17.4.19

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική



ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν


Α. 9.12.2018 (Καινή Διαθήκη) α) Με αφορμή φράση στις Πράξεις των Αποστόλων (κεφ. Ε, παρ. 9): «Τί ότι συνεφωνήθη υμίν πειράσαι το Πνεύμα το Άγιον;» σχολιάζω το ρήμα πειράζω και πειρώ (με περισπωμένη). Βέβαια, γνωστή η έννοια του πειράζω (στην αρχαία) = εξετάζω, δοκιμάζω. Κυρίως η χρήση του σε ενεστώτα και παρατατικό. Στους άλλους χρόνους δανείζεται από το πειράω, -ώ και πειρώμαι = κάνω απόπειρα, προσπαθώ. Στην παραπάνω φράση έχει κακή σημασία: Γιατί συμφωνήσατε μεταξύ σας με την απάτη και το ψέμα να πειράξετε το Πνεύμα το Άγιο;
β) Σε άλλο σημείο: τέρατα και σημεία... Η λέξη τέρας στην αρχαία ελληνική: σημάδι σπάνιο, φαινόμενο ασυνήθιστο που προκαλεί έκπληξη ή θαυμασμό. Σε καθημερινούς διαλόγους: τέρας λέγεις; Δηλαδή κάτι θαυμαστό, ίσως όχι γήινο; Σήμερα για κακότροπους ανθρώπους: Αυτά τα τέρατα!... Επίσης; Έκαναν σημεία και τέρατα, δηλαδή άσχημα, απαράδεκτα ...

B. 9.10.2018 Από βιβλίο Ψυχολογίας (έκδοσις τώ 1882) (Σε καθαρεύουσα, ας πούμε, γλώσσα του εγκεφάλου, της διανοήσεως). Στο κεφάλαιο περί φαντασίας γράφεται: «Η φαντασία βοηθεί τον νούν εν ταίς ενεργείαις αυτού απινδαλματίζουσα τάς αφηρημένας εννοίας καί καθιστώσα αυτάς πλησιεστέρας εν τώ συνειδότι». Η σπάνια λέξη: απινδαλματίζουσα (από + ίνδαλμα) σημαίνει: με το να απαλλάσσει την φανταστικήν εικόνα από την ιδιότητα του ινδάλματος και την καθιστά έτσι πιο συγκεκριμένη στην συνείδηση (το συνειδός, τού συνειδότος).

Γ. 15.10.2018 (βουλευτής) α) Το θέμα δεν επιδέχεται διαφορετικών ερμηνειών. Το ορθόν: Δεν επιδέχεται ερμηνείες διαφορετικές. β) ΔΙΚΤΥΟ TV: ΤΑΧΟΥΝ ΒΑΛΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΥΤΙΝ. Την πρώτη φορά το διάβασα ταχούν και νόμισα ότι είναι λέξη αραβική. Ορθή γραφή: τα ’χουν. Γενικώς: το ’πα (το είπα), το ’κανα (το έκανα), το ’δεσα (το έδεσα), τι μου ’κανες; (τι μου έκανες;) και τα παρόμοια, σε χρήση κυρίως από τους ποιητές και στα τραγούδια, καλόν είναι να μη συνηθίζονται, τουλάχιστον στα γραπτά.

Δ. 15.10.2018 τοπικός τύπος. Ο ελληνικός πολιτισμός που υπήρξε η πηγή έμπνευσης για τον διαφωτισμό και στην συνέχεια για τον ευρωπαικό πολιτισμό. Εδώ η λέξη διαφωτισμός δεν έχει την έννοια ενημέρωση, διδαχή γενικά, αλλά αναφέρεται στο γνωστό πνευματικό, φιλοσοφικό – επιστημονικό κίνημα, επακόλουθο του Ανθρωπισμού, στην συγκεκριμένη εποχή του Διαφωτισμού, στην Ευρώπη, με την συμβολή των Ελλήνων λογίων, αλλά και Ευρωπαίων διανοητών, οι οποίοι με νέες ιδέες και αντιλήψεις επιβάλλουν ένα νέο κόσμο, δηλαδή δια-φω-τί-ζουν.

Ε. 3.11.2018 τοπικός τύπος. Ο πολίτης δεν ξέρει σε τι υπουργό θα πέσει... (προχειρότητα). Βέβαια, το ερωτηματικό τι για όλα: τι τυρί, τι είναι αυτό, τι γυναίκα, τι άνθρωπος; Όπως στα Γερμανικά το das. Το πιο σωστό: Σε ποιου είδους υπουργό, σε ποιου χαρακτήρα ή τύπου υπουργό, ποιον υπουργό θα συναντήσει.

Στ. 8.10.2018 Μου έλεγε φροντιστής: εξηγούσε σε υποψηφίους ΑΕΙ την φράση (αρχαίου κειμένου): ήσθοντο στρατεύματα ιόντα. Ιόντα: είναι μετοχή ουδετέρου στον πληθυντικό (το ιόν, του ιόντος), πληθυντικός τα ιόντα, του ρήματος είμι (ενεστώς με σημασία μέλλοντος, θα πάω, πηγαίνω). Ένας υποψήφιος θυμήθηκε τα ιόντα της χημείας. Αντιλήφθηκαν ότι έρχονταν τα στρατεύματα. Όπως και τα ιόντα της χημείας, όρος που καθιερώθηκε και στις ξένες γλώσσες, είναι η ίδια μετοχή του είμι, (το ιόν, πληθ. τα ιόντα). Η μετοχή σε σύνθεση: τα προϊόντα, τα ανιόντα, τα κατιόντα.

Ο Γλωσσαμύντωρ
Λάζαρος Γ. Νικηφορίδης 

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 13 Δεκεμβρίου 2018, αρ. φύλλου 964

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ