Με αφορμή το αφιέρωμα της εκπομπής
«Η μηχανή του χρόνου» στον Μακεδονικό Αγώνα
- Η περίπτωση του Ντίνα από τη Στάτιστα
Για όσους δε θυμούνται, πρόκειται για τον συνεργάτη του Μελά που, λίγες μέρες μετά τον θάνατό του, στάλθηκε να πάρει το πτώμα του Μελά, αλλά εντοπίστηκε από τουρκικό απόσπασμα και αναγκάστηκε να κόψει και να πάρει το κεφάλι του, προκειμένου να μην αναγνωριστεί η σορός του.
Έχει γραφτεί, λοιπόν, πως το 1905 ο Ντίνας είχε μεταναστεύσει στην Αμερική επειδή φοβόταν μην τον σκοτώσουν, γιατί αυτός είχε κόψει το κεφάλι του Μελά πριν πεθάνει.
Όμως, ότι ο Ντίνας έκοψε το κεφάλι μετά τον θάνατό του, όπως γράψαμε στην αρχή, το διαβάζουμε στα Απομνημονεύματα του Γ. Καραβαγγέλη -αυτός μάλιστα έστειλε τον Ντίνα σε αυτή τη σπουδαία και δύσκολη αποστολή-, το διαβάζουμε και στο ημερολόγιο του πιστότατου κι αφοσιωμένου συνεργάτη του Μελά Λάκη Πύρζα και αυτά που έλεγε ο Πύρζας υιοθετήθηκαν από τη Ναταλία, γράφτηκαν στο βιβλίο της «Παύλος Μελάς» και έχουν κυριαρχήσει, καθώς τίποτα δεν στάθηκε δυνατόν να τα επισκιάσει.
Όσο για τη μετανάστευση του Ντίνα στην Αμερική, δημοσιεύω τη μαρτυρία της κ. Βιολέτας Παπαθανασίου, νυν Προέδρου του Συνδέσμου Μοναστηριωτών και πέριξ, με έδρα τη Θεσ/νίκη, η οποία υπηρέτησε ως δασκάλα στον Μελά τη δεκαετία 1952-1962 και που, εκτός από τη Ναταλία Μελά και τις γυναίκες που νεκροστόλισαν και μοιρολόγησαν τον Μελά στο τοπικό ιδίωμα, γνώρισε και τον Ντίνα:
«Ουδέποτε πήγε ο Ντίνας στην Αμερική ή αλλού στο εξωτερικό. Δεν έφυγε ποτέ από το χωριό του, γιατί απλώς δεν γινόταν να φύγει, αφού ήταν τελείως αγράμματος και δεν ήξερε ούτε τα ελληνικά καλά καλά. Πώς θα τα κατάφερνε, λοιπόν, να φύγει και μάλιστα μεμονωμένα, αφού δεν υπήρχε καν μεταναστευτικό ρεύμα από τη σκλαβωμένη Μακεδονία προς το εξωτερικό τότε; Όσο για την αποτομή της κεφαλής του Μελά, ο ίδιος μου είπε την ιστορία», την οποία δεν ξαναγράφουμε, γιατί συμφωνεί ακριβώς με όσα γράψαμε παραπάνω (Το μόνο που προσθέτει πάντα η Βιολέτα όταν διηγείται τα όσα έλεγε ο Ντίνας για το θέμα και το προσθέτουμε κι εμείς εδώ είναι πως, επειδή είχαν περάσει λίγες μέρες, το κεφάλι του Μελά είχε αρχίσει να μυρίζει). Οπότε;
Όσο για την εκδοχή που συκοφαντεί τον Πύρζα, το γεγονός πως ο αγωνιστής αυτός ο πιο πιστός και αφοσιωμένος στον Παύλο, ο απολύτως έμπιστος του ίδιου και της οικογένειάς του, έζησε στην πατρίδα του, τη Φλώρινα, ως το 1947, απολαμβάνοντας την απέραντη εκτίμηση και τον αμέτρητο σεβασμό των συμπατριωτών του, γιατί καμιά σκιά δεν είχε πέσει επάνω του από κανέναν, αφού τα παράξενα και συνωμοσιολογικά κυκλοφορούν στα δικά μας χρόνια και υπάρχει κάποιος που έφτασε να πει πως το ημερολόγιό του ίσως να μην είναι γνήσιο. Παράξενες θεωρίες –θα τις χαρακτήριζε κανείς έως και ύποπτες-, που συνάδουν με την εποχή μας, όπου οι θεωρίες συνωμοσίας έχουν μεγάλη πέραση, κυρίως στους νεότερους, όπως οι έρευνες αποδεικνύουν, και αξίζει κάποιος ειδικός να μας πει το γιατί αυτά τα σκοτεινά σενάρια έχουν τόση πέραση στην εποχή μας (γιατί π.χ. πιστεύουν τόσοι πολλοί πως είμαστε ψεκασμένοι). Για να μην δημιουργούνται πάντως εντυπώσεις, οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε πως, μολονότι οι περίεργες θεωρίες χαρακτηρίζουν την εποχή μας, δεν τα καταφέρνουν να πλήξουν ή να αμαυρώσουν την αφήγηση που κυριαρχεί στον λαό, αλλά επικρατούν μονάχα σε κάποιους κύκλους που αφορούν λίγους και συχνότατα έχουν περίεργους σκοπούς, που με συμφέροντα έχουν σχέση κι όχι με την Πατρίδα.
Και πάμε τώρα στην πιο γνωστή και διαδεδομένη φήμη περί Καραβαγγέλη, ο οποίος έχει κατασυκοφαντηθεί κι οι συκοφαντίες έχουν δυστυχώς καταγραφεί και τον αδικούν τόσο πολύ:
«Κ’ εχάσαμε τόσα πολύτιμα στελέχη εν τω μεταξύ, κ’ εχάσαμε τον πολύτιμο καπετάν Κώτα που τον αγαπούσαν οι χωρικοί σαν Θεό και θα είχαμε από τότε τα Κορέσθια δικά μας».
Απομνημονεύματα καπετάν Καούδη, επιμ. Α. Χοτζίδη,
Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Θεσ/νίκης (σ. 131)
1. «Ο σλαβόφωνος οπλαρχηγός Κώτας Χρήστου γεννήθηκε την 1 Μαΐου 1863 στο χωριό Ρούλια, που σήμερα ονομάζεται Κώτας. Σύμφωνα με τον βιογράφο του Κοντούλη την διετία 1884-1886 ο Κώτας ταξίδεψε στην Θράκη, την Κωνσταντινούπολη και τη Σερβία. Το 1896 ήταν μουχτάρης της Ρούλιας και το 1898 άρχισε να δρα κατά των Τούρκων μπέηδων της περιοχής του επικεφαλής ενόπλου ομάδος. Στη συνέχεια ο Κώτας συνεργάστηκε με τους Εξαρχικούς, ήρθε όμως σε σύγκρουση μαζί τους και τέθηκε στην υπηρεσία του μητροπολίτου Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη στα μέσα περίπου του 1902. Ο Καραβαγγέλης, σε έγγραφό του προς τον Έλληνα πρόξενο Κυπραίο στο Μοναστήρι, περίπου τον Απρίλιο του 1903, πιστοποιεί την αντιβουλγαρική δράση του «Κώτε» για την περίοδο από τις 3 Ιουνίου 19 02 έως τις 2 Απριλίου 1903. Την ίδια εποχή, στα τέλη του 1902, ο Κώτας ζήτησε από τον Καραβαγγέλη να μεταφερθούν οι δύο μεγαλύτεροι γιοι του στην Αθήνα για να σπουδάσουν σε ελληνικό σχολείο. Ο Κώτας συνελήφθη στις 9 Ιουνίου 1904 από το στρατό μαζί με τέσσερις συντρόφους του. Κρατήθηκε στις φυλακές Μοναστηρίου και, παρά τις προσπάθειες της ελληνικής πλευράς για την αποφυλάκισή του απαγχονίστηκε στο Μοναστήρι στις 27 Σεπτεμβρίου 1905. Ενδεικτικό της αφοσίωσης του Κώτα στην ελληνική εθνική υπόθεση και του μίσους του κατά των Τούρκων είναι το ότι λίγο μετά την φυλάκισή του αρνήθηκε δελεαστική πρόταση του Καραβαγγέλη, ο οποίος του πρότεινε να μεσολαβήσει στις αρχές προκειμένου να εργαστεί ως «κολαούζος» (οδηγός) του στρατού. Ο Κώτας προτίμησε να πεθάνει στη φυλακή παρά να συνεργαστεί με τους Τούρκους».
Απομνημονεύματα καπετάν Καούδη, επιμ. Α. Χοτζίδη,
Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Θεσ/νίκης (σ.58-59)
Όλοι τους, όπως και όλοι οι φίλοι του χωρικοί, τούλεγαν να φύγη κι αυτός στην Αθήνα, για να ξαναγυρίση σε λίγο με πολλή δύναμι, άφθονα μέσα και την ομόθυμη υποστήριξι όλου του Ελληνισμού. Σκληροτράχηλος ο αρχηγός των Κορεστίων και ριζωμένος στο χώμα, όπως οι βράχοι και τα δέντρα των, εννοούσε να μείνη έστω και μόνος, για να προστατέψη με την φήμη του πια όλους εκείνους που τον είχαν βοηθήσει και ακολουθήσει απ’ την πρώτη στιγμή.
Στις 2 Ιουλίου αιχμαλωτίσθηκε από στρατιωτικό απόσπασμα, κρυπτόμενος με τρεις καινούριους οπαδούς, ο ένας απ’ το Πισοδέρι, οι άλλοι απ’ τα χωριά της Κορυτσάς, σε μια υπόγεια κρύπτη του χωριού του. Το κομιτάτο επέτυχε να τον εξουδετερώση στην κατάλληλη στιγμή.
Έχει κυκλοφορήσει και μια φήμη ότι την προδοσία την έκαμε ο Μητροπολίτης Καστορίας! Είναι τόσο τερατώδης όσο και ανόητη. Για ποιο λόγο ο Καραβαγγέλης θα ανοσιουργούσε; Ο Θύμιος Καούδης, που έμεινε περισσότερο απ’ τους άλλους με τον Κώτα και είχε πολύν καιρό μαζί του τον Παύλο Κύρου, τον Νταλίπη και άλλους, («ο Καούδης, που του είχε ιδιαίτερη αγάπη και έλεγαν ν’ αποθάνουν μαζί»-Γ. Μόδη «Μακεδονικός Αγών και Μακεδόνες Αρχηγοί») το διαψεύδει με τον κατηγορηματικώτερο τρόπο.
Όταν η σύζυγος του Νταλίπη έμαθε την τρομερή είδησι, άρπαξε τα παιδιά της κ’ έφυγε ευθύς στην Καστοριά. Έλειψε πια εκείνος που η βαρειά σκιά του τους προστάτευε.
Ο Αλ. Κοντούλης, που εγνώρισε καλύτερα τον Κώτα, γιατί συνεννοούνταν μαζί του αρβανίτικα, εξέδωσε το 1931 την βιογραφία του από 59 σελίδες. Και ήταν τόσο μεγάλος ο θαυμασμός και ενθουσιασμός του για τον τραχύ και αμόρφωτο οπλαρχηγό ώστε έγινε στα γεράματα και ποιητής. Το βιβλιαράκι του τελειώνει με στίχους αφιερωμένους στον Κώτα, που φέρνουν φαρδειά πλατειά την υπογραφή: Αλέξανδρος Κοντούλης, αντιστράτηγος».
Από το βιβλίο «Μακεδονικός Αγών και Μακεδόνες αρχηγοί» του Γεωργίου Μόδη, για τον οποίο γράφει ο διαπρεπής Βρετανός ιστορικός Douglas Dakin στο βιβλίο του «Ο ελληνικός αγώνας στη Μακεδονία, 18 97-1913»:
«Απ’ όλα όσα έχουν γραφεί για το Μακεδονικό Αγώνα το δικό του έργο είναι το πιο διαφωτιστικό και ζωντανό, γιατί ο Γεώργιος Μόδης γνώριζε από πρώτο χέρι την κατάσταση στη Μακεδονία. Γεννημένος στο Μοναστήρι, εντάχθηκε το 1906 στο σώμα του Βολάνη και συμμετείχε σε πολλές συγκρούσεις (βλ. τα απομνημονεύματά του, Στα μακεδονικά βουνά,1930). Στη διάρκεια του πολύ δραστήριου δημόσιου βίου του, βρήκε χρόνο να μελετήσει την ιστορία του Ελληνισμού της Μακεδονίας. Συνέλεξε από τους συντρόφους του στο Μακεδονικό Αγώνα πολλές πληροφορίες που διαφορετικά θα είχαν χαθεί. Το υλικό αυτό δημοσίευσε στο βιβλίο που μόλις αναφέρθηκε κι επίσης στις Μακεδονικές ιστορίες (Φλώρινα 1938), το οποίο δημοσίευσε με το ψευδώνυμο «Γ. Χρήστου». Δημοσίευσε και άλλους τόμους από τις Μακεδονικές ιστορίες (1926,1929,1937) με το πραγματικό του όνομα. Οφείλω πολλά στον Γεώργιο Μόδη για όλα τα γλαφυρά του γραφτά, καθώς και για τις πολλές συνομιλίες μαζί του».
3. Με τον συντοπίτη μας συγγραφέα του σπουδαίου και πολύτιμου βιβλίου «Μακεδονία-Μακεδονικός Αγώνας» Κωνσταντίνο Δούφλια μάς συνδέει μια πολύχρονη φιλία. Έχω, λοιπόν, τη μεγάλη τύχη να συζητώ μαζί του πολύ. Όσες φορές, λοιπόν, τον έχω ρωτήσει σχετικά με το θέμα όπου αναφερόμαστε σήμερα, μου δίνει πάντα την εξής κοφτή και τελείως ξεκάθαρη απάντηση:
«Τον καπετάν Κώτα δεν μπορούσε να τον σώσει κανείς, γιατί ήταν τουρκοφάγος» κι η εξήγησή του συμφωνεί τόσο πολύ με όσα λέει ο καπετάν Καούδης για την άρνησή του να συνεργαστεί με τους Τούρκους, για να ζήσει.
Κλείνοντας το σημερινό άρθρο, που υψώνει φωνή έναντι των φημών που ρίχνουν σκιές και αμαυρώνουν αγωνιστές που πολέμησαν ολόψυχα για την ιερή υπόθεση του Μακεδονικού Αγώνα, θα έλεγα ότι, όπως συμβαίνει συχνά και στην καθημερινή μας ζωή, πολλές φορές η αλήθεια είναι απλή και βρίσκεται μπροστά στα μάτια μας, αλλά εμείς, συνηθισμένοι σε σενάρια, υποψίες και συνωμοσίες, την προσπερνάμε, γιατί τα σκοτεινά μάς ελκύουν περισσότερο, ανεβάζουν την αδρεναλίνη μας και εξάπτουν τη φαντασία και το ενδιαφέρον μας. Κάνοντάς μας να μην αντιλαμβανόμαστε το κακό που κάνουμε σε αγωνιστές που έχουν πεθάνει κι αδυνατούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, αλλά και το κακό που κάνουμε στην ίδια μας την Πατρίδα, που εμείς την αποτελούμε.
Απαραίτητη σημείωση: Μελετώντας τον Μακεδονικό Αγώνα, διαπιστώνουμε πως οι σχέσεις ανάμεσα στους αγωνιστές του συχνά δεν ήταν αρμονικές (θυμηθείτε τη μονομαχία του Π. Μελά με τον Γ. Κολοκοτρώνη λόγω της μεταξύ τους διαφωνίας). Καταλαβαίνετε λοιπόν πως τα όσα γράφονταν από τους ίδιους τους καπετάνιους του Αγώνα δεν είναι πάντα αντικειμενικά και χρειάζεται οπωσδήποτε διασταύρωση των στοιχείων για να καταλήξει κανείς σε συμπέρασμα όσο γίνεται ασφαλέστερο.
Φωτογραφία: Α΄ τάφος του Παύλου στην Στάτιστα. Φωτογραφία [πιθανότατα από τον Φίλιππο Δραγούμη] του 1926 με τις γυναίκες που είχαν φροντίσει το νεκρό.
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 1 Μαρτίου 2018, αρ. φύλλου 925
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.