1.5.18

Λόγος & Αντίλογος




Περί Ιστορικού Αρχείου
Κύριε διευθυντά,

 Ἐπανειλημμένως ἔχω γράψει γιά τήν ἀνάγκη νά δημιουργηθεῖ στήν πόλη μας Ἱστορικό Ἀρχείο καί προσπάθησα νά ἀποδείξω ὅτι καί τό πλέον ἀσήμαντο ἔγγραφο ἤ ἄλλο στοιχεῖο, τό ὁποῖο θά συγκεντρωθεῖ σʹ αὐτό, μπορεῖ νά ἀποτελέσει πολύτιμο στοιχεῖο σέ ἕναν ἱστοριοδίφη ἤ ἄλλον ἐρευνητή ὁ ὁποῖος θά θέλει νά ἀσχοληθεῖ καί νά συγγράψει τήν τοπική μας ἱστορία. Θά προσπαθήσω γιά ἄλλη μιά φορά νά ἀποδείξω τόν ἰσχυρισμό μου αὐτόν.

 Ἀναδιφώντας καί ἐγώ τό ἀρχεῖο τοῦ πατέρα μου βρήκα τόν εὐχαριστήριο λόγο του τόν ὁποῖο ἐκφώνησε, εὐχαριστῶντας τήν ὀμήγυρη, στό τιμητικό δεῖπνο πού παρέθεσαν πρός τιμή του στήν Θεσσαλονίκη στίς 28 Μαΐου 1960 οἱ ἐκεί διαβιοῦντες ἀπόφοιτοι τοῦ Γυμνασίου Καστοριᾶς.
Εἷναι ἕνας λόγος προσωπικός, ἐν πολλοῖς αὐτοβιογραφικός, στόν ὁποῖο παρουσιάζει καί τόν ἀπολογισμό τῆς προσφορᾶς του στήν πόλη μας, στήν ὁποία ὑπηρέτησε ὡς ἐκπαιδευτικός ἐπί τριάκοντα δύο χρόνια. Ἀπό πρώτης ἀπόψεως δέν θά εἶχε καμμία σημασία ἐκτός τῶν εὐχαριστιῶν πρός τούς μαθητάς του γιά τήν τιμή πού τοῦ κάνανε, ἀλλά διαβάζοντάς τον κανείς, βρίσκει σ’ αὐτόν πάρα πολλά ἱστορικά στοιχεῖα τῆς πόλεως ἄγνωστά μας.Τά στοιχεῖα αὐτά θά τά ἀναφέρω, πολλά μάλιστα θά τά μεταφέρω αὐτούσια ὄπως τά ἀναφέρει ὁ πατέρας μου.

Τό 1913, μετά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Καστοριᾶς ἦλθε στήν πόλη μας, μετά τό πέρας τῶν σπουδῶν του στήν Ἀθήνα καί δέχθηκε τήν πρόταση τῆς ἐφορείας τῶν σχολείων νά ἀναλάβει τήν διεύθυνση τοῦ ἡμιγυμνασίου καί τοῦ μοναδικοῦ τότε δημοτικοῦ σχολείου ἀρρένων, τοῦ ἀρρεναγωγείου, ὄπως ἔλεγον. Ὑπʹ ὄψιν ὅτι ἡ ἐφορεία τῶν σχολείων ὑπόκειτο στήν ἐποπτεία τῆς κοινότητος καί τοῦ οἰκείου ἐπισκόπου. Ἀργότερα ἄλλαξε ἡ δημόσια διοίκηση καί οἱ ἀπελευθερωθείσες περιοχές ἐνσωματώθηκαν διοικητικῶς στό Ἑλληνικό Κράτος. 

 Παραθέτω τό ἐνδιαφέρον του γιά τό γυμνάσιο καί τί γράφει σχετικῶς γιά τήν ἵδρυσή του:  

 «Ἀνέφερα τήν αἰτίαν τοῦ διορισμοῦ μου ὡς πρώτου σχολάρχου ἀναγνωρισθέντος ὑπό τοῦ Κράτους μετά τήν απελευθέρωσιν. Εἰς ἐμέ ἑπομένως ἔλαχεν ὁ κλῆρος νά ἀναλάβω τήν φροντίδα καί ἐνέργειαν πρός τό ὑπουργεῖον περί βαθμιαίας συμπληρώσεως αὐτοῦ καί πρός ταχυτέραν ἐπίτευξιν αὐτῆς, ἀλλά καί νά ὑποδείξω είς τούς ἁρμοδίους τῆς ἑλληνικῆς κοινότητος, ἡ ὁποία ὑφίστατο ἀκόμη ὡς ἀναγνωρισμένος θεσμός, τήν ἀνάγκην τῆς ἀνεγέρσεως ἰδιαιτέρου γυμνασιακοῦ διδακτηρίου. Ἡ ὑπόδειξίς μου γενομένη κατά τήν ἐπίσημον τελετήν τῶν ἐξετάσεων ἔτυχε γενικῆς ἐπιδοκιμασίας καί εὐθύς ἀπεφασίσθη ὑπό τῆς σχολικῆς ἐφορείας ἡ οἰκοδόμησις δαπάναις τῆς ἑλληνικῆς ὀρθοδόξου κοινότητος, ἡ ὁποία ἐπερατώθη ἐντός ἑνός ἔτους. Εἰς τήν ἐξεύρεσιν τῶν χρηματικῶν πόρων πρόθυμος συνεργάτης ἔγινεν ὁ ἀείμνηστος διδάσκαλός μου Ἰωάννης Κωτσίδης, ὁ ὁποῖος ὡς γραμματεύς τῆς κοινότητος ἐγνώριζεν ὅλα τά ζητήματα αὐτῆς καί τά ἀφορῶντα τήν κτηματικήν περιουσίαν αὐτῆς. Ἡ ἐπιτυχία αὐτή ηὔξησε τό ἐνδιαφέρον μου καί προκάλεσεν ἐντός μου συναίσθησιν ὑποχρεώσεως νά φροντίζω διά τάς ἀνάγκας τοῦ γυμνασίου καί τάς διδακτηριακάς καί τάς διδακτικάς, ἔχων συμπαραστάτην τόν φίλον πλέον καί συνάδελφον Κωτσίδην. Αὐτοί, οἱ ἑκάστοτε γυμνασιάρχαι διά τήν καλλιτέραν κατανόησιν τῶν ἀναγκῶν τοῦ γυμνασίου παρά τῶν κ. γεν. ἐπιθεωρητῶν ὑπεδείκνυον τόν κ. Κωτσίδην καί ἐμέ. Δι' αὐτό τό ὑπουργεῖον μέ διόρισε πρόεδρον διδακτηρίων τοῦ ταμείου ἐκπαιδευτικῆς προνοίας καί τοῦ κατόπιν ταμείου ἀνεγέρσεως». 

 Πρόκειται περί τοῦ ἱστορικοῦ γυμνασίου τό ὁποῖο τόσο ἀφρόνως δέν ἀντέδρασαν καί ἄφησαν νά κατεδαφισθεῖ.

 Σέ ἄλλο σημεῖο τοῦ λόγου του ἀναφέρεται στήν ἐκλογή του ὡς ἐκκλησιαστικοῦ ἐπιτρόπου, γιά τά καθήκοντα τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἐπιτρόπων καί φέρει καί παραδείγματα. Οἱ ἐκκλησιαστικοί ἐπίτροποι τότε ἐκλέγονταν ἀπό τά μέλη τῆς κοινότητος, δέν διορίζονταν ἀπό τόν οἰκεῖο ἐπίσκοπο, καί εἶχαν λόγο στά τῆς διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς περιουσίας της.

 Λέγει σχετικῶς: «Ἐκλεγείς χωρίς νά τό ἐπιζητήσω δέν ἀπεποιήθην τό καθῆκον, ἀλλά καθῶς ἐπείσθην κατόπιν, ἔπρεπε νά ἀναλάβω, διότι ἡ ἐπιτροπή ἔπρεπε νά μάθη, ὅτι ἔχει βεβαίως καθήκοντα, ἔναντι τοῦ ἐπισκόπου, ἀλλά πρό πάντων ἐνώπιον τοῦ Δικαίου Θεοῦ καί ὑπέρ τοῦ χριστεπωνύμου λαοῦ, ἔχει ὅμως καί δικαιώματα. Ἐνθυμοῦμαι τήν περίπτωσιν τῆς κατανομῆς τῆς ὅλης περιουσίας τῆς πότε ἑλληνικῆς Κοινότητος, ἡ ὁποία ἔπρεπε νά γίνη δυνάμει ψηφισθέντος νόμου. Διά τῆς περιουσίας αὐτῆς συνετηροῦντο τά σχολεῖα ἐπί τουρκοκρατίας, ἐξυπηρετεῖτο ἡ φιλανθρωπία, ἀλλ' ἦτο ἀληθές, ὅτι τά ἀκίνητα έκτίσθησαν μέ έκκλησιαστικά χρήματα τῶν ἐνοριῶν. Τά μέλη τῆς ἁρμοδίας ἐπιτροπῆς, Μητροπολίτης καί οἱ δύο ἐπιθεωρηταί τῆς Μέσης καί Στοιχειώδους Ἐκπαιδεύσεως, διεξεδίκουν τά περισσότερα ὑπέρ τοῦ κλάδου, πού ἐξεπροσώπουν. Ὁ ὁμιλών ἦτο ὁ ἐκπρόσωπος τῆς πάλαι ποτέ κοινότητος καί ἐξέθετε, πώς τότε τά εἰσοδήματα διετίθεντο. Ὁ Γενικός Ἐπιθεωρητής θέλων τήν συμφωνίαν καί τήν ὁμόφωνον ἀπόφασιν εἷπεν "ὁ Πηχιών εἷναι ἐκπαιδευτικός, ἀλλά θεολόγος πού ἀγαπά τήν Ἐκκλησίαν καί ὡς τοιοῦτος πρέπει νά εἷναι φιλάνθρωπος. Εἷναι δέ Καστοριανός καί πρέπει νά ἐνδιαφέρεται διά τήν περιουσίαν τῆς πατρίδος του. Θά μᾶς κάμη ἔκθεσιν κατανομής". Τήν ἐπομένην ἡ κατανομή ἐνεκρίνετο καί ἀπεφασίζετο».

 Στήν συνέχεια τοῦ λόγου του ἀναφέρεται στήν πρώτη συλλογή τῶν εἰκόνων καί λοιπῶν ἐκκλησιαστικῶν σκευῶν πρός φύλαξιν καί οὐχί πρός οἰκειοποίηση, ὄπως συνέβη δυστυχῶς ἀργότερα (πρός γνώσιν τῆς κ. Σκρέκα καί τοῦ κ. Τσιγαρίδα). Παραθέτω τά λεχθέντα του: 

 «Ἥμην ἐκκλησιαστικός ἐπίτροπος καί ένδιαφερόμην διά τόν ἄχρηστον εἰς τήν λατρείαν ἀρχαιολογικόν θησαυρόν τῶν πολλῶν μας ἐκκλησιῶν. Ὡς ἐπίτροπος ὑπέδειξα είς τόν ἐπιθεωροῦντα τάς ἐκκλησίας ἔφορον χριστιανικῶν ἀρχαιοτήτων κ. Κοτζιᾶν τήν ἀνάγκην τῆς διαφυλάξεως αὐτῶν καί τόν συνόδευσα παρακληθείς, εἰς πολλάς ἐκκλησίας πρός ἐξεύρεσιν πολλῶν τῆδε κακεῖσαι ἐρριμμένων ἐκκλησιαστικῶν παλαιῶν σκευῶν, εἰκόνων πολυτίμων καί ἄλλων ἀντικειμένων. Μετ' ου πολύ λαμβάνω παρά τοῦ ὑπουργείου διορισμόν μου ὡς ἐκτάκτου ἐπιμελητοῦ τῶν ἀρχαιοτήτων ἐπαρχίας Καστορίας. Ἀναλαμβάνω τήν συγκέντρωσιν ὅλων, τῶν θεωρουμένων ἀχρήστων, εἰς τό μουσουλμανικόν τέμενος Κουρσούμ τζαμί καί σχηματίζω ἀρχαιολογικήν συλλογήν ἤτοι μουσεῖον προκαταρκτικῆς μορφής. Ἀξιοῦμαι τοῦ ἐπαίνου τοῦ ὑπουργείου». 

 Τό ὑποτιθέμενο αὐτό μουσεῖο τό ἐμπλούτιζε συνεχῶς μέ διάφορα ἀρχαιολογικά εὐρήματα, τά ὁποία εὔρισκαν κατά καιρούς διάφοροι χωρικοί κατά τήν καλλιέργειαν τῶν ἀγρῶν τους καί τοῦ τά παρέδιδαν καί τό πρόσεχε ὡς κόρην ὀφθαλμῶν. 

 Στό σημεῖο αὐτό, μιά καί ἀναφέρομαι στήν συγκέντρωση τῶν εἰκόνων καί λοιπὼν ἀντικειμένων θά παραθέσω πῶς περιγράφει τήν ἀρξαμένην κλοπήν αὐτῶν ἀπό διαφόρους Ἰταλούς στρατιωτικούς, ἡ καταγγελία τῆς ὁποίας συνετέλεσε, σύν τοῖς ἄλλοις, στήν σύλληψή του ὑπό τῶν Ἰταλῶν καί τόν ἐκτοπισμό του, ὡς ὁμήρου στήν Ἰταλία:

 «Τό χειρότερον ὑπῆρξεν ἡ καταγγελία τῶν κλοπῶν, πού διεπράττοντο ἀπό ἰταλούς στρατιωτικούς εἰκόνων καί σκευῶν τῆς ἀρχαιολογικῆς συλλογῆς. Ἀνέφερα περί αὐτῶν είς τόν τότε Νομάρχην Βουλιέρην καί μετά βεβαίωσιν αὐτοῦ, ὅτι ἡ Νομαρχία ἀποστέλλει κρυφίως ἐκθέσεις εἰς τήν Κυβέρνησιν, ὑπέβαλον γραπτήν ἀναφοράν πρός τό Ὑπουργεῖον τῆς Παιδείας. Ἡ ἀναφορά πράγματι περιῆλθεν εἰς χείρας τοῦ ἀειμνήστου διευθυντοῦ τότε τῶν ἀρχαιοτήτων καθηγητοῦ Κεραμοπούλου. Ὁ ἴδιος μετά τήν ἀπελευθέρωσιν μοί ἐπληροφόρησε τάς ἐνεργείας του είς τήν ἱδρυθείσαν ἐν Ἀθήναις ἰταλικήν ἀρχαιολογικήν ὑπηρεσίαν. Ἐστάλη διαταγή πρός τό ἰταλικόν φρουραρχεῖον Καστορίας καί ὑπεβλήθην εἰς ἀνάκρισιν δύο φοράς. Κατονόμασα τόν ἀξιωματικόν τῆς ἰταλικῆς λέσχης, τόν ὁποῖον συνέλαβον ἐπ' αὐτοφώρω ἐντός τοῦ Κουρσούμ τζαμί καί ὑπέδειξα, ὅτι στρατιῶται τῆς κατασκηνώσεως τοῦ φρουραρχείου παρεβίαζον τήν θύραν. Ἐπηκολούθησε διάδοσις, ὅτι ἐπίκειται ἡ φυλάκισίς μου. Πράγματι τήν 26ην Σεπτεμβρίου 1942 ἔγιναν συλλήψεις εἰς ὅλας τάς περιοχάς τῆς Ἑλλάδος, τάς κατεχομένας ὑπό τῶν Ἰταλων. Εἰις τήν περιοχήν μας τοῦ κ. Ι. Ζάχου είς τό Ἄργος Ὀρεστικόν καί ἡ ἰδική μου ἐν Καστορία». 

 Παρακάτω λέγει γιά τίς δραστηριότητες τῆς ἐκκλησιαστικής ἐπιτροπής:

 «Ἡ ἐκκλησιαστική ἐπιτροπή δέν παραμελεῖ καί τήν ἐκτέλεσιν καθαρῶς ἐκκλησιαστικῶν καθηκόντων. Ἡ πόλις ἐξαναγκάζεται εὐλόγως νά ἔχη τό νεκροταφεῖον ἐκτός τῆς πόλεως. Παρουσιάζεται συγχρόνως ἡ ἀνάγκη τῆς ἀνεγέρσεως ἐκκλησίας. Κατά τόν νόμον τήν τοιαύτην ὑποχρέωσιν ἔχει ὁ Δῆμος. Οἱ χριστιανοί ὅμως ἔχουν τήν ἀπαίτησιν παρά τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἐπιτροπῆς. Ἐξευρίσκομεν τόν τρόπον νά ἀναλάβωμεν μέ ὁλίγα χρήματα τήν οἰκοδόμησιν. Καταφεύγομεν εἰς τήν συνδρομήν τῶν εὐσεβῶν χριστιανῶν. Εὐσεβής γειτόνισσα τῆς πατρικῆς μου οἰκίας ἔχουσα ἐμπιστοσύνην διαθέτει ἑκατόν χιλιάδας δραχμάς καί τάς συμπληρώνει. (Ἡ γειτόνισσα πρέπει νά ἧταν ἡ Μαριγώ Παπαγεωργίου–Ράλη). Κατά παρόμοιον τρόπον ἀνοικοδομεῖται τό ναΐδριον τοῦ ἁγ. Σπυρίδωνος εἰς τόν περίβολον τοῦ ἐθνικοῦ ὀρφανοτροφείου μέ ἀξιόλογον συμμετοχήν εἰς τά ἔξοδα τῆς συντεχνίας τῶν ὑποδηματοποιῶν, οἱ ὁποῖοι τελοῦν ὑπό τήν προστασίαν τοῦ ἁγίου τούτου».

 Ἀπό ἕναν εὐχαριστήριο λόγο, ὁ ὁποῖος ἐκφωνήθηκε σέ ἕνα δείπνο, ἔχουμε τήν εὐκαιρία καί τήν δυνατότητα νά ἀρυόμαστε ἱστορικά στοιχεῖα τῆς πόλης μας τά ὁποία μπορεῖ νά μήν εἶναι ἀλλοῦ καταγεγραμμένα καί νά παρέμεναν ἄγνωστα. Φαντασθεῖτε πόσα ἄλλα τέτοια στοιχεῖα μπορεῖ νά βρίσκονται σέ ἄλλα ἄσχετα, ἐκ πρώτης ὄψεως, διάφορα ἔγγραφα, ὡς π.χ. στά ἀρχεῖα παλαιῶν δημοσίων ἀνδρῶν τῆς πόλεώς μας, οἱ ὁποῖοι ὑπηρέτησαν τήν πόλη μας εἰς διαφόρους θέσεις, ἀλλά καί σέ σεντούκια (ὄπως ἔγραψα ἀλλοῦ) ἤ σέ βιβλιοθήκες συμπατριωτῶν μας, ἐμπόρων, ἐπιχειρηματιῶν, ἀλλά καί ἁπλῶν πολιτῶν, πού μποροῦν νά ἔχουν παλαιά προικοσύμφωνα, διαθῆκες, συμφωνητικά, καταστατικά συλλόγων καί σωματείων, φωτογραφίες ἤ ὅ,τι ἄλλο μπορεῖ νά φαντασθεῖ κανείς, τό ὁποῖο δέν δίνει τήν πρέπουσα σημασία πού μπορεῖ νά ἔχει. 

 Στό ἀρχεῖο τοῦ πατέρα μου π.χ. ἔχω ὅλους τούς πανηγυρικούς, πού ἐκφώνησε, ἀπό τήν πρώτη ἐπέτειο τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς Καστοριᾶς, τό 1913 μέχρι τό 1942, στούς ὁποίους μπορεῖ κανείς νά διακρίνει τίς ἐπιπτώσεις πού εἶχαν στήν κοινωνία τῆς πόλεώς μας οἱ διάφορες πολιτειακές καί πολιτικές ἀλλαγές ὅλα αὐτά τά χρόνια, καθῶς καί ἄλλα τινά ὄπως π.χ. αὐτά πού ἀναφέρει στόν ἀναφερόμενο λόγο του: «εἰς λόγον πανηγυρικόν, πού μοί ἀνετίθετο νά ἐκφωνήσω, ἡ ὑπόδειξις τοῦ καθήκοντος τ ῆς πόλεως νά στήση προτομήν τοῦ Παύλου Μελα καί εἰς ἄλλον λόγον ἀνεγέρσεως στήλης ἀναθηματικῆς τῆς θυσίας τῶν ἀδελφῶν Ἑμμανουήλ καί νά γίνω αἴτιος τῆς ὀφειλομένης ἐκδηλώσεως εὐγνωμοσύνης τῆς πατρίδος μου πρός τά ἀθάνατα τέκνα της».

 Δέν πρέπει δέ νά ξεχνοῦμε τόν ἀείμνηστο Γιῶργο Γκολομπία, ὁ ὁποῖος βρῆκε παρατημένες τίς φωτογραφικές πλάκες καί φωτογραφίες τῶν Ἀφῶν Παπάζογλου, τίς συγκέντρωσε, τίς καθάρισε, καί μερικές ἀπό αὐτές τίς παρουσίασε στό πανελλήνιο εἰσπράττοντας πολλά εὔσημα καί τώρα ἄκουσα ὅτι θά ὑπάρξει διαρκής ἔκθεση αὐτῶν στό ἀρχοντικό Βέργουλα. 

 Στήν Βίβλο ἀναφέρεται: «Λίθος ὅν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, οὗτος ἐγεννήθη εἰς κεφαλήν γωνίας». Πολλές φορές αὐτά πού θεωρούμε παρακατιανά καί ἄχρηστα, μπορεῖ νά κρύβουν μέσα τους ἀνεκτίμητη ἀξία. Εἶναι ἕνας λόγος παραπάνω γιά νά δημιουργηθεῖ τό Ἱστορικό Ἀρχεῖο στήν πόλη μας. Γένοιτο.

Ἀναστάσης Κων. Πηχιών

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26 Οκτωβρίου 2017, αρ. φύλλου 907


Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ