Απόψε Σάββατο 2 Φεβρουαρίου στις 19:55
απ’ ευθείας από την Νέα Υόρκη στο ΤΕΙ Καστοριάς
Η διεθνώς ανερχόμενη γαλλίδα μεσόφωνος Clémentine Margaine είναι η ακαταμάχητη πλανεύτρα του έργου, δίπλα στον Roberto Alagna που μάγεψε το κοινό της MΕΤ ερμηνεύοντας τον ρόλο του Δον Χοσέ στην «Κάρμεν» του 2010 και μετέπειτα. Ο Louis Langrée διευθύνει την πολυαγαπημένη παραγωγή, στη φαντασμαγορική σκηνοθεσία του Sir Richard Eyre. Τα μοναδικά σκηνικά και κοστούμια είναι δημιουργίες του Rob Howell.
Τετράπρακτη όπερα του γάλλου συνθέτη Ζωρζ Μπιζέ (1838-1875), ένα από τα δημοφιλέστερα και πολυπαιζόμενα έργα του παγκόσμιου λυρικού θεάτρου. H «Εισαγωγή» και οι άριες «Χαμπανέρα» και το «Τραγούδι του Ταυρομάχου» είναι από τα γνωστότερα μέρη του έργου.
Η όπερα βασίζεται στην ομώνυμη νουβέλα του γάλλου συγγραφέα Προσπέρ Μεριμέ (1803-1870) και το λιμπρέτο έγραψαν ο Ανρί Μεγιάκ και ο Λιντοβίκ Αλεβί. Η υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται στη Σεβίλη του 1800. Ο δεκανέας Χοσέ λιποτακτεί και βγαίνει στην παρανομία από έρωτα για την τσιγγάνα Κάρμεν. Εκείνη, όμως, τον εγκαταλείπει για τον ταυρομάχο Εσκαμίγιο. Ο δον Χοσέ, τρελός από ζήλια τη μαχαιρώνει, την ώρα που ο Εσκαμίγιο επευφημείται από τα πλήθη.
Η πρεμιέρα του έργου δόθηκε στις 3 Μαρτίου 1875 στην «Οπερά-Κομίκ» του Παρισιού, με την υψίφωνο Σελεστίν Γκαλί-Μαριέ στον επώνυμο ρόλο, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Μετά την πρεμιέρα οι περισσότερες κριτικές ήταν αρνητικές και το γαλλικό κοινό γενικά μάλλον αδιάφορο. Η Κάρμεν πρώτα κέρδισε τη φήμη της σε παραστάσεις της έξω από τη χώρα, και δεν ξαναπαίχθηκε στο Παρίσι μέχρι το 1883. Στη συνέχεια έγινε γρήγορα διάσημη και συνεχίζει να είναι μία από τις συχνότερα παιζόμενες όπερες. Μεταγενέστεροι σχολιαστές έχουν γράψει ότι η Κάρμεν στέκεται ως γέφυρα ανάμεσα στην παράδοση της όπερα κομίκ και στον ρεαλισμό ή βερισμό που χαρακτηρίζει την ιταλική όπερα του ύστερου 19ου αιώνα.
Το ανέβασμα του έργου στη Βιέννη στις 23 Οκτωβρίου 1875 ήταν απαρχή για τη δημοφιλία της «Κάρμεν». Όμως ο Μπιζε δεν πρόλαβε να χαρεί την επιτυχία του δημιουργήματός του, καθώς είχε φύγει ξαφνικά από την ζωή στις 3 Ιουνίου, σε ηλικία μόλις 37 ετών, εξ αιτίας καρδιακής προσβολής.
Στην Ελλάδα, η «Κάρμεν» φαίνεται να ανέβηκε για πρώτη φορά στο Δημοτικό Θέατρο Πατρών το 1900. Στο ρεπερτόριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής εντάχθηκε την καλλιτεχνική περίοδο 1941/1942, με τη μεσόφωνο Κίτσα Δαμασιώτη στο ρόλο της Κάρμεν.
Η Κάρμεν κατέχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία της όπερας. Εισάγει στο λυρικό θέατρο έναν ρεαλισμό σπάνιας εκφραστικής έντασης. Δεν είναι μία εξωπραγματική και υπερβολική ερωτική ιστορία (θέμα που κατ' εξοχήν συναντάμε στο μελόδραμα), αλλά ένας ύμνος στη γυναίκα, στην αγάπη, στο πάθος και, πάνω απ' όλα, στην ελευθερία. Είναι ένα έργο που γυρίζει την πλάτη στα παραμυθοδράματα του παρελθόντος με τις βασίλισσες, τις μάγισσες και τους ιππότες και ανεβάζει στη σκηνή εργάτες και εργάτριες, απλούς στρατιώτες, ξυπόλυτα παιδιά, χωριάτες και χωριατοπούλες.
Η Κάρμεν είναι η όπερα σύμβολο του έρωτα και της ελευθερίας και η αντισυμβατικότητα της είναι διαχρονική. Αποτελεί ένα έργο πρόκληση, τόσο όσον αφορά στην πλοκή του έργου, όσο και στην μουσική που την πλαισιώνει. Οι ριζοσπαστικοί τρόποι που επινόησε ο Bizet για να αντιπαραβάλει αντίθετους κόσμους όπως η «σοβαρή» όπερα με τις πιο ελαφριές, λαϊκές μελωδίες είναι αξεπέραστοι στην ιστορία της όπερας. Η ζωντάνια, ο αυθορμητισμός και ο έρωτας έρχονται αντιμέτωποι με τον θάνατο, σε μια εναλλαγή συναισθημάτων που μας καθηλώνει σε όλη την διάρκεια της παράστασης.
Η μουσική είναι εμπνευσμένη άμεσα από λαϊκά ισπανικά μοτίβα. Το θέμα τής Κάρμεν (θέμα του
θανάτου) χρησιμοποιεί το διάστημα δευτέρας αυξημένης, που είναι δάνειο από την τσιγγάνικη μουσική κλίμακα, ενώ αξιοσημείωτη είναι η ενορχήστρωση, όπως και η ισορροπία φωνών και ορχήστρας.
Η μουσική της Κάρμεν έχει ευρύτατα εξυμνηθεί για την ευφυή μελωδία, την αρμονία, την ατμόσφαιρα και την ενορχήστρωσή της, καθώς και για την επιδεξιότητα με την οποία ο Μπιζέ απέδωσε μουσικά τα συναισθήματα των χαρακτήρων του. Μετά τον θάνατο του συνθέτη η μουσική του έργου τροποποιήθηκε με την εισαγωγή ρετσιτατίβων στη θέση των αρχικών πεζών διαλόγων. Δεν υπάρχει πρότυπη έκδοση της όπερας και υφίστανται διαφορετικές απόψεις ως προς το ποιες εκδοχές της εκφράζουν καλύτερα τις προθέσεις του ίδιου του Μπιζέ.
Η πιο δημοφιλής όπερα του γαλλικού ρεπερτορίου εξακολουθεί να προκαλεί σήμερα, 141 χρόνια μετά από την πρεμιέρα. Η σφοδρή ερωτική ιστορία με τη γοητευτική τσιγγάνα Κάρμεν ως αντικείμενο φονικής αντιζηλίας ανάμεσα σε έναν αξιωματικό κι έναν ταυρομάχο συνεχίζει να συγκινεί. Η ηρωίδα, η οποία υπερασπίζεται την ελευθερία της και το δικαίωμα να επιλέγει η ίδια ερωτικούς συντρόφους, όχι να την επιλέγουν αυτοί, αποτελεί απειλή για κοινωνίες ανδροκρατούμενες και πατριαρχικές. Οι επιλογές της απειλούν τα θεμέλιά τους. Μόνη λύση η εξόντωσή της. Την αναλαμβάνει ο ερωτευμένος και «προδομένος» Δον Χοσέ.
Η Ανδαλουσία του Μπιζέ έχει επινοηθεί, είναι υποθετική, ωστόσο αντανακλά τον κόσμο μας. Η συντριπτική φτώχεια αποτελεί καθημερινότητα για πολλά εκατομμύρια ανθρώπων, στους οποίους η όπερα Κάρμεν δίνει φωνή. Αυτό υπήρξε ένα ριζοσπαστικό βήμα στην ιστορία της όπερας, αφού αυτή, παραδοσιακά, περιόριζε τους εργαζόμενους και τους φτωχούς σε κωμικούς ρόλους, ενώ κρατούσε τις τραγωδίες για τους θεούς και τους ευγενείς. Αυτό το στοιχείο της Κάρμεν παραμένει ριζοσπαστικό και σήμερα.
Η Κάρμεν σέβεται την ανθρωπιά των φτωχών και τους προσφέρει μουσική γεμάτη πάθος, ωραία, ερωτική, εορταστική και τραγική. Υπάρχει θάνατος και απόγνωση, αλλά εξ ίσου υπάρχουν γιορτές, χοροί και κέφι. Αγαπούμε την Κάρμεν για τη ζωντάνια της, για το θάρρος της· για την άρνησή της να συμβιβαστεί με τη ζωή και τον έρωτα· πάνω απ’ όλα για την επιμονή της να διεκδικεί το δικαίωμά της στην απόλυτη προσωπική ελευθερία και για την αφοβία της μπροστά στον θάνατο.
Πρώτη πράξη:
Μία ομάδα στρατιωτών, περιμένοντας την αλλαγή φρουράς, χαζεύουν γύρω στο φρουραρχείο που βρίσκεται απέναντι από το καπνεργοστάσιο. Η ευγενική Μικαέλα εμφανίζεται αναζητώντας τον Χοσέ, φέρνοντας μήνυμα από τη μητέρα του. Ο υπολοχαγός Θούνιγκα της λέει να περιμένει τον Χοσέ, αλλά αυτή αρνείται. Αυτός έρχεται για την αλλαγή φρουράς και η πλατεία γεμίζει. Οι εργάτριες βγαίνουν από το εργοστάσιο και ανάμεσά τους είναι η Κάρμεν, που έχει τους πιο πολλούς θαυμαστές. Τους αποκρούει όλους, εκτός από τον Χοσέ, ο οποίος είναι αδιάφορος στη γοητεία της. Χαμπανέρα: «Ο έρωτας είναι ένα πουλί». Του πετάει τα λουλούδια της προσπαθώντας να τον κερδίσει. Αυτό κεντρίζει τον Χοσέ και υποκύπτει στη μαγεία της γοητείας της Κάρμεν. Η Μικαέλα, που αγαπάει τον Χοσέ, επιστρέφει με το γράμμα της μητέρας του. Χοσέ: «Πες μου για τη μητέρα μου». Συγκινημένος από την αφοσίωση της κοπέλας, ετοιμάζεται να πετάξει τα λουλούδια μακριά, όταν ακούγεται οχλαγωγία, απ’ τη μεριά του εργοστασίου. Η Κάρμεν έχει πληγώσει μία απ’ τις κοπέλες σε καυγά κι έχει συλληφθεί, αλλά μετά από παρέμβαση του Δον Χοσέ το σκάει, κι αυτός υπόσχεται να τη συναντήσει. «Κοντά στα τείχη της Σεβίλλης».
Δεύτερη πράξη:
Βράδυ στο χάνι των λαθρεμπόρων. Οι τσιγγάνοι και οι λαθρέμποροι χορεύουν και τραγουδούν. «Το γοργό, ηχηρό τυμπανάκι». Ο ταυρομάχος Εσκαμίγιο καλωσορίζεται με φωνές. Όλοι τραγουδούν: «Στη μάχη, τορέρο». Ο αρχηγός, που είναι ερωτευμένος με την πανέμορφη Κάρμεν, την ευχαριστεί λέγοντάς της ότι η φυλάκιση του Δον Χοσέ επειδή τη βοήθησε να το σκάσει, πήρε τέλος. Ο Χοσέ φθάνει. «Αλτ! Ποιος είν’ εκεί;» Η Κάρμεν τον προτρέπει να λιποτακτήσει και να ενωθεί με τους λαθρέμπορους, αλλά αυτός αρνείται· όμως όταν εμφανίζεται ο Θούνιγα και τον διατάζει να βγει έξω, τραβιούνται τα σπαθιά. Η Κάρμεν φωνάζει για βοήθεια. Ο υπολοχαγός νικιέται από τους λαθρέμπορους και η Κάρμεν, ο Δον Χοσέ και οι λαθρέμποροι δραπετεύουν στο βουνό. Ντουέτο και χορός, Κάρμεν και Δον Χοσέ: «Θα χορέψω προς τιμήν σου».
Τρίτη πράξη:
Στέκι των λαθρεμπόρων. Η άστατη αγάπη της Κάρμεν για τον Χοσέ λιγοστεύει. Ο Εσκαμίγιο, μη αναγνωρίζοντας το Χοσέ, του εξομολογείται την αφοσίωσή του στην Κάρμεν. Αυτό προκαλεί μία μάχη στα χαρτιά. Τρίο πάνω στα χαρτιά: «Ανακάτεψε, ανακάτεψε, κόψε, κόψε». Οι αντίζηλοι χωρίζονται από την Κάρμεν και τους λαθρέμπορους. Ντουέτο:«Είμαι ο Εσκαμίγιο». Ο Εσκαμίγιο αποχωρεί, αφού πρώτα τους προσκαλεί όλους να πάνε στην ταυρομαχία. Εμφανίζεται η Μικαέλα (άρια: «Εδώ είναι το φρούριο των λαθρεμπόρων»), προτρέποντας το Χοσέ να σπεύσει κοντά στην ετοιμοθάνατη μητέρα του. Αυτός διστάζει, αλλά επικρατεί ο καλός εαυτός του και φεύγει με τη Μικαέλα.
Τέταρτη πράξη:
Έξω από μια αρένα. Η ταυρομαχία κοντεύει ν’ αρχίσει. Ο Εσκαμίγιο αφήνει την Κάρμεν για να μπει στην αρένα. Η Κάρμεν τού έχει υποσχεθεί να γίνει δική του αν νικήσει. Οι φίλοι της Κάρμεν την προειδοποιούν ότι ο Χοσέ την ψάχνει. Ο Χοσέ, απελπισμένα ερωτευμένος ακόμα (ντουέτο, Κάρμεν και Χοσέ: «Είσαι συ; Είμαι εγώ»), συναντάει την Κάρμεν. Με την άρνησή της να του χαρίσει την αγάπη και την πίστη της, και βλέποντας τη χαρά της Κάρμεν για τη νίκη του Εσκαμίγιο, τη μαχαιρώνει κι αυτή ξεψυχάει, τη στιγμή που ο νικητής Εσκαμίγιο επιστρέφει.
● ΤΕΙ Καστοριάς 2 Φεβρουαρίου 2019 στις 19:55. Προβολή με ελληνικούς και αγγλικούς υπότιτλους. Η διάρκεια της παράστασης είναι 3 ώρες και 21 λεπτά συμπεριλαμβανομένου ενός διαλείμματος 36 λεπτών.
● Διεύθυνση του Louis Langrée. Σκηνοθεσία: Sir Richard Eyre. Σκηνικά: Rob Howell. Κοστούμια: Rob Howell. Φωτισμοί: P. Mumford. Διανομή: Κάρμεν: Clémentine Margaine, Μικαέλα: Aleksandra Kurzak, Δον Χοσέ: Roberto Alagna, Εσκαμίγιο: Alexander Vinogradov.
● Τιμές εισιτηρίων: 15,00 € (10,00 € μαθητικά, φοιτητικά, άνεργοι, ΑΜΕΑ). Με το κουπόνι της ΟΔΟΥ 1+1 η τιμή είναι 15,00 € για δύο άτομα (δηλαδή 7,50 € το άτομο). Η προσφορά είναι για 15 εισιτήρια (30 άτομα). Είναι απαραίτητη η δήλωση ονοματεπώνυμου στην ΟΔΟ.
● Επόμενη παράσταση: 2 Μαρτίου 2019: La fille du régiment (Το κορίτσι του Συντάγματος) του Γκαετάνο Ντονιτσέτι, υπό την διεύθυνση του Enrique Mazzola. Σκηνοθεσία: Laurent Pelly. Με τους Pretty Yende, Javier Camarena, Stephanie Blythe, Maurizio Muraro κ.ά.
Σχετικά: ΟΔΟΣ 1+1 για την Κάρμεν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.