14.3.12

ΒΑΣΙΛΗ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ: Ο άγνωστος σύντροφος του Ρήγα Φεραίου

Με υπέρτιτλο: «Οι θησαυροί της Γενναδείου Βιβλιοθήκης» και εισαγωγικό πρόθεμα «Η κλίμακα του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου», η ιστορία του ήρωα της επανάστασης του Ιωάννη Εμμανουήλ και η κυριαρχία του νεοαριστοτελισμού που σφράγισε ο κορυφαίος λόγιος Θεόφιλος Κορυδαλεύς είναι μερικά μόνο από τα νέα στοιχεία που φέρνουν στο φως σπάνια χειρόγραφα». Η εφημερίδα «Τα Νέα» της 13.10.11 στις σελ. «Ορίζοντες» καταχωρεί αναφορά του δημοσιογράφου Δ.Ν.Μ. σχετική με τον μεγάλο πλούτο χειρογράφων της Γενναδείου Βιβλιοθήκης που φέρνει στην επιφάνεια σε δοκίμιό της η Νόμα Δημ. Παπαδημητρίου. Μεταξύ αυτών και σπάνιο χειρόγραφο του Ιωάννη Εμμανουήλ στο οποίο εικονίζεται ο Ρήγας Βελετσινλής (Φεραίος) σε σχέδιο του συντρόφου του, που φέρνει στην επιφάνεια, στο δοκίμιο του τόμου, ο Γιάννης Κοκκώνας.
Και γράφει ο Δ.Ν.Μ.:
«Μπορεί να μη λέει σε πολλούς τίποτα το όνομα Ιωάννης Εμμανουήλ, ένα χειρόγραφο όμως που εντάσσεται σε εκείνα τα σπάνια και σημαντικά που διερευνήθηκαν από τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη αποκαλύπτει πως ήταν ένας απ’ τους νεαρούς συντρόφους του Ρήγα που μοιράστηκαν μαζί τον θάνατο και τη δόξα - αποκαλύπτει στο δοκίμιο του τόμου ο Γιάννης Κοκκώνας.
 Η ιστορία του εντυπωσιάζει: Ο άγνωστος Ιωάννης Εμμανουήλ γεννήθηκε το 1774 στην Καστοριά είχε έναν μικρότερο αδελφό, τον Παναγιώτη, που επίσης εκτελέσθηκε με τον Ρήγα. Από την Πέστη - όπου σπούδαζε - πήγε στη Βιέννη και εκεί, φοιτητής Ιατρικής, γνώρισε τον Ρήγα, το φθινόπωρο του 1796. Ενώ το 1797 ενθουσιάστηκε με τα επαναστατικά σχέδια του, όπως φαίνεται και από το αισιόδοξο αλληγορικό πατριωτικό στιχούργημα με τίτλο «Ωδάριον συγχαριστικόν εις το νέον έτος προσφωνηθέν τοις ομογενέσι και φιλοπάτρισιν υπό Ιωάννου Εμμανουήλ του Καστοριανού». (αποτελείται από 78 δεκατρισύλλαβους ιαμβικούς στίχους, σαν του «Θούριου»). Στους τελευταίους στίχους η θεά Αθηνά, που τα χέρια τns είναι δεμένα με σίδερα, περιμένει να ομονοήσουν οι Έλληνες για να έλθει η μέρα της Ελευθερίας:
«Παντού με ενθυμείται, πατρίς δεν το πλανά
Να το κράτηση ξένη, αλλ' έχει τας καλάς
Αθήνας ν' αναστήση, εφ' ου μεταβολάς
Αμεταβλήτους πάθη Εκάτη η δεινή
Και λάψ' η φίλη πάλιν Πατριέ μας η κλεινή».
Ο Ιωάννης Εμμανουήλ ήταν απ' τους τελευταίους που συνέλαβε η αυστριακή αστυνομία, στην ανάκριση ομολόγησε ότι γνώριζε τον Ρήγα, ότι είχε παραλάβει από τον ίδιο ένα χειρόγραφο του «Θούριου» και επίσης ότι ο Ρήγας του έδωσε κρυφά σε ένα καφενείο της Βιέννης τρία αντίτυπα της επαναστατικής προκήρυξης.
Στα τέλη Ιουνίου του 1798, ο 24χρονος Ιωάννη Εμμανουήλ και ο αδελφός του εκτελέσθηκαν στο Βελιγράδι, μαζί με τον Ρήγα και άλλους πέντε συντρόφους του. Νέα στοιχεία για τη δράση του προκύπτουν από το σπάνιο χειρόγραφο «Μαθηματάριο» των αρχών του 18ου αιώνα, που αποτελείται από 310 φύλλα.    

Δεν με ενδιαφέρουν, τώρα τουλάχιστο, τα πολιτιστικά πράγματα, αλλά περνώντας τις σελίδες της εφημερίδας ρίχνω μια ματιά στις επικεφαλίδες των θεμάτων.
Ο τίτλος «ο άγνωστος σύντροφος του Ρήγα Βελεστινλή» άμεσα έφερε στο νου μου τους αδελφούς Εμμανουήλ, που παλιά με το Γυμνάσιο τιμούσαμε στις εθνικές γιορτές, αυτούς τους τοπικούς ήρωες μας, καταθέτοντας στεφάνι στο σχετικό μ’ αυτόν όχι εντυπωσιακό μνημείο που βρίσκεται στο Ντολτσό. Η αναθηματική στήλη των Αφών Εμμανουήλ όπως αναφέρει επιγραφή, κοντά στο σπίτι τους. Δεν μπορώ να ξέρω τι γίνεται τώρα αν τους θυμούνται οι νέοι Καστοριανοί ή έχουν ξεχαστεί!
Έχω την άποψη πως παλαιά ήταν τοποθετημένη σ’ ένα τοίχο μεταξύ των ανδρικών και των γυναικείων φυλακών, σημερινό δικαστικό μέγαρο, όπου υπήρχε και μια βρύση, συνήθως χωρίς νερό.  Πάντως είναι μια ευκαιρία με τα πολλά στοιχεία που πρέπει να υπάρχουν στα χειρόγραφα της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, να αναδειχθεί η γενικότερη προσφορά των σπουδαίων αυτών ηρωικών τέκνων της Καστοριάς στην προετοιμασία του ξεσηκωμού των σκλαβωμένων Ελλήνων, που τελικά έφερε τη ποθητή ελευθερία στην χώρα.
Εγώ, πέρα από αυτό το σημείωμα που μέσω της ΟΔΟΥ, φέρνω στην επιφάνεια (μέσω φυσικά της εφ. «Τα Νέα») δεν μπορώ, δεν έχω την δυνατότητα να κάνω τίποτε παραπάνω. Θα το κοινοποιήσω στην συμπατριώτισσά μας, στην Αθήνα την Ελένη Βαφειάδου-Παπανικολάου την φανατική ερευνήτρια, που έφερε στην επιφάνεια πολλούς αξιόλογους άνδρες της περιοχής μας (Πηχεών, Δούμπας, Σιώμος, Τσιούλκας κ.ά.) μήπως κάτι μπορέσει να κάνει αυτή, ώστε η θυσία των Καστοριανών ηρώων να πάρει, όπως της πρέπει, πανελλήνια έκταση, κοντά στον μεγάλο Ρήγα Φεραίο.
Αν ζούσε ο αείμνηστος Γιώργος Γκολομπίας τα πράγματα θα ήταν αλλιώς, αλλά… Όμως οι αρκετοί πολιτιστικοί, πολιτισμικοί σύλλογοι που υπάρχουν, όπως αντιλαμβάνομαι, στην Καστοριά θα πρέπει να επιληφθούν αυτού του σημαντικού γεγονότος για την ιστορία της και γενικότερα, για την περιοχή.
Δεν πρέπει να… κωφεύσουν στο κάλεσμα που στέλνει η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη με τους ιστορικούς θησαυρούς της.
Ας δραστηριοποιηθούν!

* * *

Σχετικά με το κείμενο του κ. Β. Χριστόπουλου «Ο άγνωστος σύντροφος του Ρήγα Φεραίου» που δημοσιεύθηκε στο υπ’ αριθμ. 618 φύλλο την 1η Δεκεμβρίου 2012, η ΟΔΟΣ υπενθυμίζει το κείμενο του κ. Αναστάση Πηχιών «Εθνομάρτυρες του Γένους» που δημοσιεύθηκε στις 25.3.2010, αρ. φύλλου 535, καθώς και το κείμενο του Αδριανού Παπαδριανού «Η συγγραφική δράστη του Καστοριανού Ιωάννου Εμμανουήλ, συνεργάτη του Ρήγα Βελεστινλη» που δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στο αρ. φύλλου 407 στις 26.7.2007, κ.ά.



Σχετικά κείμενα:

2 σχόλια:

  1. Ξεχάσατε όμως πρωτίστως τον Παναγιώτη Παπαναούμ, τον Θωμά Μανδακάση κ.α. Για περισσότερα Παναγιώτης Παπαναούμ- Βικιπαίδεια, άλλά και ένας Καστοριανός απόδημος στις αρχές του 19ου αι. στην Κεντρική Ευρώπη..

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ανώνυμος15/3/12

    Στην Βικιπαίδεια δεν προσφεύγει κανείς σοβαρός μελετητής καθ’ ότι δεν είναι αξιόπιστη πηγή. Κάθε ένας ό,τι θέλει μπορεί να γράψει. Μάλιστα τους τελευταίους μήνες διακρίνεται καθαρά η εμμονή κάποιου να την εμπλουτίζει με ό,τι… «γουστάρει».

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ