ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Μη φοβάσαι τον κόπο, παιδί μου, κόπιασε…

Κόπιασε κι εσύ, νέα χρονιά, με όλα τα καλά σου

με τη δουλειά, την προκοπή, τη θεϊκή ευλογία…

Το ‘χε η μέρα φαίνεται σήμερα, παραμονή Πρωτοχρονιάς, αφού κάθε χρόνο τέτοια μέρα έχουμε μια σκοτούρα αν θ’ ακούσουμε κάλαντα σωστά κι όχι ειπωμένα «μισὰ καὶ μισοκούτελα, μοναχὰ πέντε λόγια μπρούμυτα κι ἀνάσκελα, καὶ κεῖνα παράφωνα» καταπώς περιγράφει την κατάσταση ο μεγάλος μας Φώτης Κόντογλου χρόνια πριν από σήμερα, όπου η ευκολία έχει κατατροπώσει την προσπάθεια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται...

Πριν από 3 δεκαετίες, λοιπόν, ακούγαμε στο χωριό μας αληθινά κάλαντα, διαφορετικά σε κάθε πόρτα·  άλλα στην πόρτα του σπιτιού που είχε μικρό παιδί, άλλα στην πόρτα του σπιτιού όπου ζούσε ανύπαντρη κοπέλα, άλλα στο σπίτι του γραμματισμένου, άλλα... Τα ακούγαμε και δεν τ’ ακούμε πια, όχι γιατί έχει λείψει η οικειότητα-ευτυχώς στις μικρές κοινωνίες εξακολουθούμε όλοι να γνωριζόμαστε μεταξύ μας-, αλλά γιατί η γνώση των παραδοσιακών μας καλάντων προϋποθέτει πρόβες πολλές και καλές, ώστε να τα μάθουν οι παρέες των νέων που βγαίνουν στους δρόμους με όργανα για να τα πούνε. Μόνο έτσι εξασφαλίζονται τα κάλαντα και αποφεύγονται τα σουξέ της εποχής στη θέση των καλάντων, μια που τα σουξέ τα ξέρουν όλοι και είναι έτοιμοι όλοι να τα πούνε ανά πάσα στιγμή. Και το καημένο το σχολείο τι να πρωτοκάνει και πόσο αδύναμο φαντάζει, μια που μοιάζει να έχει τα πάντα –οικογένεια, ΜΜΕ, ολόκληρη σχεδόν την κοινωνία- εναντίον του... 

Άνισος ο αγώνας, λοιπόν, αλλά προπαντός ανύπαρκτη η θέληση να κοπιάσουν πολλοί νέοι μας, να στρωθούν στη δουλειά, να προσπαθήσουν, γιατί εμείς τους μάθαμε έτσι, να έχουν συνηθίσει στη νοοτροπία της ήσσονος προσπάθειας, του «γιατί να κουραστώ, αφού μπορούμε να φτάσουμε στο ίδιο αποτέλεσμα και μ’ άλλον τρόπο;». Άλλωστε, όλα αυτά τα χρόνια στον τόπο τον δικό μας μπαίναν οι άξιοι από την πόρτα σε διάφορες θέσεις και δεν αργούσαν να συναντηθούν με άλλους, τύπου Καρανίκα, που μπαίναν από το παράθυρο, με αυτούς που είχαν μπάρμπα στην Κορώνη, με κείνους που θέλαν του κισσού το πλάνο ψήλωμα, με αυτούς που θεωρούσαν κορόιδα όλους όσοι αγωνίζονταν με τον Σταυρό στο χέρι, αφού οι ίδιοι χωρίς Σταυρό τούς έτρωγαν λάχανο... 

Τα αποτελέσματα έγιναν φανερά τα τελευταία χρόνια, τα λεγόμενα «της κρίσης», όμως η νοοτροπία δε φαίνεται να ‘χει αλλάξει έστω και λίγο. «Μωρέ, κοίτα να τρυπώσεις κι όλα τ’ άλλα εύκολα είναι» ήταν (ή μήπως είναι ακόμα;) το σύνθημά μας κι ο Καραγκιόζης, που βαριέται να δουλέψει κι όλο πονηριές σκαρφίζεται για να βγάλει τον επιούσιο, αποτελούσε (ή μήπως αποτελεί ακόμα;)το εθνικό μας πρότυπο. Κι ενώ σε κρίση βρισκόμαστε ακόμη, δε λέει να λειτουργήσει η κρίση μας για να ζυγίσουμε τα πράγματα και να δούμε επιτέλους ποιο είναι το πραγματικά ωφέλιμο και πώς πρέπει να κινούμαστε και να ζούμε. 

Ο λόγος είναι ένας: όλα αυτά τα χρόνια μάς έμαθαν να φοβόμαστε τον κόπο, μας έμαθαν να προσπαθούμε να φτάσουμε στο ποθητό από μέρους μας αποτέλεσμα όσο πιο άκοπα γίνεται. Ούτε ο δρόμος ήταν για μας χαρά όταν απαιτούσε κόπο και μόχθο ούτε η Ιθάκη μάς ενδιέφερε από τη στιγμή που προϋπέθετε συναντήσεις με Λαιστρυγόνες και Κύκλωπες -τι να την κάνεις μια τέτοια Ιθάκη;

Εμείς θέλουμε το εύκολο, αυτό προτιμάμε, γι’ αυτό, ακόμα και τα μικρά παιδιά «δουλεία» έγραφαν συχνά αντί για «δουλειά» κι αυτός ο τόνος που επέμενε να μπαίνει σε λάθος θέση μας έβαζε σε σκέψεις∙ πως τα παιδιά μας δεν τα είχαμε μάθει να αγαπάνε τη δουλειά, που σκλαβιά τη θεωρούσαν και την πίστευαν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται… Γιατί αυτή η στρέβλωση μεγάλωνε μαζί με τους ανθρώπους κι έπειτα έβγαιναν τα γνωστά ανέκδοτα που έκλειναν με το «Ελλάδα είναι εδώ. Μια τελειώνουν οι βρομιές, μια σπάει το φτυάρι κι εμείς οι Έλληνες βρισκόμαστε πάντοτε σε διάλειμμα», σ’ ένα ατέλειωτο διάλειμμα και μια χαλάρωση δίχως τέλος…

Σήμερα, λοιπόν, παραμονή Πρωτοχρονιάς, κι ενώ δεν είχα σκεφτεί ακόμη τι θα μπορούσα να ευχηθώ για το νέο έτος, ακούσαμε στη Θεία Λειτουργία τον Απόστολο Παύλο να συμβουλεύει τον μαθητή του Τιμόθεο με την εξής λέξη: «κακοπάθησον»(!). Πολύ τολμηρή μου φάνηκε η λέξη, ιδίως για τα σημερινά δεδομένα, όπου οι περισσότεροι κοιτάμε πώς να καλοπεράσουμε, ακόμη και σε βάρος όλων των άλλων, ακόμη –και κυρίως- σε βάρος της έρμης της Πατρίδας, που, καθώς αυτή η καλοπέραση είχε γίνει σκοπός ολόκληρης της ζωής των περισσότερων από εμάς, η ίδια η Πατρίδα όχι μόνο δεν καλοπερνούσε, αλλά έπεφτε στα βράχια και τσακιζόταν.

Και θα συνεχίσει να τσακίζεται όσο εμείς δεν αλλάζουμε νοοτροπία, όσο συνεχίζουμε ν’ αποφεύγουμε τον κόπο κι όσο εξακολουθούμε να ξεχνάμε το αρχαίο «Τα καλά κόποις κτώνται», που θα μπορούσε άνετα να είναι το σύνθημά μας όχι μόνο για το 2018, μα και για ολόκληρη τη ζωή μας. 

Αν θέλουμε ν’ αποκτήσει η ζωή μας τα σημαντικά και τα καλά που μόνον αυτά μπορούν να την κάνουν πραγματικά πλούσια κι αληθινά γεμάτη… 

ΥΓ 1: "Αντίσταση στην παρακμή και στη διαφθορά που έχει εισβάλει σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Να μάθουμε να βλέπουμε την πραγματικότητα με τα μάτια της αλήθειας, γιατί η οικονομική κρίση δεν ήρθε σαν αλεξίπτωτο από τον ουρανό. Είναι μία συνέπεια μιας συμπεριφοράς, ενός τρόπου ζωής του λαού μας. Διότι για την κατάσταση που δημιουργήθηκε στη χώρα έχουμε όλοι μας ευθύνη∙ με τον έναν τρόπο ή τον άλλον κάναμε όλοι ζαβολιές και πήραμε με το δαχτυλάκι μας κάτι από το μέλι. Είναι καιρός για σοβαρή αυτοκριτική και μετάνοια από τον ελληνικό λαό, γιατί η αιτία της κρίσης είμαστε εμείς και όχι οι ξένοι."

 Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, Δεκέμβριος 2017

ΥΓ 2: Προσέξτε και πάλι τον χρόνο των ρημάτων που χρησιμοποιούμε στα λεγόμενα ή γραφόμενά μας. Χρόνο παρελθοντικό χρησιμοποιούμε, όχι επειδή έχουν εκλείψει οι λαθεμένες νοοτροπίες και συμπεριφορές μας, αλλά επειδή θέλουμε να πιστεύουμε κάτι τέτοιο. Γιατί, αν δεν έχει αλλάξει κάτι, το παραμικρό έστω, στον τρόπο σκέψης (αυτό θα πει «μετάνοια»)και δράσης μας, τότε άδικα περνάμε τις δυσκολίες που περνάμε κι η κρίση, δυστυχώς, δεν μας έχει καλυτερέψει καθόλου... Με την ευχή να έχουμε όλοι μας μια πραγματικά καλή χρονιά!

Σόνια Ευθυμιάδου-Παπασταύρου

Φωτογραφία: Angelo Bronzino (1503-1572), Giovanni de' Medici (λεπτομέρεια), Πινακοθήκη Ουφίτσι (Galleria degli Uffizi), Φλωρεντία Ιταλίας [περισσότερα "εδώ"]

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 18 Ιανουαρίου 2018, αρ. φύλλου 919