Der Ring des Nibelungen [X]

trailer

Το σύνολο της τετραλογίας του Βάγκνερ, που θεωρείται μία από τις σημαντικότερες δημιουργίες στην ιστορία της μουσικής, που ξεκίνησε να παρουσιάζεται σε μια δραματική συναυλιακή μαραθώνια παράσταση, το Σάββατο 28 Οκτωβρίου 2017 με  τον Χρυσό του Ρήνου | Das Rheingold (εδώ), ολοκληρώνεται σήμερα, 30 Δεκεμβρίου 2017, με το δέκατο μέρος -την τρίτη πράξη του "Λυκόφωτος των Θεών":

Der Ring des Nibelungen [X]

Το Λυκόφως των Θεών | Götterdämmerung [III] Opera North

Λιμπρέτο στα γερμανικά. Υπότιτλοι στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά (ενεργοποιούνται στο κάτω μέρος της οθόνης. Στις ρυθμίσεις παρέχεται και η δυνατότητα αυτόματης μετάφρασης σε άλλες γλώσσες, μεταξύ αυτών και ελληνικά). Το βίντεο θα είναι διαθέσιμο έως τις 21 Ιουνίου 2018 στις 24:00.

Προηγούμενες μεταδόσεις: 

28 Οκτωβρίου: Das Rheingold

3 Νοεμβρίου: Die Walküre [πράξη I]
11 Νοεμβρίου: Die Walküre [πράξη II]
18 Νοεμβρίου: Die Walküre [πράξη III] 
25 Νοεμβρίου: Siegfried [πράξη I]
2 Δεκεμβρίου: Siegfried [πράξη II]
9 Δεκεμβρίου: Siegfried [πράξη III]
16 Δεκεμβρίου: Götterdämmerung [πράξη I]
23 Δεκεμβρίου: Götterdämmerung [πράξη II]

Götterdämmerung

Brünnhilde: Kelly Cae Hogan
Siegfried:Mati Turi
Hagen: Mats Almgren
Gutrune: Giselle Allen
Gunther: Andrew Foster-Williams
Waltraute: Susan Bickley
Alberich: Jo Pohlheim
Norn 1: Fiona Kimm
Norn 2: Heather Shipp
Norn 3: Lee Bisset
Woglinde: Jeni Bern
Wellgunde: Madeleine Shaw
Flosshilde: Sarah Castle

Orchestra of the Opera North

υπό την διεύθυνση του Richard Farnes.

Το Λυκόφως των Θεών (Götterdämmerung) είναι το τελευταίο μέρος, μουσικό δράμα, της τετραλογίας έργων όπερας του Ρίχαρντ Βάγκνερ, Το Δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 17 Αυγούστου του 1876 στο Μπαϊρόιτ, στα πλαίσια της πρώτης παρουσίασης ολόκληρης της τετραλογίας του Βάγκνερ. Ο τίτλος του έργου αποτελεί μετάφραση του όρου Ράγκναροκ στα γερμανικά. Στη Σκανδιναβική μυθολογία, το Ράγκναροκ συμβολίζει την μάχη του τέλους του κόσμου.

Το τελευταίο μέρος αυτό αρχίζει με την ικανοποίηση του αμοιβαίου έρωτα των δύο υπάρξεων της βαλκυρίας Μπρυνχίλτης, κόρης του υπάτου των θεών Βόταν, και του ήρωα Ζίγκφριντ, ο οποίος χάρις στη τόλμη του κατόρθωσε να φθάσει μέχρι αυτής μέσα από φλόγες που προστάτευαν τον ύπνο της. Κάτω όμως από την γοητεία της "εν ευτυχία" ανθρώπινης φύσης τους, λησμονούν το υψηλότερο σκοπό τους, να παρεμποδίσουν τη δύση της κυριαρχίας των θεών. Έτσι υφίστανται όλες τις δοκιμασίες και τις απαγοητεύσεις που κατά κανόνα επιφυλάσσονται στην ευτυχία μέχρι τον θάνατο του Ζίγκφριντ και της αυτοθυσίας της Μπρυχίλντης που βλέποντας την Βαλχάλλα ή Βελχούντε να γίνεται παρανάλωμα του πυρός, πηδά μέσα στις φλόγες έφιππη προσφέροντας τον εαυτό της ολοκαύτωμα.
Τότε και το "δακτυλίδι των Νιμπελούγκεν" επανέρχεται στη θέση του που απ΄ την αρχή ήταν στον Ρήνο όπου και αναλαμβάνουν πλέον τη φύλαξή του οι κόρες του ποταμού.

Χαρακτήρες

Ζίγκφριντ (τενόρος)
Μπρυνχίλντε (σοπράνο) - Βαλκυρία
Γκούντερ (βαρύτονος) - Βασιλιάς των Γκιμπιχούνγκεν (Βαρύτονος)
Γκουτρούνε (σοπράνο), - Αδελφή του Γκούντερ
Άλμπεριχ (βαθύφωνος) - Νάνος Νιμπελούνγκεν
Χάγκεν (βαθύφωνος) - Γιος του Άλμπεριχ
Βαλτράουτε (mezzo-soprano) - Βαλκυρία
Βογκλίντε (σοπράνο) - Κόρη του Ρήνου
Βελγκούντε (mezzo-soprano) - Κόρη του Ρήνου
Φλοσχίλντε (mezzo-soprano) - Κόρη του Ρήνου
Τρεις Νορν (κοντράλτο, mezzo-soprano, σοπράνο)
Στο Λυκόφως των Θεών, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα μέρη του κύκλου του Δαχτυλιδιού, η πλοκή καθοδηγείται αποκλειστικά από ανθρώπινους χαρακτήρες.

Πρόλογος

Οι τρεις Νορν, κόρες της Έρντα, υφαίνουν το κέντημα της Μοίρας και τραγουδούν για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, όταν και θα επέλθει το τέλος των Θεών. Ξαφνικά οι κλωστές τους κόβονται και θρηνώντας για την απώλεια της ικανότητάς τους να ελέγχουν τη Μοίρα, εγκαταλείπουν τη σκηνή. O Ζίγκφριντ παραδίδει το δαχτυλίδι στη Μπρυνχίλντε ενώ ο ίδιος παίρνει την ασπίδα και το άλογό της.

Πράξη Α΄ (εδώ)

Η πρώτη σκηνή διαδραματίζεται στο παλάτι των Γκίμπιχουνγκεν (Gibichungen, απόγονοι του βασιλιά Gibich). Ο βασιλιάς τους, Γκούντερ, δέχεται την προτροπή του αδελφού του Χάγκεν προς εύρεση μίας συζύγου για τον ίδιο και ενός συζύγου για την αδελφή τους Γκουτρούνε, προτείνοντας την Μπρυνχίλντε και το Ζίγκφριντ αντίστοιχα. Παράλληλα, ο Χάγκεν εφοδιάζει την Γκουτρούνε με ένα μαγικό φίλτρο με τη βοήθεια του οποίου, ο Ζίγκφριντ θα την ερωτευτεί. Ο Ζίγκφριντ εμφανίζεται στο παλάτι, αναζητώντας να συναντήσει τον Γκούντερ, ο οποίος του προσφέρει φιλοξενία, ενώ η αδελφή του προσφέρει στον επισκέπτη ένα ποτό, στο οποίο έχει προσθέσει το μαγικό φίλτρο. Υπό την επήρεια του, ο Ζίγκφριντ χάνει κάθε ανάμνηση της Μπρυνχίλντε και ερωτεύεται την Γκουτρούνε. Στη συνέχεια, ο Γκούντερ του μιλά για την Μπρυνχίλντε και τη φωτιά που την περιβάλλει ως τιμωρία και ο ίδιος ο Ζίγκφριντ προσφέρεται να την σώσει, προκειμένου να γίνει μετέπειτα σύζυγος του Γκούντερ.

Την ίδια στιγμή, η Μπρυνχίλντε δέχεται την επίσκεψη της βαλκυρίας Βαλτράουτε, η οποία την ενημερώνει πως ο Βόταν έχει προειδοποιήσει τους θεούς για το τέλος τους, το οποίο είναι αναπόφευκτο εκτός εάν εκείνη επιστρέψει το δαχτυλίδι. Η Μπρυνχίλντε αρνείται να το παραδώσει και η Βαλτράουτε την εγκαταλείπει. Ο Ζίγκφριντ, μεταμφιεσμένος ως Γκούντερ, εμφανίζεται μπροστά στη Μπρυνχίλντε την οποία απελευθερώνει και της αποσπά το δαχτυλίδι.

Πράξη Β΄ (εδώ)

Ο Χάγκεν, που φυλάει νυχτερινή σκοπιά στην όχθη του Ρήνου, δέχεται στον ύπνο του την επίσκεψη του πατέρα του, Άλμπεριχ, μετά από την προτροπή του οποίου ορκίζεται να αποκτήσει το δαχτυλίδι. Ο Ζίγκφριντ εμφανίζεται με την πραγματική του μορφή ενώ ο Γκούντερ με την Μπρυνχίλντε ακολουθούν, μέσα σε μία βάρκα. Ο Χάγκεν προαναγγέλλει το γάμο του βασιλικού ζεύγους στο πλήθος. Όταν η Μπρυνχίλντε αντικρύζει τον Ζίγκφριντ, παρατηρεί πως φορά το δαχτυλίδι, αν και ήταν ο Γκούντερ αυτός που το διεκδίκησε. Από το θυμό της για την προδοσία του, ζητά εκδίκηση, ενώ ο Ζίγκφριντ, που ακόμα δεν έχει ανακτήσει τη μνήμη του, δηλώνει πως υπήρξε συνεπής στη συμφωνία του με τον Γκούντερ και πως η Μπρυνχίλντε ψεύδεται. Το πλήθος αποχωρεί και μένουν μόνοι ο Χάγκεν, η Μπρυνχίλντε και ο Γκούντερ. Ο Χάγκεν προτείνει το θάνατο του Ζίγκφριντ και για να πείσει τον Γκούντερ, του επισημαίνει τη δύναμη που μπορεί να αποκτήσει μέσα από το δαχτυλίδι. Σχεδιάζουν να σκοτώσουν το Ζίγκφριντ με τρόπο ώστε να φαίνεται ως ατύχημα.

Πράξη Γ΄

Κατά τη διάρκεια ενός κυνηγιού με τον Χάγκεν και τον Γκούντερ, ο Ζίγκφριντ χάνεται και συναντά τυχαία τις Κόρες του Ρήνου, οι οποίες ζητούν ως αντάλλαγμα το δαχτυλίδι προκειμένου να τον καθοδηγήσουν. Τον προειδοποιούν για τις ολέθριες συνέπειες που θα αντιμετωπίσει διατηρώντας το δαχτυλίδι, εκείνος όμως αρνείται να το παραδώσει. Ο Ζίγκφριντ κατορθώνει να βρει και πάλι τους συντρόφους του. Καθώς ξεκουράζονται, ο Χάγκεν του προσφέρει ένα ποτό στο οποίο έχει προσθέσει ένα μαγικό φίλτρο, με τη βοήθεια του οποίου αποκαθίσταται η μνήμη του. Τους μιλά για την Μπρυνχίλντε και καθώς η προσοχή του στιγμιαία αποσπάται, ο Χάγκεν τον σκοτώνει με το δόρυ του, δήθεν για να εκδικηθεί την προδοσία που έκανε. Ο Ζίγκφριντ ξεψυχάει με το όνομα της Μπρυνχίλντε, της μόνης και αληθινής αγάπης του στα χείλη του. Το πτώμα του οδηγείται με πένθιμο εμβατήριο στο παλάτι.

Στην αίθουσα των Γκιμπιχούνγκεν, η Γκουτρούνε αναμένει την επιστροφή του Ζίγκφριντ αλλά ο Χάγκεν της ανακοινώνει πως ο ήρωας πέθανε κατά τη διάρκεια του κυνηγιού. Η Γκουτρούνε δεν πιστεύει αυτή την είδηση και κατηγορεί τον Γκούντερ, ο οποίος με τη σειρά του κατηγορεί τον Χάγκεν. Ο τελευταίος, ομολογεί το έγκλημα και διεκδικεί το δαχτυλίδι μαζί με τον Γκούντερ. Οι δύο άνδρες μονομαχούν και τελικά ο Χάγκεν σκοτώνει τον Γκούντερ. Καθώς ετοιμάζεται να αποσπάσει το δαχτυλίδι, έκπληκτος παρατηρεί πως το χέρι του νεκρού Ζίγκφριντ υψώνεται στον αέρα και οπισθοχωρεί.

Η Μπρυνχίλντε εμφανίζεται και διατάζει να φτιαχτεί μία σχεδία για να τοποθετηθεί το νεκρό σώμα του Ζίγκφριντ. Αντιλαμβάνεται πως ο Ζίγκφριντ δεν την πρόδωσε καθώς ο ίδιος είχε παραπλανηθεί. Παίρνει το δαχτυλίδι και αναγγέλει πως οι Κόρες του Ρήνου μπορούν να το επαναποκτήσουν μέσα από τις στάχτες της, μετά την μεγάλη φωτιά που θα βοηθήσει να αρθεί η κατάρα του. Στη συνέχεια βάζει φωτιά στην σχεδία του Ζίγκφριντ, η οποία γρήγορα εξαπλώνεται και η ίδια εισέρχεται σε αυτή με το άλογο της. Ο Ρήνος υπερχειλίζει και οι Κόρες ανακτούν το δαχτυλίδι. Ο Χάγκεν το διεκδικεί αλλά πνίγεται την ίδια στιγμή που καίγεται ο πύργος της Βαλχάλλα.

Μυθολογικό υπόβαθρο και πηγές

Το λιμπρέτο του Βάγκνερ για τo Λυκόφως των Θεών βασίζεται στην Σκανδιναβική μυθολογία και ειδικότερα στα κείμενα της Ποιητικής Έντα και της σάγκα των Βόλσουνγκ, καθώς και στο γερμανικό έπος των Νιμπελούνγκεν (Nibelungenlied). Ο Βάγκνερ χρησιμοποιεί συχνά αυτούσιες ιστορίες από αυτές τις πηγές ενώ άλλοτε τις συνδυάζει. Στο έπος των Νιμπελούνγκεν, ο Χάγκεν είναι θείος του Γκούντερ ενώ στην όπερα εμφανίζεται ως απόγονος του νάνου Άλμπεριχ.

Αξιοσημείωτα μουσικά μέρη

Εκτός των περισσοτέρων θεμάτων της όλης τετραλογίας που επαναλαμβάνονται στο "Λυκόφως των θεών" ξεχωρίζει η υπέροχη μουσική υπόκρουση της αγανάκτησης της Μπρυνχίλντης, επίσης της αποτέφρωσης της Βαλχάλλας ή Βελχούντε, όπως και η περίφημη της νεκρικής πομπής με τον νεκρό του ήρωα, περισσότερο γνωστή ως "πένθιμο εμβατήριο" που έχει καθιερωθεί ν΄ αποδίδεται από μπάντες σε λιτανείες, περιφορά του επιταφίου, και σε νεκρώσιμες πομπές ηγεμόνων και αρχηγών χωρών.

Πρώτες παραγωγές

Κατά την περίοδο του βασιλιά Λουδοβίκου Β' της Βαυαρίας, παρά τις αντιρρήσεις του ίδιου του Βάγκνερ, πραγματοποιήθηκαν ειδικές πρώιμες παραγωγές για τον Χρυσό του Ρήνου και τη Βαλκυρία. Η πρεμιέρα του πρώτου μέρους του κύκλου έγινε στις 22 Σεπτεμβρίου του 1869, ενώ το δεύτερο μέρος στις 26 Ιουνίου του 1870. Ο Βάγκνερ επιθυμούσε την κατασκευή ενός ειδικά διαμορφωμένου θεάτρου, σχεδιασμένο από τον ίδιο, προκειμένου να παρουσιάσει πλήρως την τετραλογία και σύμφωνα με τα πρότυπα του. Για το σκοπό αυτό, το 1872 μεταφέρθηκε στο Μπαϊρόιτ, όπου είχε αποφασιστεί η ανέγερση του, και προσπάθησε να συγκεντρώσει τα κεφάλαια για την κατασκευή. Το σχέδιο του Βάγκνερ διασώθηκε χάρη στην οικονομική συνδρομή του βασιλιά Λουδοβίκου και ολοκληρώθηκε τελικά το 1876, χρονιά κατά την οποία λειτούργησε για πρώτη φορά η όπερα (Bayreuth Festspielhaus). Η πρώτη παρουσίαση του πλήρους κύκλου των έργων του Βάγκνερ έγινε στο διάστημα 13-17 Αυγούστου του 1876.

Μουσική

Ο Βάγκνερ δεν ήταν ικανοποιημένος από την παραδοσιακή δομή της όπερας ως μία σειρά διακριτών μουσικών τμημάτων. Στη σύνθεση του Δαχτυλιδιού αποφάσισε να υϊοθετήσει ένα νέο ύφος, όπου κάθε πράξη μιας όπερας θα ήταν ένα πλήρες μουσικό κομμάτι χωρίς παύσεις. Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποίησε αυτό που αποκαλούσε ο ίδιος Grundthemen, δηλαδή βασικά θέματα, γνωστά περισσότερο με τον όρο Leitmotifs. Πρόκειται ουσιαστικά για καθοδηγητικά μουσικά θέματα που επαναλαμβάνονται κατά τη διάρκεια του έργου και ταυτίζονται με την παρουσία ενός χαρακτήρα ενώ άλλες φορές βοηθούν στην κατανόηση των δρώμενων ή της συναισθηματικής κατάστασης ενός ήρωα. Για παράδειγμα, όταν ένας χαρακτήρας εμφανίζεται μεταμφιεσμένος στη σκηνή, το άκουσμα του μουσικού θέματος που σχετίζεται με το συγκεκριμένο χαρακτήρα επιτρέπει στον θεατή να αντιληφθεί ποιος είναι στην πραγματικότητα. Αν και άλλοι συνθέτες έκαναν χρήση των Leitmotif, πριν τον Βάγκνερ, στο Δαχτυλίδι θεωρείται πως βρήκαν την πλέον άρτια εφαρμογή τους ενώ επιπλέον χρησιμοποιήθηκαν σε πολύ μεγάλη έκταση και με πολλούς διαφορετικούς συνδυασμούς και συσχετίσεις. Ορισμένα από τα μοτίβα λειτουργούν ως σχολιασμός μιας σκηνικής δράσης ή μιας αναφοράς των διαλόγων. Παράλληλα μπορεί να συνδέονται μεταξύ τους υπονοώντας ταυτόχρονα και σύνδεση μεταξύ των θεμάτων που αντιπροσωπεύουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της μεθόδου αποτελεί η μετάβαση από την πρώτη στη δεύτερη σκηνή στο Χρυσό του Ρήνου, όταν το μουσικό θέμα του δαχτυλιδιού δίνει τη θέση του στο μουσικό θέμα της Βαλχάλλα, του ανακτόρου του Βόταν από το οποίο μπορεί να επιβάλει την εξουσία του. Με αυτό τον τρόπο, ένα μουσικό θέμα στην όπερα του Βάγκνερ, αποκτά πολλαπλά επίπεδα συμβολισμού, χωρίς να περιορίζεται στην απλή αναγνώριση ενός χαρακτήρα.

Ένα ακόμα βασικό μουσικό χαρακτηριστικό της όπερας του αποτελεί η χρήση της ορχήστρας. Ο Βάγκνερ χρησιμοποίησε πολλά όργανα, μεταξύ αυτών και την τούμπα Βάγκνερ (όργανο που εφηύρε ο ίδιος) και συνολικά 17 διαφορετικές οικογένειες οργάνων προκειμένου να διαθέτει πολλές δυνατότητες συνδυασμών με απώτερο σκοπό την καλλιέργεια πολλών διαφορετικών συναισθημάτων κατά τη διάρκεια των σκηνικών δρώμενων. Για τον ίδιο λόγο αποδυνάμωσε την παραδοσιακή έννοια της τονικότητας, υπό την έννοια πως το μεγαλύτερο μέρος του Δαχτυλιδιού και ειδικά μετά την τρίτη πράξη της όπερας Ζίγκφριντ, δεν μπορεί να θεωρηθεί πως βρίσκεται σε κάποια μουσικά κλειδιά όπως παραδοσιακά καθορίζεται, αλλά μάλλον σε περιοχές κλειδιών, κάθε μια από τις οποίες μετακυλά ομαλά στην επόμενη.

Χαρακτήρες της τετραλογίας

Θεοί

Βόταν: Ο ανώτερος όλων των θεών (μπάσος βαρύτονος)

Φρίκα: Σύζυγος του Βόταν (mezzo-soprano)

Φράϊα: Αδελφή της Φρίκα, θεά του έρωτα, της νεότητας και της ομορφιάς (σοπράνο)

Ντόνερ: Αδελφός της Φρέγια, θεός του κεραυνού (βαρύτονος)

Φρο:  Αδελφός της Φρέγια, θεός του φωτός (τενόρος)

Λόγκε: Ημίθεος (τενόρος)

Νορν: (κοντράλτο, mezzo-soprano, σοπράνο)

Έρντα: Θεά της Γης (κοντράλτο)

Μοίρες

Ουρντ  (κοντράλτο)

Θερντάντι  (mezzo-soprano)

Σκουλντ  (σοπράνο)

Γίγαντες

Φάφνερ (βαθύφωνος): Γίγαντας

Φάζολτ (μπάσος βαρύτονος): Γίγαντας

Νίμπελουνγκεν

Άλμπεριχ: Νάνος Νίμπελούνγκεν (βαρύτονος)

Μίμε: Αδελφός του Άλμπεριχ (τενόρος)

Βαλκυρίες

Μπρούνχίλντε: Βαλκυρία, κόρη του Βόταν και της Έρντα (σοπράνο)

Βάλτράουτε: Βαλκυρία (mezzo-soprano)

Χέλμβίγκε (σοπράνο)

Γκερχίλντε (σοπράνο)

Ζίγκρούνε (mezzo-soprano)

Σβέρτλάϊτε (mezzo-soprano)

Όρτλίντε (σοπράνο)

Γκρίμγκέρντε (mezzo-soprano)

Ρόσβάϊσε (mezzo-soprano)

Βέλζουνγκ (πληθ. Βέλζουνγκεν)

Ζίγκμουντ: Γιος του Βόταν (τενόρος)

Ζιγκλίντε: Κόρη του Βόταν και αδερφή του Ζίγκμουντ (σοπράνο)

Ζίγκφριντ: Γιος του Ζίγκμουντ και της Ζιγκλίντε (τενόρος)

Θνητοί

Γκούντερ: Βασιλιάς των Γκιμπιχούνγκεν (βαρύτονος)

Γκούτρούνε: Αδελφή του Γκούντερ (σοπράνο)

Χούντινγκ: Σύζυγος Ζιγκλίντε κατόπιν απαγωγής της (βαθύφωνος)

Χάγκεν: Γιος του Άλμπεριχ και αδερφός του Γκούντερ (βαθύφωνος)

Κόρες του Ρήνου

Βόγκλίντε: Κόρη του Ρήνου (σοπράνο)

Βέλγκούντε: Κόρη του Ρήνου (mezzo-soprano)

Φλόσχίλντε: Κόρη του Ρήνου (mezzo-soprano).

Ο Κύκλος των Δαχτυλιδιού:

Der Ring des Nibelungen [I] Das Rheingold 28.10.17

Der Ring des Nibelungen [IΙ] Die Walküre [I] 3.11.17

Der Ring des Nibelungen [IΙΙ] Die Walküre [IΙ] 11.11.17

Der Ring des Nibelungen [IV] Die Walküre [III] 18.11.17
Der Ring des Nibelungen [V] Siegfried [I] 25.11.17
Der Ring des Nibelungen [VI] Siegfried [II] 2.12.17
Der Ring des Nibelungen [VII] Siegfried [III] 9.12.17
Der Ring des Nibelungen [VIII] Götterdämmerung [I] 16.12.17
Der Ring des Nibelungen [IX] Götterdämmerung [II] 23.12.17
Der Ring des Nibelungen [X] Götterdämmerung [III] 30.12.17