23.4.19

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική



ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν


◾ 2.10.2018 “Το Βήμα”. Ο Αλέξης Τσίπρας κοπιάρει τον Ανδρέα. Από την ιταλική λέξη copia = αντιγραφή και αντίγραφο πλάσθηκε νεοελληνικό ρήμα κοπιάρω. Είναι βέβαια η δυναμική της ελληνικής γλώσσας για την αφομοίωση, αλλά ας μη μας ερεθίζει τόσο η τάση για μοντερνισμό και ξενισμούς. Έχουμε το δικό μας ωραίο ρήμα αντιγράφω: Αντιγράφει την εγκύκλιο του ΥΠΕΞ, αλλά και ο απροετοίμαστος μαθητής στους διαγωνισμούς... αντιγράφει. (Στο γραπτό του συλληφθέντος μαθητού έγραφε παλαιά ο Διευθυντής: εφωράθη αντιγράφων εκ του βιβλίου ή εκ του συνημμένου φύλλου).

◾ 20.11.2018 ΕΡΤ2. Επανειλημμένως ο κ. Τζανακόπουλος σε δηλώσεις είπε: Δεν μπορώ να προκαταβάλω (!) αντί του ορθού: να προκαταλάβω την σκέψη του Πρωθυπουργού.
Γ. 19.12.2018 Σκάι, Ν. Παππάς: Την πράξη αυτή την καταδικάζουμε! Είναι απεχθή (!!). Πείσθηκε λοιπόν ο κ. Υπουργός από τους ημιεγγραμμάτους, που επιμένουν το θηλυκό του αρχαιόκλιτου επιθέτου Γ’ κλίσεως: -ης, -ης, -ες (π.χ. ο σαφής, η σαφής, το σαφές) να το προφέρουν σαν πρωτόκλιτο(!): η σαφή. Βαρβαρισμός. Το ορθόν: είναι πράξη (ή ενέργεια) απεχθής. Καταδικάζουμε την απεχθή ( χωρίς ν) ενέργεια, το απεχθές έγκλημα.

◾ 19.12.2018 Τσακαλώτος (υπουργός). Δεν ξέρετε πόσο δουλειά χρειάζεται. Το ορθόν: Πόση δουλειά... ( Αγγλικά λίαν καλώς. Μήπως φροντιστηρίου βοηθείας δει εις την νεοελληνικήν!).

◾ 21.12.2018 Σκάι. Το σκάνδαλο ΔΕΠΑ θα πάει ειδικό δικαστήριο (λαικουριά). Θα πάει στο ειδικό δικαστήριο, θα παραπεμφθεί, θα φθάσει στο δικαστήριο (παρατηρώ την χρήση απρόθετης αιτιατικής από πολλούς: πάω σπίτι, πάω εκκλησία, πάω Γερμανία αντί του ορθού: πάω, πηγαίνω στο σπίτι, στην εκκλησία, στη Γερμανία)¹.

◾ 21.12.2018 ΕΡΤ2. κ. Αλ. Τσίπρας: Δεν υπάρχει ανάμεσά μας ένας τοίχος (γειτονική χώρα – και ΕΛΛΑΔΑ, εννοεί την Βόρειά του Μακεδονία). Η καθιερωμένη για την περίπτωση φράση είναι: Δεν θα υπάρχει τείχος, δεν θα υπάρχουν τείχη. (Βέβαια, και ο τοίχος είναι διαχωριστικός), αλλά: υψώνουμε τείχη, με την σημασία: αποκλείουμε άλλους.

◾ 28.12.2018 Σκάι: Με τις καταθέσεις αυτόπτων μαρτύρων. Το ορθόν: καταθέσεις αυτοπτών μαρτύρων (όπως: οι ναύτες, των ναυτών, οι ράπτες, των ραπτών, οι δράστες, των δραστών, κλπ).
Η. 22.12.2018 Σε σχετική συζήτηση υποψήφιος για τα ΑΕΙ μαθητής με ρώτησε τι είναι γραμματικώς η λέξη δικός μου. Δύο λέξεις. Η λέξη δικός, δική, δικό (από την αρχαία ιδικός, -ή, -όν, μεταγενέστερη γραφή της λέξης ειδικός, πρβλ το είδος², ειδικός = ο ιδιαίτερος, αυτός που ανήκει σε κάποιον άλλο). Από την αρχαία λοιπόν λέξη ιδικός η νεοελληνική ενωρίς απέβαλε το ι (γιώτα) και έτσι έγινε δικός, δική, δικό και με τους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας μου, σου, του, μας, σας, τους: δικός μας, δική σας, κλπ έγινε η κτητική αντωνυμία δικός μου, δική σου, δικό του.

1. Δεν έχουν και πολύ άδικο οι λέγοντες: πάω σχολείο, πάω εκκλησία, γιατί στα χορικά των αρχαίων ποιητών Ευριπίδη, Σοφοκλέους, Αισχύλου και άλλων θα βρείτε απρόθετη αιτιατική, επίσης και στα Λατινικά. 
2. Κατά μία έννοια το είδος = η μορφή. Για την κατανόηση: ειδικός, ιδικός βοηθάει η καθαρεύουσα με τη χρήση της λέξης ίδιος, ιδία, ίδιον. π.χ. προέβη εις τούτο δι’ ιδίαν ωφέλειαν, δηλαδή για δική του ωφέλεια. 

Ο Γλωσσαμύντωρ
Λάζαρος Γ. Νικηφορίδης 

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 17 Ιανουαρίου 2019,  αρ. φύλλου 969

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ