχανε στον μικρόν άγγελο που μοίραζε 
ουρανό!
Ας μην το κρύβουμε. 
Διψάμε για ουρανό.

* Πρόκειται για την ετήσια τελετή βράβευσης των αριστούχων του νομού, που διοργανώνεται από τον σημαντικότατο και βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών (2012) Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο της Φλώρινας Ο Αριστοτέλης και είναι αφιερωμένη στον αρχιμανδρίτη Γερμανό Χρηστίδη (1883-1969) από το Μαυροχώρι Καστοριάς, μεγάλο ευεργέτη του Αριστοτέλη και της Φλώρινας.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 25 Μαΐου 2017, αρ. φύλλου 887