Κάποτε στην Καστοριά [στήλη]

Κάποτε στην Βιέννη

Αφορμή για το άρθρο αυτό ήταν μια πρόσκληση που λάβαμε ηλεκτρονικά από έναν Δυτικομακεδόνα Γουνοποιό που βρίσκεται πάνω από σαράντα χρόνια στην Βιέννη κρατώντας εκεί Θερμοπύλες, τόσο για το επάγγελμα που τον ανέδειξε, όσο και για τον Ελληνισμό της Βιέννης, που έχει γράψει λαμπρή ιστορία. Αρκεί να σκεφθεί κανείς την Οικογένεια Δούμπα η οποία ήταν από τους σημαντικότερους ευεργέτες της Βιέννης, για το βιογραφικό της οποίας διαβάζουμε στη εγκυκλοπαίδεια ‘’Βικιπαίδεια’’, τα ακόλουθα:
Ο Νικόλαος Δούμπας (Nikolaus Dumba, 24 Ιουλίου 1830 στη Βιέννη 23 Μαρτίου 1900 στη Βουδαπέστη) ήταν Έλληνο-αυστριακός, βλαχικής καταγωγής, ευεργέτής και επιχειρηματίας. Κατά τη διάρκεια της ζωής του πραγματοποίησε αρκετές δωρεές με κυριότερη αυτή της ανέγερσης του Μεγάρου Μουσικής της Βιέννης.
Γεννήθηκε στη Βιέννη και ήταν γιός του Στέργιου Δούμπα (1794-1870), εμπόρου και ευεργέτη, και της Μαρίας Κούρτη. Η οικογένεια του Ο παππούς του κατάγονταν από το Λινοτόπι του Γράμμου και πριν εγκατασταθεί στις Σέρρες είχε περάσει από το Μπλάτσι της Μακεδονίας, όπου γεννήθηκε ο πατέρας του Νικολάου. Η μητέρα του ήταν κόρη του έμπορου Μιχαήλ Κούρτη, από την Λάρισα, μοσχοπολίτικης καταγωγής. Η αδερφή της μητέρας του, Σοφία, είχε παντρευτεί τον Μετσοβίτη βαρώνο Τοσίτσα, κάτοικο Λιβόρνου. Επίσης είχε έναν μεγαλύτερο αδερφό, τον Μιχαήλ Δούμπα, γεννημένο το 1828. Σε νηπιακή ηλικία, αυτός και ο αδερφός του, Μιχαήλ (γενν. 1828), έμειναν ορφανοί καθώς η μητέρα τους πέθανε σε έναν ταξίδι της στο Λιβόρνο. Την περίοδο 1848 - 1850 έζησαν στην Αθήνα, όπου είχαν σταλθεί από τον πατέρα τους για να κρατηθούν μακριά από την επαναστατική κίνηση της εποχής στη Βιέννη. Εκεί κατοικούσαν στην οικία του αυστριακού πρεσβευτή Πρόκες φον Όστεν. Στη συνέχεια εγγράφηκε στο ακαδημαϊκό γυμνάσιο της Βιέννης, από όπου και αποφοίτησε. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Νικόλαος ήταν ένας από τους δύο νεαρούς που συνόδεψαν τον νεαρό αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ κατά τη στέψη του στο Ναό των Αυγουστίνων.
Το 1853 εγκαταστάθηκε στην πόλη Τάταντορφ και αγόρασε έναν υφαντουργείο βάμβακος. Σταδιακά επεκτάθηκε σε διάφορες βιομηχανικές και χρηματιστηριακές δραστηριότητες αυξάνοντας την ήδη μεγάλη από τον πατέρα του περιουσία. Ασχολήθηκε με την πολιτική εκλεγόμενος στην Κάτω βουλή, μέλος της Αναλογικής Αυστρο-Ουγγρικής Αντιπροσωπείας (1874) και αργότερα διορίστηκε ισόβιος γερουσιαστής στην Άνω Βουλή ενώ διετέλεσε και μυστικοσύμβουλος του αυτοκράτορα. Αξιοσημείωτες είναι οι αγαθοεργίες που πραγματοποίησε κατά τη διάρκεια της ζωής του. Προσέφερε επιχορηγήσεις στα ελληνικά σχολεία στο Μπλάτσι και τις Σέρρες, συνεισέφερε σημαντικά για την ανέγερση του αυστριακού Κοινοβουλίου, του πανεπιστημίου, της Ακαδημίας των τεχνών, του δημαρχείου της Βιέννης, του Καθεδρικού ναού του Αγίου Στεφάνου της Βιέννης καθώς και του Μεγάρου Μουσικής της Βιέννης ('Musikverein), με πρωτοβουλία του οποίου ιδρύθηκε και το οποίο οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στις δωρεές αυτού και του πατέρα του. Με δωρεά του το 1898 ανακαινίστηκε ο ομώνυμος Ναός και διαμορφώθηκε η σημερινή του νεοκλασική ανατολική πρόσοψη με την ανάγλυφη σύνθεση του δρακοκτόνου Αγίου Γεωργίου στο τριγωνικό αέτωμα αποκτώντας παράλληλα και το σημερινό κωδωνοστάσιο. Επίσης ήταν μαικήνας των καλών τεχνών.
Ο Νικόλαος Δούμπας υπήρξε προσωπικός φίλος του Ριχάρδου Βάγκνερ και του Γιόχαν Στράους. Στην εξοχική του κατοικία στις όχθες του Δούναβη ο Στράους συνέθεσε και πρωτοπαρουσίασε το γνωστό βάλς Γαλάζιος Δούναβης. Θεωρείται ότι αυτός ήταν που συνέβαλε στο να γίνει γνωστός ο Σούμπερτ. Το Παλέ Δούμπα, το παλάτι της οικογένειας Δούμπα, βρισκόταν στη Ρίνγκστράσσε (Parkring 4) της Βιέννης και ήταν διακοσμημένο με έργα σπουδαίων καλλιτεχνών όπως ο Μάκκαρτ. Το σαλόνι του Νικολάου Δούμπα ήταν τόπος συνάντησης του καλλιτεχνικού και πνευματικού κόσμου της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας της Αυστροουγγαρίας. Να σημειωθεί επίσης ότι ήταν προσωπικός φίλος του Γεώργιου Αβέρωφ, τον οποίο και φιλοξένησε την περίοδο 1880 - 1881, τη μοναδική δηλαδή φορά που ο Αβέρωφ ταξίδεψε εκτός Αιγύπτου.
Κατά τη διάρκεια της ζωής του ο Νικόλαος Δούμπας τιμήθηκε πολλάκις. Διετέλεσε επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Βιέννης, πρόεδρος της ελληνικής αδελφότητας του Αγίου Γεωργίου Βιέννης, μέλος της επιτροπής του προγράμματος επέκτασης της Βιέννης, αντιπρόεδρος και διευθυντής της Εταιρείας Φίλων της Μουσικής κ.α. Τιμήθηκε με τον σταυρό των Ιπποτών (Rittercreuz) από τον Αυτοκράτορα ενώ όπως και ο πατέρας του και ο αδερφός του, απέρριψε την πρόταση απονομής τίτλου ευγενείας από τον αυτοκράτορα διακρινόμενος έτσι για τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις του. Προς τιμήν του συνέθεσε ο Άντον Κραλ το έργο Dumba Marsch. Δίπλα απο το Μέγαρο Μουσικής υπάρχει οδός με το όνομά του.
Απεβίωσε στις 23 Μαρτίου 1900 στη Βουδαπέστη απο καρδιακό επεισόδιο και η εξόδιος ακουλουθία ψάλθηκε στον Ναό της Αγίας Τριάδας στη Βιέννη. Την εκφορά δε παρακολούθησε χιλιάδες κόσμου ενώ λόγω της προσφοράς του στον κόσμο των τεχνών ενταφιάστηκε στο τμήμα των μουσουργών του Τσεντράλ Φρίντχοφ της Βιέννης. Με τον θάνατό του κληροδότησε στην βιβλιοθήκη της Βιέννης την συλλογή βιβλίων και μουσικών έργων που διέθετε. Ήταν παντρεμένος και είχε μια κόρη. Ανιψιός του ήταν ο Κωνσταντίνος Δούμπας, τελευταίος πρέσβης της Αυστρο-ουγγαρίας στις ΗΠΑ.

Εκεί λοιπόν στην αυστριακή πρωτεύουσα κατάληξαν αρκετοί Έλληνες και ένας από αυτούς είναι ο εκ Κορυφής Κοζάνης ορμώμενος, Χάρης Ζίκος, ο οποίος με την εργατικότητά την επιμονή και το ανήσυχο επιχειρηματικό πνεύμα του, επιμένει να πουλά γουναρικά σε μια δύσκολη για την γούνα εποχή και μάλιστα στην καρδιά της Ευρώπης, όταν οι περισσότερες γουνοποιητικές και γουνεμπορικές επιχειρήσεις, κατά το κοινώς λεγόμενο, βάλανε λουκέτο. Σήμερα είναι πρόεδρος του ‘’Διαπολιτιστικού Συλλόγου Μακεδονία’’ στη Βιέννη, ο οποίος ιδρύθηκε το 1993, προσπαθώντας να κρατήσει την ελληνική κοινότητα ζωντανή και δραστήρια σε μια εποχή δύσκολη για όλους μας.
Νομίζουμε ότι, είναι καιρός ο κλάδος αυτός, να δημιουργήσει ένα βραβείο ‘’ανδρείας’’ σε όσους επιμένουν υπό τέτοιες συνθήκες να ασκούν το επάγγελμα του γουνοποιού.
Εκείνο που μας έκανε εντύπωση ήταν η πάρα πολλή καλά διατυπωμένη πρόσκληση στη γερμανική φυσικά γλώσσα, με μια πάρα πολλή καλή προσέγγιση στο θέμα της διάθεσης της γούνας. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και μια απλή πρόσκληση πρέπει να γίνεται από ειδικούς και με ειδικές τεχνοκρατικές γνώσεις, καθότι αποτελεί η πρώτη αυτή επαφή τον καθρέφτη της επιχείρησης.
Φυσικά η Βιέννη για τους καστοριανούς γουναράδες δεν έπαιζε τον πρωταρχικό ρόλο στο εμπόριο της γούνας, όπως παλαιότερα η Λειψία ή μετά η Φρανκφούρτη, αλλά αρκετοί έλληνες γουναράδες έκαναν καλές δουλειές με του αντίστοιχους αυστριακούς γουναράδες και η Βιέννη ήταν για πολλούς ένας σημαντικός εμπορικός σταθμός στην καριέρα τους.
Την δεκαετία του ’70 μάλιστα ένας εβραϊκής καταγωγής γουναράς, ίδρυσε εργαστήριο στην Βιέννη, στο οποίο ήρθαν αρκετοί Καστοριανοί και μη, από την Φρανκφούρτη για να δουλέψουν στην Βιέννη. Χαράς ευαγγέλια ήταν τότε για τα ελληνικά μπουζουξίδικα αυτή η αποστολή. Όλη την εβδομάδα σκληρή δουλειά και το σαββατοκύριακο εκτόνωση με ελληνική μουσική. Ερχόντανε τότε και αρκετοί χορδατζήδες να αγοράσουν το χορδά, για να το διαθέσουν στην αγορά της Καστοριάς και της Σιάτιστας ή και στην Φρανκφούρτη, όπως κάνουν σήμερα οι Κινέζοι.
Φυσικά τότε κανείς από τους εκεί Καστοριανούς, ακόμη και τους φοιτητές, δεν ήξερε για την συνεισφορά των Ελλήνων στην Βιέννη, όπως τον Φον Κάραγιαν (από την Κοζάνη), την οικογένεια Δούμπα τον Πολυχρόνη Ενεπεκίδη, διακεκριμένο καθηγητή του Πανεπιστημίου Βιέννης και άλλους. Έτσι δεν είχανε επιχειρήματα να αντικρούσουν την ξενόφοβη συμπεριφορά, ευτυχώς μερικών Αυστριακών. Αναλογιζόμενοι και στοχαζόμενοι κάποιοι τώρα, για τα τότε, επιρρίπτουνε ευθύνες στις τότε πρεσβείες των οποίων ο ρόλος δεν θα έπρεπε να είναι το φακέλωμα των Ελλήνων και κυρίως των φοιτητών του εξωτερικού, αλλά η πληροφόρηση και η επιμόρφωση τους σχετικά με την ιστορία των συμπατριωτών μας στις νέες τους πατρίδες. Ας ελπίσουμε ότι το έλλειμμα αυτό ενημέρωσης να το ανέλαβαν οι διάφοροι ελληνικοί σύλλογοι ή ακόμη και η Εκκλησία.
Αυτά στοχαστήκαμε για εκείνες τις γεμάτες νοσταλγία εποχές των λίγων καστοριανών φοιτητών και γουνεργατών στην Βιέννη, την εποχή που Ευρώπη η Ελλάδα και κυρίως ο κλάδος της γούνες ζούσε ρυθμούς πρωτοφανούς ανάπτυξης και η κρίση όπως την γνωρίζουμε σήμερα, δεν μπορούσε να την φανταστεί ο απλός κόσμος ούτε ως σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Ας ελπίσουμε ότι οι σοφοί του πλανήτη θα βρουν το ανάλογο ‘’φάρμακο’’ έτσι ώστε να ξεπερασθεί η ‘’ασθένεια’’ αυτής της οικονομικής κρίσης.

* * *

Οι επί πολλών ετών έρευνες της κ. Ελένης Παπανικολάου Βαφειάδου για τον Νικόλαο Δούμπα, που δημοσίευσε η ΟΔΟΣ, ήταν η αιτία να γίνει ευρύτερα γνωστός όχι μόνο στην Καστοριά, αλλά και πανελλαδικώς.