ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Ο ανθός της λίμνης [IV]

ΟΔΟΣ 29.6.2017 | 892

Στοιχεία για την ιστορία 

των Ελλήνων Καστοριανών Εβραίων

- δ' μέρος -

Εβραίοι επαγγελματίες 

της Καστοριάς⁴⁶

Καστοριά 1918. Η πόλη των 7.800 κατοίκων μετρά μόλις πέντε χρόνια από την απελευθέρωση της από τους Οθωμανούς και την ένταξη της στο νεώτερο ελληνικό κράτος. Ο Νικόλαος Γ. Ιγγλέσης, που εκδίδει για έκτη χρονιά τον δυσεύρετο σήμερα Οδηγό του, μας πληροφορεί ότι στην πόλη λειτουργεί μία «Εβραϊκή Συναγωγή», καθώς και «εβραϊκή σχολή αρρένων και ετέρα θηλέων», με σύνολο εκατό μαθητές και μαθήτριες⁴⁷.

Στους επαγγελματίες της Καστοριάς καταχωρούνται αρκετοί Εβραίοι⁴⁸. Οι Δαυίδ Ρούσου και υιός είναι πράκτορες της ασφαλιστικής εταιρείας «Βικτώρια» Βερολίνου. Εμπορορραφείο είχε ο Βαρούχ Δαβίδ Κοέν, ενώ έτοιμα ενδύματα εμπορεύονταν οι Βεν. Κοφίνος, Σαμουήλ Μαίγκο και Χ. Μερκάδο.

Έμποροι (χονδρικώς) ήταν οι Ναφθαλή Κοέν, Χαΐμ Ελιάου και Χαΐμ Κοέν, καπνοπώλης ήταν ο Μουσέκ Ελιάου, ενώ «είδη κιγκαλερίας» εμπορεύονταν οι Αβραάμ Μποχέμ Ελιάου, Ιούδας Ισαάκ Κοέν και Ισαάκ Ιακώβ Ελιάου.

Μουσικά όργανα πουλούσε ο Χ. Μερκάδο, «άλευρα» ο Αβρ. Κοφίνο, ενώ παντοπωλεία είχαν οι Ιακώβ Κοέν, Ιακώβ Αβρ. Ελίου, Ισαάκ Ια. Ελίου, Ισαάκ Αβρ. Ελίου, Ιακώβ Κουφάου, Αβρ. Μεβοράχ, Μουσιών Μεβοράχ, Αβεσαλώμ Ρούσο, Σαμουήλ Καρχή, Σαμπετάη Πάρδου, Σολομών Ισ. Ελιάου και Χαΐμ Χαζάν και «καφείο» ο Παχιέλ Χονέν.

Αντιπρόσωπος των ραπτομηχανών «Σίγγερ» ήταν ο Ισραέλ Ιακώβ και των «Νάουμαν» ο Μουσιέν Χαζάν. Σιδηρουργείο λειτουργούσαν οι αδελφοί Μεμουράχ, ενώ «Τοκισταί» ήταν οι Αβραάμ Μάγιος, Αβραάμ Ρούσου, Δαυίδ Ρούσου, Ελισάχ Ελιάου, Μεναχέρ Ρούσου, Σαμουήλ Ελ. Μπάντση και Σολομών Ε.

Έμποροι υφασμάτων ήταν οι Αβραάμ Ελιάου, Αβραάμ Ισ. Ζαχαρίας, Αβραάμ Μάγιο, Βενιαμίν Κονφίνο, Ιακώβ Μεβράχ, Ισαάκ Χαΐμ Ρούσου, Μπενζολίο, Μερκάδος Χ., Μποχώρ Ι. Πισιρέλο, Μωύς Κοέν, Μωυσής Μεβράχ, Μωυσής Ρούσου, Σαμουήλ Ελιάου, Σεμαγιά Ελιάου και Χαΐμ Ελ. Μπάντση. Τέλος Χρυσοχοεϊο-Ωρολογοπωλείο είχε ο Χ. Μερκάδο.

Είναι σαφές ότι πολλά από τα παραπάνω ονόματα έχουν καταχωρηθεί εσφαλμένα, προφανώς λόγω της μη εξοικείωσης του συντάκτη του Οδηγού με τα λατινογενή και εβραιογενή ονοματεπώνυμα. Παρά το ότι σε κάποια είναι προφανής η παρήχηση, καταχωρούνται όμως εδώ χωρίς διορθώσεις, προς αποφυγή νέων λαθών και προς ανάδειξη των δεδομένων της εποχής.

Παλιοί Καστοριανοί θυμούνται ακόμη κάποιους μικροεπαγγελματίες, απο εκείνους που δεν κατέγραφαν οι επαγγελματικοί οδηγοί. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Μούσες ο Ουβρός, που ζύγιαζε τα κάρβουνα που έρχονταν σε ειδικά σακκιά με τα μουλάρια από τα Γρεβενά, την Κλεισούρα ή άλλα μέρη κι έπαιρνε «ζυγιστικά λίγες δραχμές»⁴⁹.

Τέσσερις-πέντε Εβραίοι ήταν τενεκετζήδες. Παρέμειναν στις μνήμες των παλιών με τα μικρά τους ονόματα: ο Μποχώρ, ο Ραχαμής, και επίσης ο Μεναχέμ, ο Καλέφης, «που δε στέκοταν πολύ καλά στα μυαλά του» και «πουλούσε τους κουβάδες και τις ποτιστήρες με δημοπρασία, που την κατακύρωνε σ’ όποιον έδινε τα…λιγότερα» κι ο Σολομών, που αργότερα αυτοκτόνησε⁵º.

Ακόμη πιο άσημοι και ανώνυμοι ήταν οι άνθρωποι του μόχθου για το καθημερινό μεροκάματο, χωρίς εδραία επαγγελματική εγκατάσταση. Οι Εβραίοι γυρολόγοι μικροπωλητές, που εμπορεύονταν στο παζάρι της πλατείας του Ντολτσού, άπλωναν στα πεζούλια «τις πραμάτειες τους με τα λογής-λογής ψιλικά, όπως χάντρες – χτένες – μασουράκια – βαμβάκια – καρφίτσες – κόψες – σούστες – κουβαράκια – χασέδες – μπασμάδες – προσόπια – λαιμαρές – σειρήτια κ.ά.»⁵¹.

Οι Έλληνες Εβραίοι των νεώτερων χρόνων, σχεδόν στο σύνολο τους ήταν αστοί – με την έννοια του κάτοικου της πόλης, σε αντίθεση με τους Εβραίους της Ανατολικής Ευρώπης, όπου υπήρχαν και πολλοί αγρότες.

Η ενασχόληση με τα αστικά επαγγέλματα ήταν προϊόν ιστορικών συνθηκών και απαγορεύσεων. Βεβαίως, η έννοια του αστού Εβραίου δεν συνεπάγεται πάντα την οικονομική ευμάρεια, όπως εσφαλμένα παρουσιάζεται συχνά ως στερεότυπο, που πηγάζει από αντισημιτικές καταβολές.

Μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων Εβραίων ήταν μικροαστοί και μικροεπαγγελματίες, ενώ επίσης μεγάλο ποσοστό βρισκόταν κάτω από το όριο της φτώχειας και στήριζε την επιβίωση του στην σκληρή χειρωνακτική εργασία και στην κοινωνική πολιτική των Ισραηλιτικών Κοινοτήτων.

Κάτω από αυτό το πρίσμα, η παρουσίαση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων των Καστοριανών Εβραίων δεν είναι πλήρης, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχουν προσιτά στοιχεία για την καθημερινότητα των υπολοίπων, η εργασία των οποίων ήταν χειρωνακτική και απουσίαζε από τις καταγραφές.

-συνεχίζεται-

46. Βλ και Θρ. Παπαστρατής, Στάχτες και δάκρυα στη λίμνη…, σελ. 42-45.

47. Ν. Ιγγλέσης, Οδηγός της Ελλάδος. Επίσημος Ελλάς, Εμπορική Ελλάς, Νέα Ελλάς, Έτος Στ’, σελ. 261. Η ανεύρεση των Οδηγών αυτών είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Αντίτυπο του Οδηγού του Ιγγλέση του έτους 1918 εντοπίστηκε από το γράφοντα τον Απρίλιο του 2017 στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Χανίων, στο τμήμα της βιβλιοθήκης του Ελευθερίου Κ. Βενιζέλου, από όπου αντλούνται και τα στοιχεία αυτά.

48. Ν. Ιγγλέσης, Οδηγός 1918, σελ. 262-263.

49. Λουκάς Σιάνος, Καστοριανές Εικόνες, σελ. 34.

50. Λ. Σιάνος, ό.π., σελ. 104.

51. Λ. Σιάνος, ό.π., σελ. 41 και 44.

Φωτογραφίες: 

Καστοριανοί (μεταξύ αυτών και ο Beni Elias) διασκεδάζουν σε κέντρο της Καστοριάς. Στιγμιότυπο από το ντοκυμανταίρ “Trezoros, The lost jews of Kastoria” (Οι χαμένοι εβραίοι της Καστοριάς) των Lawrence Russo και Larry Confino.

-Δεύτερη σελίδα (μόνο στην έντυπη έκδοση της ΟΔΟΥ) Ζεύγος καστοριανών εβραίων φωτογραφημένοι από τον Λεωνίδα Παπάζογλου (συλ. Γ.Γκολομπία).

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26 Ιουνίου 2017, αρ. φύλλου 892

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

ΜΕΡΟΣ I - ΜΕΡΟΣ II - ΜΕΡΟΣ III - ΜΕΡΟΣ IV - ΜΕΡΟΣ V - ΜΕΡΟΣ VI - ΜΕΡΟΣ VII - ΜΕΡΟΣ VIII - ΜΕΡΟΣ IX - ΜΕΡΟΣ X - ΜΕΡΟΣ XI - ΜΕΡΟΣ XIΙ - ΜΕΡΟΣ XIIΙ - ΜΕΡΟΣ XIV - ΜΕΡΟΣ XV - ΜΕΡΟΣ XVI - ΜΕΡΟΣ XVII - ΜΕΡΟΣ XVIII - ΜΕΡΟΣ XIX - ΜΕΡΟΣ XX - ΜΕΡΟΣ XXI - ΜΕΡΟΣ XXII - ΜΕΡΟΣ XXIII - ΜΕΡΟΣ XXIV - ΜΕΡΟΣ XXV


Σχετικά:

• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Στάχτες και δάκρυα στη λίμνη...