ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

 Α. 23.10.2017 ΕΡΤ α) Η απολογία του συλληφθέντα (!). Δηλαδή, κυρία, λέτε ο συλληφθέντας; Και είναι ελληνικά αυτά; Προφανώς σας γοητεύει η καθαρεύουσα, αλλά ή δεν την ξέρετε καλά ή φοβείσθε μήπως σας κολλήσουν την ρετσινιά… ότι είσθε συντηρητική (-οί). Η κατάργηση Γ’ κλίσεως φέρνει τέτοια μαργαριτάρια. Το ορθόν: Η απολογία του συλληφθέντος ή αυτού που συνελήφθη, που «πιάστηκε» από τους αστυνομικούς. β) παρόμοιο: η συμμετοχή του αποπεμφθέντα Καταλανού ηγέτη. Το ορθόν: του αποπεμφθέντος ηγέτου ή του ηγέτη που αποπέμφθηκε.

Β. Ρήση του αειμνήστου Κυρού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου: Την εκκλησία, όποιο χέρι την ακουμπάει, ξεράθηκε. Εκτός από την βαρύνουσα ημασία της ρήσεως, συντακτικώς έχομε τον γνωμικό αόριστο ( τον χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι σε ρητά, ρήσεις και παροιμίες). Π.χ. Ισοκράτους επιστολή προς Δημόνικον: Κάλλος μεν ή χρόνος ανήλωσεν ή νόσος εμάρανεν… (Αντί ενεστώτα: αναλίσκει και μαραίνει). Πρβλ σήμερα: Αν κάνεις αυτό, πάει, χάθηκες! (αντί χάνεσαι).

Γ. 11.10.2017 Εφημερίδα. Τι συνέβη με το κορίτσι (Άννα Φρανκ) που φυλασσόταν από τους Ναζί… Κάπως διφορούμενο το νόημα. α) φυλασσόταν λόγω φόβου των Ναζί, φοβόταν τους Ναζί. β) μπορεί ενδεχομένως να παρανοηθεί: φυλασσόταν το κορίτσι υπό των Ναζί. Χρειάζεται πιο ακριβής διατύπωση για να αποφεύγονται τα διφορούμενα π.χ. από + Αιτιατική. α) έρχεται από τον φίλο μας τον Λεωνίδα. β) τραυματίσθηκε από τον διαρρήκτη. κλπ.

Δ. 24.10.2017 Επίθετα και ουσιαστικά σύνθετα , π.χ. Νικηφόρος, φιλόπολις, σωσίπολις, μυροβλήτης, κ.ά. Σε αυτά τα σύνθετα, η ίδια η σύνθεσή τους πάραυτά υποδηλώνει και μια σύνταξη, αν το ένα συνθετικό γίνει ρήμα. Νικηφόρος (και νικηφόρος σταρτός) = ο φέρων την νίκη, ο φιλών την πόλιν, ο σώζων την πόλιν, ο βλύζων ή βλύων μύρον (πρβλ η πηγή αναβλύζει καθαρό νερό), κ.ά. Ρηξικέλευθος: ρήγνυμι και ρηγνύω κέλευθον = δρόμο, αυτός που ανοίγει δρόμο, μεταφορικώς: που ανοίγει κάτι καινούριο, πρβλ καινοτόμος = τέμνει τι καινόν, νουνεχής = ο έχων νουν, ο συνετός. Ο αείμνηστος Γλωσσολόγος Νικ. Ανδριώτης αυτού του είδους τα σύνθετα τα ονόμαζε αντικειμενικά.

Ε. 29.10.2017 Διάβασε φίλος στην ΟΔΟ: η σπάνη τροφής… και διερωτήθηκε τι σημαίνει, παρότι η λέξη είναι γραμμένη στην ομιλούμενη. Είναι η λέξη της αρχαίας και της καθαρευούσης η σπάνις, της σπάνεως, όπως η πόλις της πόλεως. Το να είναι κάτι σπάνιο, η κάποια έλλειψη, η σπανιότητα θα λέγαμε. Όταν δεν έχουμε σπάνη (σπάνιν), έχουμε αφθονία.

Στ. Δημοκρατία, 15.10.2017 Σε άρθρο του ο κ. Κοττάκης ορθώς κάνει διάκριση στα δύο συνώνυμα ρήματα: εκτελώ και δολοφονώ. Το εκτελώ, τον εκτέλεσαν, τον εξετέλεσαν, η εκτέλεση του δείνα: χρησιμοποιείται το ρήμα για έναν που καταδικάσθηκε με την ποινή του θανάτου, π.χ. με απόφαση του στρατοδικείου εξετελέσθη ή το στρατιωτικό απόσπασμα εκτέλεσε τον Βούλγαρο κομιτατζή, με την έννοια ότι το θύμα ήταν κακούργος. Συνεπώς, είναι ατυχής η έκφραση: εκτέλεσαν τον δικηγόρο Ζαφειρόπουλο. Το ορθόν: τον δολοφόνησαν ( = με ύπουλο τρόπο τον σκότωσαν).

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 2 Νοεμβρίου 2017, αρ. φύλλου 908