14.12.17

Λόγος & Αντίλογος




Αγαπητή ΟΔΟΣ,

Στο φύλλο 870 της 26 Ιανουαρίου και στην στήλη «Λόγος & Αντίλογος», φιλοξενήθηκε η άποψη του «Αναγνώστη σου». Τοποθέτηση μικρή σε έκταση, αλλά μεστή στο περιεχόμενο της: Θέμα το Καρναβάλι της Καστοριάς και η ημερολογιακή απόσταση του από την έναρξη των τελούμενων εορτασμών των καρναβαλιών, την περίοδο της Αποκριάς. Θα μπορούσαν μάλιστα οι αναγνώστες της εφημερίδας να συμπεράνουν πως το Καστοριανό Καρναβάλι αποτελεί τα «προεόρτια» πριν την κορύφωση των εορτασμών, την Κυριακή της Αποκριάς.

Και δεν θα είχαν άδικο όσοι θα είχαν τέτοια άποψη, πόσο μάλλον ο ίδιος ο γράφων. Αφού μια τέτοια άποψη θα ταυτιζόταν με αυτήν του πέρα για πέρα αξιόπιστου Κωνσταντίνου Α. Πηχιών. Ο οποίος με άρθρο του στην εφημερίδα «Καστορία» το 1924 (αριθμός φύλλου 50, 20 Ιανουαρίου 1924) στην στήλη Επίκαιρα και με τον τίτλο «Η εορτή των μετημφιεσμένων», εξηγεί γιατί οι αστοί Καστοριανοί γιόρταζαν την συγκεκριμένη περίοδο του Ιανουαρίου (αναφερόμενος στα Κρόνια και τις εορτές των μεταμφιέσεων), αλλά και την στάση της Εκκλησίας απέναντι σε αυτούς τους εορτασμούς.
Σύμφωνα με τον ίδιο «[...] Δεν είναι λοιπόν παράδοξον, ότι ηυνόησε την παράτασιν των εορτών και πέρα των Θεοφανίων μέχρι των απόκρεων και την αρχή της νηστείας, εφ’ όσον μάλιστα πολλά έτη συμβαίνει η περίοδος των απόκρεων να αρχίζη ευθύς μετά τας εορτές των Θεοφανείων [...]».

Με αφορμή την αναφορά μου στην πρώτη εφημερίδα της Καστοριάς, που ξεκίνησε την έκδοση της το 1920 και σταμάτησε το 1938, θα ήθελα να αναφερθώ στην ανακριβή παρουσίαση των γραφόμενών της, που παρατηρείται τελευταίως από blogs και όσους επιχειρούν να παρουσιάσουν την δική τους άποψη για τα λαογραφικά της Καστοριάς.

Η αρχική μου παρατήρηση αφορά τοπικό blog, που ασχολείται με τα ιστορικά πεπραγμένα στην πόλη της Καστοριάς, αλλά και των περιχώρων. Πιο συγκεκριμένα σε πρόσφατη ανάρτηση με τίτλο «Τα επεισοδιακά ραγκουτσάρια του 1931» το τότε (1931) δημοσιευμένο κείμενο παρουσιάζεται από το blog με διαφορετικό περιεχόμενο. Νομίζω ότι αυτό δεν είναι δίκαιο και έχει σαν συνέπεια την στρεβλή πληροφόρηση.

Για παράδειγμα οι διαχειριστές του blog χρησιμοποιούν τον όρο «ραγκουτσάρια», δίνοντας την εντύπωση στο σύγχρονο αναγνωστικό κοινό και τους επισκέπτες του blog, πως έτσι αναγράφεται το καρναβάλι της Καστοριάς ΚΑΙ στο ρεπορτάζ της εφημερίδας το 1931.


Δημιουργώντας... ιστορίες.

Όμως στο εν λόγω δημοσίευμα της εφημερίδας (αρ. φύλλου 407, 18.1.1931) δεν χρησιμοποιείται πουθενά η λέξη «ραγκουτσάρια», αλλά χρησιμοποιούνται οι γνωστοί –στο τότε αναγνωστικό κοινό της πόλης- όροι όπως «εορτασμός του Προδρόμου», «το Καρναβάλι», «η μέρα της Πατερίτσας, η κατ’ εξοχήν ημέρα του Καρναβάλλου». Όροι που «συμπτωματικά» και περιέργως απουσιάζουν από την ανάρτηση στο blog και έχουν αντικατασταθεί από την ονομασία «ραγκουτσάρια».

Ακόμα και η επίσημη επιστολή διαμαρτυρίας που δημοσιεύεται στο ρεπορτάζ της εφημερίδας, επιστολή που συνυπέγραψαν οι τότε βουλευτές Καστοριάς Βαλαλάς και Ζάχος, ο γερουσιαστής Καστοριάς Χρηστίδης, και ο δήμαρχος Καστοριάς  Ωρολογόπουλος, αναφέρονται στο περιστατικό ως «εορτασμόν του Καρναβάλλου». Το 1931 παρακαλώ. Παράξενο στ’ αλήθεια που ένα σημερινό blog, και μάλιστα που ασχολείται με την ιστορία, τα παραλείπει όλα αυτά και αναφέρει συνεχώς ραγκουτσάρια.

Συν τοις άλλοις, στην φωτογραφία «ντοκουμέντο» του ρεπορτάζ του 1931, που ανάρτησαν στο διαδίκτυο, σκέπασαν με το λογότυπο του blog τους -όλως τυχαίως φυσικά- εκείνο το σημείο του κειμένου στο οποίο ήταν ευδιάκριτη η λέξη «καρναβάλια» στον κείμενο της εφημερίδας.

Όπως -όλως τυχαίως και πάλι- στην λεζάντα της φωτογραφίας που απεικονίζει τα μέλη της παρέας των «Καλών Παιδιών», υπάρχει η λέξη «ραγκουτσάρια». Στο blog εννοείται. (Ενώ τα καημένα τα «Καλά Παιδιά» γράφουν «Ζήτω το Καρναβάλι Καστοριάς»). Αυτό δεν είναι πληροφόρηση, αλλά κάπως αλλιώς νομίζω: Απροσεξία στην καλύτερη περίπτωση. Γιατί υπάρχει και η άλλη.


Το κεφάλι της Μέδουσας (1962) του Salvador Dalí (1904-1989)


Η δεύτερη παρατήρηση μου έχει να κάνει με άρθρο που δημοσιεύτηκε κάποια π. εβδομάδα στην έγκριτη τοπική εφημερίδα «Φωνή της Καστοριάς» με τίτλο «Ραγκουτσάρια του 1923 avec makal», της κ. Μαρούλας Γκαμπέση. Το άρθρο της βασίζεται στην στήλη «Από την ζωήν της Καστοριάς» το οποίο υπογράφεται από τον τότε αρθρογράφο της εφημερίδας «Διομήδη».

Εγώ τουλάχιστον θα περίμενα να απολαύσω αυτούσιο το ρεπορτάζ εκείνης της εποχής και όχι απλά ένα κείμενο προσωπικών απόψεων σε συνδυασμό με τα δημοσιευμένα γεγονότα της εποχής εκείνης.

Όμως, παρά τον τίτλο του, στο άρθρο της η κ. Γκαμπέση δεν νομίζω ότι αποδίδει πιστά το εν λόγω κείμενο από την παλιά Καστοριά. Μάλιστα μου κάνει εντύπωση ότι και το έτος δημοσίευσης του αυθεντικού κειμένου, δεν είναι το 1923, όπως από παραδρομή αναφέρεται στο πρόσφατο άρθρο, διότι η πραγματική χρονολογία που δημοσιεύτηκε από τον «Διομήδη» στην εφημερίδα Καστορία είναι η 27η Ιανουαρίου 1924 με αρ. φύλλου 51.


ΟΔΟΣ: Α.Τ.Ι.Α. 16.2.2017 | 873


Η αναφορά του πρόσφατου άρθρου ότι ο συντάκτης της εφ. «Καστορία» έγραψε και την ημερομηνία 15 Ιανουαρίου 1923, δεν επιβεβαιώνεται από την αρθρογραφία του, πόσο μάλιστα όταν η εφημερίδα αυτή είχε διακόψει την κυκλοφορία της στα τέλη του 1920 (6 Δεκεμβρίου 1920 με αρ. φύλλου 32) και κυκλοφόρησε εκ νέου στα μέσα του 1923 (5 Μαΐου 1923 με αρ. φύλλου 33).

Και αν οι χρονικές αναντιστοιχίες αυτές είναι το μικρότερο και δευτερεύον, ωστόσο η απόδοση του κειμένου, είναι το πραγματικό πρόβλημα. Διότι ο τότε ρεπόρτερ της παλιάς εφημερίδας, που έκανε αναφορά σε ονοματεπώνυμα καρναβαλιστών της εποχής, καθόλου δεν έγραψε ότι φορούσαν «προβιές και τομάρια ζώων για ξεφύγουν από τα κακά πνεύματα, τις αρρώστιες, το θάνατο».

Ο ρεπόρτερ «Διομήδης» δεν αναφέρει πουθενά τέτοια αμφίεση των συγκεκριμένων, παρά μόνο αναφέρεται στον εθελοντικό έρανο που πραγματοποιούσαν για την Μαυριώτισσα. Ούτε μαχαιριές, ούτε μυρωδιές από φρέσκο ψωμί και καφέ. Σε σχέση με τις αναφορές του «Διομήδη» παρατηρώ διαφορές ακόμη και για αυτές που έφεραν τις επιγραφές αλά γαλλικά. Δεν επρόκειτο για ξενιτεμένους Παριζιάνους –παρ’ όλη την παρουσία αρκετών μεταναστών του νομού κατά το δωδεκαήμερο- αλλά σύμφωνα με τον «Διομήδη» για Καστοριανές γυναίκες, που έφεραν στην πλάτη τους αυτές τις επιγραφές επισκεπτόμενες το σπίτι του εορτάζοντα Ιωάννη Βαλαλά.

Οι οποίες μάλιστα δεν ήταν ντυμένες με... «παρταλιασμένα» ρούχα των γιαγιάδων τους, όπως αφήνεται να εννοηθεί στο πρόσφατο άρθρο, αλλά μεταμφιέζονταν φορώντας «τα χρυσά, αρχαία και τα σινιάτικα φουστάνια με τις χρυσές φούντες και τα χρυσοπετραδωμένα κοντέσια». Αυτά γράφει ο Διομήδης, και όχι για «παρτάλια».

Καθώς διεύρυνα χρονικά την έρευνά μου στα αφιερώματα της ίδιας παλιάς εφημερίδας, ανακάλυψα ότι στα δεκαοκτώ (18) χρόνια της έκδοσης και κυκλοφορίας της, η αναφορά της εφημερίδας «Καστορία» στην λέξη «ραγκουτσάρια», όπως αυτή ήταν καταγεγραμμένη με όλες τις παραλλαγές της (ρουγκουτσαραίοι, και αραγκουτσαραίοι όπως είναι η ονομασία του εθίμου της Κλεισούρας), έγινε μόλις τέσσερις φορές.

Από τις οποίες αναφορές οι δύο γίνονται από έναν συγκεκριμένο αρθρογράφο (ο οποίος εκείνα τα χρόνια σύμφωνα με δημοσιεύματα της ίδιας εφημερίδας, ήταν αμφιλεγόμενης αξιοπιστίας) και οι άλλες δύο σημειώνονται με αραιή γραφή ως ένδειξη πρωτοεμφανιζόμενης, άγνωστης λέξης, όπως συνέβαινε και με άλλες νεοεμφανιζόμενες (βλ. μπουλούκια, αντί των αρχικών αναφορών σε ομάδες μεταμφιεσμένων) σε κείμενα της εφημερίδος.

Φρονιμότερο και βολικότερο -για τους φανατικούς των «ραγκουτσαριών»- θα ήταν να μην αναφερθώ στον εντυπωσιακό αριθμό εμφάνισης της λέξης «Καρναβάλι», «Καρνάβαλος» και «Πατερίτσα», γιατί τότε θα αποκαλυφθεί ότι πίσω από την σημερινή επιμονή ορισμένων, φιλοξενούνται αφελώς ή όχι, απλές εμμονές.
Ευχαριστώ για την φιλοξενία,

Γιάννης Σκόρδας

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 16 Φεβρουαρίου 2017 (Τσικνοπέμπτη), αρ. φύλλου 873
Φωτογραφία: Charles Freger "Wilder Mann"


Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ