ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

Α  15.6.2018 εφημερίδα Δημοκρατία. Κίνηση που αξίζει συγχαρητηρίων. Όχι δα! Δεν έχουμε εν προκειμένω το ρήμα της καθαρευούσης χαίρω (π.χ. εκτιμήσεως από τον κόσμο). Το ορθόν: αξίζει συγχαρητήρια. Αξίζει τον έπαινο.

Β. 29.6.2018 α) Ο κ. Γιάννης Αμαραντίδης στο βιβλίο του «Ανάσες θανάτου...» και στην σελίδα 64, αναφερόμενος στις περί δικαίου αντιλήψεις των ποντίων, μεταξύ άλλων μας πληροφορεί ότι «όποιος εκτελούσε καλά την εργασία του, όποιος ήταν επιμελής στη δουλειά του, έλεγαν: έργα πρυτανικά!» (προφανώς άξια λόγου και τίμια). Πώς η έννοια της λέξης πρύτανις επεκράτησε στους Ποντίους, προφανώς από τους λογίους του Πόντου, ερευνητέον. Αναμένω εξήγηση από γνωρίζοντες και δη από τον ομότιμο καθηγητή κ. Στάθη Πελαγίδη. Έλεγαν επίσης: «Εποίκεν πρυτανικόν δουλείαν» (δηλαδή το αποκορύφωμα της εργασίας, όπως ο πρύτανις ανώτατος από τους άλλους.)
β) Στην Ποντιακή το ρήμα εντώκεν = χτύπησε (πιθανόν εκ του αρχαίου ελληνικού: ενέδωκεν). Στον ενεστώτα, δηλαδή τώρα = κρούω. Έχει δηλαδή η Ποντιακή ρήματα ανώμαλα. πρβλ αρχαία ελληνικά: ορώ – είδον, ειμί – εγενόμην, αιρώ – είλον, κλπ. Έτσι (στην Ποντιακή) εντώκα τον (= τον χτύπησα), ενεστώς: κρούω αυτόν ( = τον χτυπώ).

Γ. 28.6.2018 τοπικός τύπος. Είχαμε περάσει από το Δημοτικό Συμβούλιο τον Κανονισμό.... Το σημειώνω, γιατί ύστερα από κατά καιρούς σημειώσεις μου, παρατηρώ ότι το ρήμα περνώ (από το αρχαίο περάω,-ώ) στην Νεοελληνική έχει ποικίλες, πάμπολλες σημασίες. Εν προκειμένω, η σημασία του είναι του εντάσσω, εντάσσομαι. Δηλαδή, είχαμε εντάξει προς ψήφιση και ψηφίστηκε. Περνάει το νομοσχέδιο = εντάσσεται και ψηφίζεται ως νόμος. Άλλη σημασία: Ο μαθητής: Πέρασα την Β’ Λυκείου = προβιβάσθηκα στην Γ’ τάξη. Άλλη σημασία: Τι φασαρία είναι αυτή; Τι το περάσατε; (με αυστηρότητα. δηλαδή: τί φαντασθήκατε ότι είναι εδώ; τι θεωρήσατε ότι είναι; καφενείο;). Άλλη σημασία: Έχει περασθεί στον λογαριασμό έχει καταχωρηθεί. Δεν περνάει η μπογιά σου = δεν πετυχαίνεις, δεν έχεις κύρος, ισχύ, δύναμη. Ο Γιάννης στο Γυμνάσιο μας περνούσε όλους στην Άλγεβρα = υπερείχε όλων. Το ρήμα περνώ, πέρασα, τα περασμένα (όπως και πολλά άλλα ρήματα της Νεοελληνικής), μου θυμίζουν την αρχαία ελληνική, στην οποία ρήματα, συνήθως σύνθετα με προθέσεις εν, συν, κατά, διά, μετά, περί, υπέρ, κλπ. έχουν πολλές σημασίες. π.χ. το ίστημι = στήνω, ως σύνθετο έχει διάφορες σημασίες: καθίστημι, μεθίσταμαι, ενίσταμαι, κλπ, βάλλω, περιβάλλω, διαβάλλω, εμβάλλω, εκβάλλω, κλπ.

Δ. 18.6.2018 εξ οικείων... ημαρτημένον. Άνθρωπος πατριωτικών κορόνων. Το ορθόν: Άνθρωπος για πατριωτικές κορόνες. Είπαμε: Ποτέ δεν θα πούμε οι κίνδυνοι των φωτιών, οι χαρές των συντροφιών, οι δυσκολίες των μοναξιών, κλπ. αλλά βρίσκουμε άλλη έκφραση χωρίς την γενική πληθυντικού στις ... λαϊκές λέξεις θηλυκού γένους. Δηλαδή, οι κίνδυνοι από τις φωτιές, οι χαρές με την συντροφιά φίλων, οι δυσκολίες από την μοναξιά. Ε, τι γίνεται με τις μοναξιές; κλπ. Για την λέξη κορόνα(δηλαδή το βασιλικό στέμμα – σήμα κατατεθέν βασιλέων και ομοίων αρχόντων – ή διάδημα, από το λατινικό corona, το οποίο μάλλον είναι αντιδάνειο από την αρχαία ελληνική λέξη η κορώνη, δωρικά α κορώνα). Κορώνη λεγόταν ένα θαλάσσιο πουλί, πρβλ σήμερα η κουρούνα (ο κόραξ, ο κόρακας). Στην αρχαία είχε και άλλες σημασίες. Η λέξη μας παραπέμπει στην κορωνίδα. Η κορωνίς, της κορωνίδος, θηλ. Γ’ κλίσεως, σημαίνει: το πιο ψηλό σημείο π.χ. του σπιτιού, η κορυφή. Συνηθέστατα με μεταφορική σημασία. Κάθε τι το ανώτερο, το πιο υπέροχο και κορυφαίο από όλα τα άλλα. Το κλεινόν άστυ (η αρχαία Αθήνα), η κορωνίς πασών των πόλεων. Η Ελληνική Επανάστασις του 1821 απετέλεσε την κορωνίδα πάντων των κινημάτων διά την ελευθερίαν. Να θυμηθούμε και την κορωνίδα (στη Γραμματική), δηλαδή την ... ψιλή σε φωνήεν ή δίφθογγο στο φαινόμενο κράση. πχ και εγώ = κἀγώ (στο α μια ψιλή, δηλαδή την κορωνίδα). Ενίοτε η φιλολογία – κατ’ ανάγκην - γίνεται σχολαστική.

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 14 Ιουνίου 2018, αρ. φύλλου 940