26.7.18

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική



ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν



Α.
  28.1.2018 εφημερίδα: Τα μισθά να πέφτουν και όλα πάνε καλά. – Φοβούμαι τα λογοπαίγνια! Κάνουν εντύπωση με τη χρήση μιας αδόκιμης λέξεως, αλλά για τους ολιγογράμματους μπορεί να εκληφθεί ως σωστή. Κάποιος κάποτε είπε: τα μισθά (ανελλήνιστο) και έμεινε στο λαϊκό γλωσσικό … ερμάριο. Βεβαίως έχομε την λέξη ο δεσμός, πληθ. οι δεσμοί και τα δεσμά. Αλλά ο μισθός, πληθ. οι μισθοί.

Β. 11.2.2018 εφημερίδα: Ο παπαγάλος έπαψε να κελαηδά. Σωστό, αλλά πιο ορθό: να κελαηδάει ή το πιο ορθόν: να κελαηδεί!

Γ. 18.2.2018 Και άλλος … συνάδελφος έχει την λόξα... του Γλωσσαμύντορος! Στην “Δημοκρατία” επισημαίνει λαθεμένη γραμματικά λέξη σε φράση του Πρωθυπουργού. Είπε ο κ. Τσίπρας: της επιχειρησιακής ισχύς (!) αντί του ορθού: της επιχειρησιακής ισχύος (όπως ο ιχθύς, του ιχθύος). Και προσθέτει: Όπως κάνει λάθη (ο κ. Τσίπρας) και στα Αγγλικά του. Θυμίζει επίσης το επίρρημα αμελλητί (κατ’ εξοχήν ακούγεται από τα χείλη των νομικών, αφού είναι νομικός όρος). «Χωρίς υπαίτια βραδύτητα». Ο Γλωσσαμύντωρ θα ασχοληθεί με την προέλευση της λέξεως. Από την λέξη (επίθετο) αμέλλητος στα αρχαία και σημαίνει: αυτός που γίνεται χωρίς αναβολή και βραδύτητα, αυτός που γίνεται ανυπερθέτως. (ενώ αμέλητος, προσεκτέα η ορθογραφία του, με ένα λ(άμτα) = ο αμελημένος, αυτός για τον οποίο δεν φροντίζει κανείς, ο αφρόντιστος, ο ανάξιος φροντίδας). Το δε αμέλλητος (α στερητικό ν+ μέλλω). Μέλλω στην αρχαία ελληνική, η πρώτη σημασία αρχικά: σκέπτομαι να κάνω κάτι, σκοπεύω. Αργότερα: αργοπορώ, βραδύνω, συνήθως με απαρέμφατο (για τους φοιτήσαντας στο Λύκειο). Αν σας μιλούσα αρχαία, θα έλεγα: Έμελλον ή ήμελλον τη υστεραία εις Θεσσαλονίκην οι της Βουλής δύο άνδρες αφίξεσθαι.

Δ. 25.2.2018 ημέτερον ημαρτημένον. Στην προηγουμένη στήλη (22.2.2018), τέλος εδαφ. Ε’, εγράφη: μένει η εικόνα «εν λευκώ» ενώ έπρεπε εν λευκό – en lefko, γιατί αυτή η απαράδεκτη γραφή, μπορεί να φέρει σύγχυση για το ορθόν: εν λευκώ (εν + δοτική της αρχαίας και της καθαρευούσης).

Ε. 18.2.2018 ΕΡΤ Μηνύματα προαναγγελθέτνων (!) διώξεων. Μην χρησιμοποιείτε μετοχές ρημάτων καθαρευούσης, αν δεν είσθε βέβαιοι για τη χρήση τους Το ορθόν: προαναγγελθεισών διώξεων ή των διώξεων, οι οποίες προαναγγέλθηκαν (στην καθαρεύουσα: προανηγγέλθησαν: δηλαδή οι προαναγγελθείσαι, γενική των προαναγγελθεισών).

Στ. 21.2.2018 εφημερίδα: να δράξω τον λόγο, την ευκαιρία. Να δράξω: ο τύπος από το μεσαιωνικό, νεώτερο ρήμα αδράχνω, το οποίο είναι παραφθορά του αρχαίου ρήματος δράττομαι = αρπάζω, απλώνω το χέρι (πρβλ η δράξ, της δρακός = η χούφτα και η δραχμή) και μεταφορικώς: Επωφελούμαι κάτι ή από κάτι. Π.χ. ο κ. Υπουργός δράττεται της ευκαιρίας να εξηγήσει...

Ζ. 25.2.2018 Εύρημα εντυπωσιακό (το θυμίζω μόνο από καθαρά γλωσσικής πλευράς) του κ. Σαμαρά στην αγωνιώδη ομιλία του (γενομένη όμως, ομολογημένως, με καταπλήσσουσα ψυχραιμία). Έκαμε το λογοπαίγνιο: συμμορία – συμμωρία: το πρώτο θυμίζει π.χ. συμμορίτες, το δεύτερο όλοι μαζί μωροί!


Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 1 Μαρτίου 2018, αρ. φύλλου 925


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ