ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

Α. 23.11.2017 τοπικός τύπος. Δεν θεωρώ ότι η σημερινή εκδήλωση είναι απλά παρουσίαση βιβλίου. Οι φράσεις: δεν νομίζω (π.χ. ότι έχεις δίκιο), δεν πιστεύω να το ήξερε, επεκράτησαν και χρησιμοποιούνται (δεν είναι λάθος). Όμως, λογικά χωλαίνουν. Αφού εκφράζεις γνώμη οιαδήποτε, θετική ή αρνητική, άρα νομίζεις, πιστεύεις. Συνεπώς, η πιο λογική διατύπωση είναι: Νομίζω ότι δεν έχεις δίκιο, πιστεύω ότι δεν το ήξερε. Έτσι: Θεωρώ ότι η σημερινή εκδήλωση δεν είναι απλά παρουσίαση βιβλίου.

Β. 23.11.2017 τοπικός τύπος, από εξαιρετική αφήγηση της Μ.Γκ. Το κοντοστέκομα(!) Πρώτη μου φορά, Μαρούλα, ακούω τη λέξη! Υπάρχει; Λέγεται στην Καστοριά ή την έπλασες; Βεβαίως, λέμε κοντοστέκομαι, κοντοστάθηκα. Ως ρήμα υπάρχει.

Γ. 23.11.2017 τοπικός τύπος. α) Για να βρούμε ότι μας χρειάζεται. Το ορθόν: Ό,τι μας χρειάζεται. β) νεότερη γεννιά. Το ορθόν: γενιά, η γενεά, πρβλ η γένεση, το γένος, από το αρχαίο γίγνομαι, άσχετο με το γεννώ. Ενώ ο γενναίος = ο ανδρείος (πρβλ γέννα), από … γεννησιμιού του. Ανδρείος, γενναίος. Σχετικό: τα γεννήματα = τα γεωργικά προϊόντα, κυρίως τα σιτηρά. Λέγαμε παλαιά: Φέτος τα γεννήματα δεν πήγαν καλά! Θα πέσει πείνα…

Δ. 23.11.2017 τοπικός τύπος. Άλλα λόγια να μισιούμαστε. Λαϊκουριά! Το ορθόν: Να μισούμεθα μεταξύ μας, να αλληλομισούμαστε, να μισεί ο ένας τον άλλον.

Ε. 23.11.2017 τοπικός τύπος. Ψήφισμα θανάτου του Αθανασίου διατελέσαντα στέλεχος… Το ορθόν: του Αθανασίου διατελέσαντος…, ή που διετέλεσε… Του Γλωσσαμύντορος διορθώσαντα… είναι λάθος! Το ορθόν: του Γλωσσαμύντορος διορθώσαντος ή του Γλωσσαμύντορα που διόρθωσε.

Στ. 29.11.2017 Ήταν σκέψη του Κίμων… Μα δεν είναι λέξη εβραϊκή, όπως π.χ. το Θαβώρ, άκλιτο. Ο Κίμων, ο Φιλήμων, ο Παντελεήμων. Το έργο του Κίμωνα, φώναξέ μου τον Κίμωνα, το σύγγραμμα του Φιλήμονος ή του Φιλήμονα, οι ευχές του Παντελεήμονος ή του Παντελεήμονα.

Ζ. 19.11.2017 τοπικός τύπος. Αναγκάσθηκαν να καθήσουν σπίτι (όπως πάω σπίτι, πάω Αθήνα , πάω σχολείο, πάει πανεπιστήμιο). Η ελληνική ραστώνη θέλει… άναρθρη αιτιατική ουσιαστικού. Το πιο ορθό και καλύτερο: να καθήσουν στο σπίτι, πηγαίνει στο σχολείο, πηγαίνει, μεταβαίνει στην Αθήνα, πάει, φοιτά στο πανεπιστήμιο, κλπ. Ίσως, η συντόμευση αυτή έμεινε από τα τηλεγραφήματα (Πέτρος πηγαίνει Πάτρα, επιστρέφει Κυριακήν, Θωμαΐς αργεί σήμερα, κλπ.)

Η. 15.11.2017 Φίλος της παρέας, ζηλωτής περί τα γλωσσικά, ρώτησε για τη φράση: εις μάτην πονείς = άδικα, μάταια κοπιάζεις. Υπάρχει στην αρχαία η λέξη η μάτη = άδικος κόπος, ανοησία, λάθος. Η αιτιατική «εις μάτην» κατήντησε επιρρηματικός προσδιορισμός: μάταια, άσκοπα, ανώφελα, άδικα κοπιάζεις. Και σήμερα το λόγιο: Εις μάτην περίμενα τόσον καιρό!

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 30 Νοεμβρίου 2017, αρ. φύλλου 912