28.11.18

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική



ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν


Α. Έχει από ετών καθιερωθεί: Πόσων χρονών είσαι; Επίσης(από βιβλίο): Ο νέος Βασιλιάς Γεώργιος ο Α’, 17 χρονών. Το ορθό: 17 χρόνων ή 17 ετών. Οι χρόνοι, των χρόνων, όπως οι τόποι των τόπων (δε λέμε των τοπών!), οι λόφοι, των λόφων.

Β. (από βιβλίο). Η άποψη αυτή είναι και σωστή και λανθασμένη. Το έχουμε εξηγήσει παλαιότερα. Λανθασμένος = πεποιημένον επίθετο από την μετοχήτ ου αρχαίου ρήματος λανθάνω = μένω απαρατήρητος κάνοντας κάτι, διαφεύγω την προσοχή κάποιου. Πώς κατήντησε ο λανθασμένος να σημαίνει σφαλερός; Μάλλον από υπερβάλλοντα ζήλο κάποιου, κάποιων καθαρευουσιάνων. Θυμούμαι έναν μακαρίτη θείο Πόντιο: Λανθάνεις, παιδί μου (κι εννοούσε: κάνεις λάθος)... Το ορθό λοιπόν: όχι λανθασμένη άποψη αλλά σφαλερή, εσφαλμένη, λαθεμένη. Επ’ ευκαιρία: το λάθος από το θέμα του β’ Αορίστου του ρήματος λανθάνω (έλαθον, έ-λαθ-ον, θέ-μα λαθ- ). Με το στερητικό α(λφα) μπροστά = αλάθεια – αλήθεια: Δεν της ξεφεύγει τίποτα από την πραγματικότητα, αντίθετο το ψεύδος).

Γ. α) τοπικός τύπος (πάλι οι κολόνες...). Με την τοποθέτηση χαμηλών, καλαίσθητων, σταθερών κολόνων(!). Το ξαναθυμίζω: λέξεις ξένες, λέξεις λαϊκές θηλυκού γένους δεν χρησιμοποιούνται στην γενική πληθυντικού. Δεν θα λέμε και δεν θα γράφουμε των φαμιλιών (η φαμίλια), των κολονών (η κολόνα), των φασαριών (η φασαρία), των φαγουρών (η φαγούρα), κλπ. Θα βρίσκουμε μια ισοδύναμη έκφραση σε άλλη πτώση του πληθυντικού αριθμού. β) (από περιοδικό) Ο άφωνος ως τότε (8 ετών) Ανδρέας θα γινόταν μέγας ιεράρχης, υμνογράφος, συγγραφεύς και «χαριέστατος ρήτωρ». Το σημειώνω για την εκφραστικότητα του λόγου με το αντιθετικό σχήμα: άφωνος – ρήτωρ. Πρόκειται για τον Άγιο Ανδρέα Κρήτης, 7ος αιώνας.

Δ. (από βιβλίο) Είχε ο Ελ. Βενιζέλος όλα τα δίκια; Τα δίκια: πολλή λαϊκουριά! Το συνηθισμένο: Έχεις δίκαιο, έχεις δίκιο(;). Δίκιο, όχι στον πληθυντικό. Το ορθόν: Είχε όλο το δίκαιο με το μέρος του. Στον πληθυντικό μόνο ως επιθετικός προσδιορισμός. Τα δίκαια αιτήματα των εργαζομένων, το δίκαιο(ν) αίτημα, το δίκαιο παράπονο, κλπ.

Ε. (Πράξεων Αποστόλων Ε’, παρ. 9) ο δέ Πέτρος είπε προς αυτήν: «Τί ὅτι συνεφωνήθη ὑμῖν πειράσαι τὸ Πνεῦμα Κυρίου;» Το χωρίο αναφέρεται στην γνωστή τιμωρία του Ανανία και της Σαπφείρας. Ο αείμνηστος Τρεμπέλας, κορυφαίος καθηγητής των θεολόγων, μεταφράζει: Ο Πέτρος της είπε τότε: «Διατί εσυμφωνήσατε εσύ και ο σύζυγός σου να πειράξετε με την ψευδολογίαν και απάτην το Πνεύμα του Κυρίου;» Θέλω να σχολιάσω το ρήμα πειράζω (στην νεοελληνική με πολλές σημασίες). Στην αρχαία επίσης έχουμε το ρήμα πειράζω(χρήση μόνο στον ενεστώτα και στον παρατατικό). Οι άλλοι χρόνοι από το ρήμα πειράω, -ώ με την έννοια: δοκιμάζω, εξετάζω, κάνω προσπάθεια να... Το ρήμα στην μέση φωνή πειρώμαι, επειράσθην συναντάται πολύ στην Καινή Διαθήκη και σε όλα τα ιερά θεολογικά κείμενα και βιβλία. Πρβλ Εσκύλευσας τον άδην, μη πειρασθείς υπ' αυτού, και άλλα πολλά. Τι πειράζετε τον Θεόν; (εξετάζετε, δοκιμάζετε). Παύλου επιστολή Β’ προς Κορινθίους, ιγ’ 5: Ἑαυτοὺς πειράζετε εἰ ἐστὲ ἐν τῇ πίστει: Να εξετάζετε τους εαυτούς σας αν είστε σταθεροί στην πίστη. Με κακή σημασία: πειράζω = ζητώ να αποπλανήσω, πειράζω, φέρνω σε πειρασμό. Στην ομιλούμενη ενδιαφέρουσες οι πολλές σημασίες του ρήματος πειράζω. Ενοχλώ με λόγια ή με πράξη, λέω αστεία σε βάρος κάποιου, βλάπτω. Μας πειράζει αυτό που γίνεται. Βάζω κάποιον σε πειρασμό. Μέση φωνή: πειράζομαι = θίγομαι, νιώθω ενόχληση. Σαν απρόσωπο: Τι σε πειράζει, αν λένε αυτά; Πρβλ και πειραχτήρι, πείραγμα, πειρασμός, πειραγμένα τα νεφρά του, κλπ.


Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 13 Σεπτεμβρίου 2018, αρ. φύλλου 951


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ