28.12.18

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Ο ανθός της λίμνης [XI]


ΟΔΟΣ 5.10.2018 | 904


Στοιχεία για την ιστορία 

των Ελλήνων Καστοριανών Εβραίων


- ια' μέρος -

Post scriptum – Αναπάντητα ερωτήματα


Είκοσι σχεδόν χρόνια, από τότε που ο γράφων ξεκίνησε την έρευνα για την Εβραϊκή Κοινότητα της Καστοριάς και εξακολουθεί να εντοπίζει νέα στοιχεία για τη μακρά ιστορία της. Τώρα που τελείωσε κι ο δεύτερος κύκλος των δημοσιευμάτων, έρχονται ύστερες σκέψεις και προβληματισμοί στο γράφοντα, ανοίγοντας πιθανά πεδία για περαιτέρω αναζητήσεις.

Οι επιζώντες από τον εβραϊκό πληθυσμό της Καστοριάς ήταν ελάχιστοι. Από αυτούς, εκείνοι που διέφυγαν τη σύλληψη και δεν εκτοπίστηκαν στα γερμανικά στρατόπεδα του ολέθρου, ήταν ακόμη λιγότεροι. Σύμφωνα με τη στατιστική του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλάδος, οι απώλειες της Εβραϊκής Κοινότητας Καστοριάς ανήλθαν σε ποσοστό 96% σε σχέση με τον προπολεμικό πληθυσμό της⁸⁹, ποσοστό που είναι από τα υψηλότερα στον ελλαδικό χώρο.

Αν για τη Θεσσαλονίκη ή τα Γιάννενα μπορούσαν να δοθούν κάποιες ερμηνείες για τα ανάλογα συντριπτικά υψηλά ποσοστά απωλειών⁹⁰, όπως οι ανεπαρκείς κοινοτικές και θρησκευτικές ηγεσίες, η αρνητική στάση του χριστιανικού πληθυσμού και η περιορισμένη γλωσσική αφομοίωση των μεγαλύτερων γενεών ως προς τη Θεσσαλονίκη – ερμηνείες που κατά τον γράφοντα αποτελούν αναξιοπρεπή άλλοθι, που ντροπιάζουν τον τοπικό χριστιανικό πληθυσμό των πόλεων αυτών, εντούτοις, αναφορικά με την Καστοριά, τα δεδομένα είναι διαφορετικά και γεννούν ερωτήματα, που χρήζουν έρευνας και απαντήσεων.

Στην Καστοριά, η εβραϊκή Κοινότητα ήταν σε υψηλό βαθμό αφομοιωμένη και διατηρούσε άριστες σχέσεις με τον χριστιανικό πληθυσμό, ενώ δεν υπήρχε υψηλός δείκτης δοσιλογισμού στην λιμναία πόλη. Παράλληλα, στα 1944 το δίκτυο της Εθνικής Αντίστασης ήταν αρκετά ανεπτυγμένο στη Δυτική Μακεδονία, ενώ και η ηγεσία της Εβραϊκής Κοινότητας δεν ελέγχεται για ανεπάρκεια – όπως αντίστοιχα κατηγορείται η ηγεσία των Εβραϊκών Κοινοτήτων της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων. Τουλάχιστον αυτά προκύπτουν από την έρευνα των υφιστάμενων ιστορικών δεδομένων. Βεβαίως, η γεωμορφολογία της λιμναίας πόλης αποτελούσε ανασταλτικό παράγοντα για τη διαφυγή του εβραϊκού πληθυσμού, όμως το σχεδόν μηδενικό ποσοστό διάσωσης, καθιστά το επιχείρημα ανεπαρκές.

Τα αναπάντητα «γιατί» προκύπτουν συνεπώς αυθόρμητα και αναφανδόν. Γιατί στην Καστοριά δεν συνέβη το ίδιο με αυτό που συνέβη στα Τρίκαλα, τη Λάρισα, το Βόλο, την Καρδίτσα ή τη Χαλκίδα, όπου οι απώλειες του εβραϊκού πληθυσμού ήταν συγκριτικά πολύ μικρότερες⁹¹, καθώς οι Εβραίοι των πόλεων αυτών κατέφυγαν στα γειτονικά βουνά, τα «άγια βουνά της Ελλάδος», όπως τα χαρακτήρισε ο Αρχιραββίνος Βόλου Συμεών Πέσσαχ. Στα βουνά, όπου βρήκαν προστασία και υποστήριξη τόσο από τις ανταρτικές δυνάμεις, όσο και κυρίως από τον τοπικό χριστιανικό πληθυσμό, που τους συνέδραμε σε μεγάλο βαθμό.

Τα αναπάντητα ερωτήματα και τα «γιατί» θα βασανίζουν ασφαλώς τους ερευνητές επί μακρόν. Ο γράφων ελπίζει ότι τα ερωτήματα αυτά θα χτυπούν τις χορδές της ευαισθησίας και θα βασανίζουν τη συνείδηση των Καστοριανών, ώστε η διαφύλαξη της μνήμης να επέρχεται ως βάλσαμο…



-συνεχίζεται-


89. Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο της Ελλάδος, Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, σελ. 199.
90. Τα ποσοστά ήταν 96% για τη Θεσσαλονίκη και 91% για τα Γιάννενα. Βλ. Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, σελ. 199.
91. Σύμφωνα με την προαναφερόμενη στατιστική, οι απώλειες ήταν: για τα Τρίκαλα και την Καρδίτσα 31%, για τη Λάρισα 35%, για το Βόλο 26%. Από την Εβραϊκή Κοινότητα της Χαλκίδας απωλέσθηκαν 18 άτομα σε σχέση με τον προπολεμικό πληθυσμό των 325 ατόμων. Βλ. Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων, ό.π., σελ. 199 και Βιβλίο Μνήμης, σελ. 134.


Φωτογραφία:
Κατάλογος με ονόματα Καστοριανών και άλλων Ελλήνων Εβραίων που εξοντώθηκαν στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν (αρχείο Yad Vashem)



Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 5 Οκτωβρίου 2017, αρ. φύλλου 904




ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

1 σχόλιο:

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ