Α.Ι. ΘΑΒΩΡΗ: Τα «Εντόπια», ο Κ. Τσιούλκας και ο κ. Π. Ραΐτσιος

Κ.Ι.ΤΣΙΟΥΛΚΑ: 

Συμβολαί εις την διγλωσσίαν των Μακεδόνων, 

εκ συγκρίσεως της σλαφοφανούς μακεδονικής γλώσσης 

προς την ελληνική, 1907.

Προς την εφημερίδα ΟΔΟ

Κύριε διευθυντά,
Διάβασα το δημοσίευμα του κ. Αναστάση Πηχιών που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδας σας (αρ. φύλλου 932-19.4.2018 -"εδώ") υπό τον τίτλο «Η γλώσσα των Σκοπιανών, μία ιστορική διαδρομή», με αναφορά στο βιβλίο του γυμνασιάρχου Κ. Τσιούλκα.
Την ίδια γνώμη με του Κ. Τσιούλκα -και πρόσφατα του κ. Π. Ραΐτσιου- έχουν και τώρα πολλοί «Σλαβομακεδόνες», μολονότι η πλειονότητα αποδείχθηκε ότι έχουν ελληνική συνείδηση.
Τον γυμνασιάρχη Πηχιών τον γνώρισα πριν πολλά χρόνια στην Ομοσπονδία των Δυτικομακεδονικών Σωματείων. Αργότερα υπηρέτησα και εγώ στο γυμνάσιο Καστοριάς, πολύ πριν το 1953.
Τους «Σλαβομακεδόνες», οι πολιτικοί μας στο παρελθόν τους παρεξήγησαν και δεν τους φέρθηκαν καλά. Για να πληροφορηθείτε για το εθνικό μας αυτό ζήτημα και ποια είναι η μητρική τους γλώσσα, σας στέλνω σχετικό άρθρο μου ως απάντηση στον κ. Ραΐτσιο.
Τέλος, στο άρθρο του κ. Α. Πηχιών (σελίδα 12 της ΟΔΟΥ) αναφέρει ότι μετά τους πολέμους το 1912-1913, ο χώρος της Μακεδονίας μοιράστηκε. Στην Συνθήκη του Βουκουρεστίου α) Δεν μοιράστηκε καμιά Μακεδονία αλλά τα βιλαέτια Μοναστηρίου, Κοσσόβου (Σκοπίων) και Θεσσαλονίκης. β) Όλο το βιλαέτι Θεσσαλονίκης αποδόθηκε στην Ελλάδα και περιλαμβάνει όλη σχεδόν την έκταση της μείζονος αρχαίας Μακεδονίας και μόνο ποσοστό περίπου 12% υπάρχει στα Σκόπια.

Σας ευχαριστώ

Α.Ι. Θαβώρης

καθηγητής - Ανδριανουπόλεως 4

40 Εκκλησίες - 54636 Θεσσαλονίκη

τηλ. 2310-210292

* * *

ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ 38 του Δεκεμβρίου 2010, σελ. 7 δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Αδέσμευτη” άρθρο του κ. Π. Ραΐτσιου, διδάκτορα Ηλεκτρολόγου-Μηχανικού με τίτλο: Εντόπια, η Μακεδονική Ελληνική διάλεκτος. Στο άρθρο του αυτό ο κ. Ραΐτσιος απορρίπτει τους όρους «Σλαβομακεδονική» και «Σλαβόφωνοι» για όσους μιλούν τα λεγόμενα «Εντόπια» και πιστεύει και αυτός ότι πρόκειται για μια αρχαία ελληνική διάλεκτο, τη Μακεδονική κοντά στις άλλες αρχαίες ελληνικές διαλέκτους, Ιωνική, Αιολική, Αττική και Δωρική (αντιγράφω όπως τις παραθέτει στη σειρά αυτή, ενώ η Αττική συνάπτεται με την Ιωνική).

Η διάλεκτος όμως αυτή, Εντόπια είναι μια Βουλγαρική διάλεκτος, η γλώσσα των Βουλγαροφώνων (ή Σλαβοφώνων) της Μακεδονίας, οι οποίοι, καθώς έζησαν και ζουν ανάμεσα στους Έλληνες, χρησιμοποιούν πολλές λέξεις προσαρμοσμένες στο Τυπικό (Γραμματική) της Βουλγαρικής γλώσσας.

Ο κ. Ραΐτσιος αναφέρεται στο βιβλίο του άλλοτε Γυμνασιάρχη από την Κορησο Κ. Τσιούλκα, ολόκληρος ο τίτλος του βιβλίου του είναι: Συμβολαί εις την διγλωσσίαν των Μακεδόνων (Εκ συγκρίσεως της σλαβοφανούς μακεδονικής γλώσσης προς την ελληνικήν) τεύχος Ι, Αθήνα 1907 και στην σελ. α επιγράφεται: Πρόλογος (β’ εκδόσεως), Γραμματική ιστορία της εν Μακεδονία λεγομένης βουλγαρικής γλώσσης. Ο κ. Ραΐτσιος παραθέτει μόνο τον υπότιτλο που έχω σε παρένθεση.

Όπως είναι γνωστό οι Βούλγαροι, αρχικά μια μογγολική φυλή, εμφανίστηκαν στη Βαλκανική τον 6ο αι. μ.Χ., και στη Μακεδονία συνάντησαν «Γρικούς» (= Έλληνες), όχι ξεχωριστό λαό Μακεδόνων. Φαντάζεται ο κ. Ραΐτσιος ότι ο Μ. Αλέξανδρος και οι άλλοι Έλληνες της αρχαίας Μακεδονίας να μιλούν... Βουλγαρικά;

Ο Τσιούλκας αναφέρει «Διγλωσσίαν των Μακεδόνων». Διγλωσσία όμως σημαίνει να μιλάει κανείς δύο γλώσσες, και ο Τσιούλκας φυσικά εννοεί από τη μια τη γλώσσα των Σλαβοφώνων, «την σλαβοφανή Μακεδονικήv» και από την άλλη την Ελληνική των Ελλήνων της Μακεδονίας. Πότε εμείς οι Έλληνες της Μακεδονίας ήμασταν δίγλωσσοι;

Η Βουλγαρική αυτή διάλεκτος είναι η μητρική γλώσσα των Σλαβομακεδόνων. Ο κ. Ραΐτσιος δεν γνωρίζει το γλωσσολογικό αξίωμα, προκειμένου για τις ελληνικές λέξεις της διαλέκτου που είναι προσαρμοσμένες στο Τυπικό (Γραμματική) της Βουλγαρικής π.χ. αριζούβαμ (=ορίζω), αχταπότ (χταπόδι), κάτσαμ (κάθομαι, από το κάτσαμε κ.λπ.), ότι η γραμματική και όχι οι λέξεις χαρακτηρίζουν μια γλώσσα και φαίνεται ότι δεν εγνώριζε το αξίωμα αυτό και ο Κ. Τσιούλκας στην εποχή του.

Ο Τσιούλκας ομολογεί στο πρώτο τεύχος του βιβλίου του ότι είχεν ως μητρική γλώσσα τη γλώσσα των Βουλγαροφώνων, τονίζοντας Αλλ’ ημείς εξ απαλών χρόνων προς τη άλλη Ελληνική και την Σλαβοφανή Μακεδονικήν μαθόντες… (σελ. ιστ'). Αλλού την ονομάζει και απλώς Μακεδονική.

ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ:
Η γλώσσα των Σκοπιανών | μία ιστορική αναδρομή
ΟΔΟΣ 19.4.2018 |  932

Είναι πασίγνωστο όμως ότι δεν ήταν όλοι οι Έλληνες της Μακεδονίας και δεν είναι και σήμερα, δίγλωσσοι. Τόσο, την εποχή του Κ. Τσιούλκα όσο και σήμερα, οι «Σλαβομακεδόνες» αποτελούσαν μια μειονότητα, μολονότι ο Τσιούλκας κάνει λόγο για «όγκο Βουλγάρων» (σελ. ιζ'). Και επειδή, όπως θα δούμε, πολλοί από αυτούς ήταν ελληνικής καταγωγής και είχαν ελληνική συνείδηση, όπως και τώρα (πιθανώς και ο κ. Ραΐτσιος), ο Γυμνασιάρχης της Θεσσαλονίκης Γ. Μπουκουβάλας δικαιολόγησε τη μητρική τους αυτή γλώσσα ως εξής: «πάσα μητρική γλώσσα είναι βαθέως ερριζωμένη εις την ψυχήν, του λαλούντος αυτήν και ότι αναγκαιοί δύναμις μεγάλη και επιβολή ισχυρά ίνα δυνηθή να διασείσει αυτήν» (Γ. Μπουκουβάλα, Η γλώσσα των εν Μακεδονία Βουλγαροφώνων, εν Καΐρω (όπου συνυπηρέτησε με τον Τσιούλκα) 1905, σελ. 37.

Το βιβλίο του Κ. Τσιούλκα ο καθηγητής Ν.Π. Ανδριώτης το κατέταξε «εις την θλιβεράν κατηγορίαν» δημοσιευμάτων, όπως του Κλεάνθη Νικολαΐδη και Γεωργ. Δ. Γεωργιάδη (κατάγονταν από την Έδεσσα) οι οποίοι νόμισαν ώς «εκσλαβισθείσας ελληνικάς» ορισμένες λέξεις των Σλαβοφώνων που έχουν κοινή ινδοευρωπαϊκή καταγωγή Ελλήνων και Σλάβων (aram - αρόω, bibaΙ - βούβαλος, dοmο - δόμος, zena - γυνή κ.λπ.) (Ν.Π. Ανδριώτη, Τα ελληνικά στοιχεία της Βουλγαρικής, Αθήναι 1952, σελ. 47).

Οι Σλαβόφωνοι όμως της Μακεδονίας χρησιμοποιούν και πλήθος άλλων ελληνικών λέξεων προσαρμοσμένες όπως είπαμε στο τυπικό της Βουλγαρικής. Άλλες είναι δάνεια από την κοινή Νεοελληνική και άλλες από τα νεοελληνικά ιδιώματα, όπως τα βόρεια, π.χ, άντακ (χαντάκι), αρνο (χαρ-ενο/χαρά), μανα-στήρ (μοναστήρι), παρνάρ (πουρνάρι), τρούπ-κα (τρύπα), 'φκέλιο (ευχέλαιο) κ.ά. Ο κ. Ραΐτσιος αναφέρει και την τουρκική κολάϊ (ευκολία, τουρκ. kolay) και τη λατινική φούρκα (λατιν. furca). Ότι πολλές από αυτές είναι και ομηρικές είναι αυτονόητο, αφού όμοιες έχει και η κοινή Νεοελληνική και τα ιδιώματα σήμερα.

Οι Σλαβόφωνοι της Μακεδονίας μπήκαν στις περιοχές Καστοριάς, Φλώρινας, Έδεσσας Κιλκίς, Θεσσαλονίκης κ.λπ. την εποχή της Τουρκοκρατίας, όταν η Βαλκανική ήταν «ξέφραγο αμπέλι» από άποψη κινήσεως εθνοτήτων. Ένα μέρος από αυτούς όμως ήταν ελληνικής καταγωγής και κράτησαν το ελληνικό φρόνημα, όπως το κληρονόμησαν από τους προγόνους των. Πρόκειται για αιχμαλώτους των Βουλγάρων που αναγκάσθηκαν να εκσλαβιστούν. Αναφέρεται π.χ. ότι ο τσάρος Σαμουήλ όταν κατέκτησε για λίγο τη Μακεδονία και Θεσσαλία, μετέφερε από τις περιοχές αυτές αιχμαλώτους και τους εγκατέστησε σε βουλγαρικά εδάφη, όπως στη Βάρνα και Τούρνοβο (Βλ. Macedonia, documents and material, αγγλική έκδοση της Βουλγαρικής Ακαδημίας των Επιστημών, Σόφια 1979, σελ. 217), βλ. και Βασιλείου Κ. Γούναρη,

Οι Σλαβόφωνοι της Μακεδονίας στα “Μακεδονικά”, περιοδικό της Εταιρείας, Μακεδονικών Σπουδών 29, 1993-1994, 209). Στον τόμο της εφημ. “Ελευθεροτυπία” (Φεβρουάριος 2011 με τίτλο Μακεδονικό, η περιπέτεια ενός ονόματος, και στη σελ. 110 αναφέρεται ότι το ΚΚΕ το 1945 (“Ριζοσπάστης”, Ιούλιος 1945) δέχεται ότι στην ελληνική Μακεδονία από τις 1.700.000 των Ελλήνων υπάρχει εθνική μειονότητα, οι Σλαβομακεδόνες, περίπου 145 -150.000 οι οποίοι «έχουν τη δική τους γλώσσα που μοιάζει με την βουλγαρική». Είναι πολύ πιθανό και οι γονείς του Τσιούλκα να προέρχονται από Έλληνες αιχμαλώτους των Βουλγάρων και να κράτησαν το ελληνικό τους φρόνημα.

Πιστεύω ότι το αποδεικνύει αυτό η γενικότερη σταδιοδρομία του Τσιούλκα στην Ελλάδα. Διότι άμα παραβάλει κανείς τη σταδιοδρομία του με τον σύγχρονό του περίπου Βούλγαρο (κατά ομολογία του) από την Αχρίδα Parlicev, θα δούμε ότι του Παρλίτσεφ η συμπεριφορά είναι διαφορετική. Τα γραπτά τους Ελληνικά και των δύο φαίνεται ότι ήταν επίκτητα. Πρόκειται για μια καθαρεύουσα «ξύλινη» παρμένη από Λεξικά της αρχαίας Ελληνικής, και ο μεν Παρλίτσεφ που σπούδασε Ιατρική στην Αθήνα και βραβεύτηκε σε έναν ποιητικό διαγωνισμό με το ποίημά του Αρματωλός, άλλαξε το όνομά του σε Γρηγόριος Σταυρίδης (βλ. Ελληνικά 22, 1969, σελ. 267) δραστηριοποιήθηκε στην Αχρίδα ως Βούλγαρος και κατέφυγε τελικά στην Βουλγαρία. Ο Τσιούλκας όμως στο δεύτερο τεύχος του βιβλίου τoυ υβρίζει τους Βουλγάρους και εξυμνεί τους Έλληνες και τον ελληνικό πολιτισμό και τίμησε ως εκπαιδευτικός τα Ελληνικά Γράμματα με προσφορά στην Ελληνική Παιδεία.

Το βιβλίο του για τη Διγλωσσία των Μακεδόνων ήταν μία ατυχής προσπάθεια έχοντας ίσως ψυχολογικό πρόβλημα, να αποδείξει ότι και οι Σλαβομακεδόνες ήταν Έλληνες, γι' αυτό και παρέμεινε ως το τέλος στην Ελλάδα. Πολύ σωστά επομένως τον τίμησε η πατρίδα του Κορησός, όπως με πληροφορεί ο φίλος φιλόλογος Νικόλαος Δασκαλάκης. Ο Δασκαλάκης δημοσίευσε κριτική του βιβλίου του Τσιούλκα και βιογραφία του στην εφημερίδα “Η Κορησός” (αρ. φύλλου 10, έτος 1990), διαφωνήσαμε όμως τότε για την επιστημονική αξία του βιβλίου του. Τα γραπτά Ελληνικά του Κ. Τσιούλκα και του Παρλίτσεφ σχολίασα σε Σημείωμά μου του 1989 το οποίο δημοσίευσε το περιοδικό “Αριστοτέλης” της Φλώρινας (τ. 213, 1992).  Ελπίζω ότι ο κ.Ραΐτσιος θα ικανοποιηθεί από το συμπέρασμα αυτό και θα κατανοήσει τί ακριβώς είναι τα Εντόπια των συμπατριωτών μας, τους οποίους το ελληνικό κράτος τους αντιμετώπισε με δυσπιστία και καχυποψία, ίσως επειδή ήταν δύσκολο να ξεχωρίσει όσους είχαν ελληνική συνείδηση.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 14 Ιουνίου 2018, αρ. φύλλου 940

Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

• ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ: Η γλώσσα των Σκοπιανών | μία ιστορική αναδρομή
• ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ: Τα «Εντόπια» [συνέχεια]
• ΒΑΣΙΛΗ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ: Ο άγνωστος σύντροφος του Ρήγα Φεραίου
• ΦΙΛΙΩΣ ΚΑΡΑΣΑΒΒΙΔΟΥ: Οι Καστοριανοί συναγωνιστές του Ρήγα Βελεστινλή