10.7.19

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική



ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν



◾  14.3.2019 τοπικός τύπος. «Η κυβέρνηση σκορπάει χρήματα… οι αιτηματίες θα αγανακτήσουν». Ονόματα της πρώτης κλίσεως αρσενικά σε –τιας (τραυματίας, κτηματίας αιτηματίας, τολμητίας κ.ά.) σημαίνουν το πολύ, πολλαπλότητα, πλησμονή. Κτηματίας = ο έχων πολλά κτήματα, ώστε ζει με αυτά με πολλήν άνεση. Ο αιτηματίας δεν ησυχάζει ποτέ από το να έχει πολλά αιτήματα. Κάτι ανάλογο με τα ονόματα σε –σίας, π.χ. ο δηλωσίας = ο υποχρεωτικά δηλώνων δημοσία σε παλαιότερες εποχές.

◾  ΟΔΟΣ 14.3.2019 (επικαιρότητα) Ο Ανέστης Αγγελής εγγυήθηκε το ύδωρ άσπιλο και αμόλυντο. Άσπιλε, αμόλυντε, … Ευκαιριακώς: ο, η άσπιλος, το άσπιλον = αυτός που δεν έχει σπίλον = κηλίδα, λεκέ (α στερητικό + σπίλος). Στην γνωστή προς την Παναγία Παρθένο προσευχή: Άσπιλε, αμόλυντε…., και τα τέσσερα επίθετα εκφράζουν την αγνότητα της παρθένου Μαρίας, της Παναγίας. Είναι άχραντος (α στερητικό + χραίνω, αρχαίο ρήμα που σημαίνει μολύνω), συνώνυμο του επιθέτου αμόλυντος.

◾  16.3.2019 Επειδή πολύς λόγος έγινε μετά τα Χριστούγεννα για τα Ραγκουτσάρια (ο υποφαινόμενος δεν ασχολήθηκε) σε σχετική συζήτηση φίλος που ασχολείται περί αυτά, μου θυμίζει ότι στο Βόιο Κοζάνης παλαιότερα ο βοσκός που ανελάμβανε «υπηρεσία» για τα πρόβατα ή τα γελάδια από του Αγίου Γεωργίου μέχρι την ημέρα του Αγίου Δημητρίου έπαιρνε ως αμοιβή «ρόγα», δηλαδή μισθό. Την λέξη μας την ανέφερε συχνά ο αείμνηστος καθηγητής Κριαράς στα «μεσαιωνικά» του και τη συσχέτιζε με λατινική λέξη roga. Η λέξη μας παραπέμπει στο λατινικό ρήμα rogo που σημαίνει ρωτώ αλλά και ζητώ, αιτώ κάτι από κάποιον. Rogo aliquem ή ab aliquot aliquid. Πρβλ και το του Ευαγγελίου: «ερωτώ σε έχε με παρητημένον». Εδώ το ερωτώ = σου ζητώ – Οι καρναβαλιστές γυρίζοντας στις γειτονιές έπαιρναν τρόπον τινά - ρόγα – το φιλοδώρημα από τα σπίτια κτλ. Είναι πιθανή εκδοχή.

◾  14.3.2019 τοπικός τύπος. Και τότε είναι που φθάνει ο Παύλος Μελάς. Εδώ το αναφορικό που αντί χρονικού συνδέσμου: οπότε, όταν. Δηλαδή, γενικεύθηκε η χρήση του που και ως αντωνυμικό και ως χρονικό. Ο καθηγητής Νικ. Ανδριώτης μας έλεγε ότι το που δεν αντικαθιστά εμπρόθετο προσδιορισμό. Σήμερα δεν τηρείται αυτό. Μάλλον δεν θα επανέλθω για το που στο εξής. Προσωπικά, είμαι φειδωλός στην χρήση του.

◾  (από μηνιαίο περιοδικό): «εκατοντάδες κρούσματα γαστρεντερίτιδας σημειώθηκαν με τουλάχιστον 510 από αυτά να διακομίζονται στο γενικό νοσοκομείο…». Περαστικά τους, όσοι προσεβλήθησαν από τα εν λόγω κρούσματα, αλλ’ αυτά δεν … διακομίζονται στο νοσοκομείο. Διακομίζονται οι ασθενείς (μόνο ως σχήμα «κατά σύνεσιν»).

◾  Ημέτερον ημαρτημένον, σε προηγούμενή μας στήλη. Το επεσήμανε ο καλός συνάδελφος (εν ενεργεία;) κ. Τριανταφυλλόπουλος. Στην περίπτωση: «εβάρυνε» η διόρθωση του «υπέρβαλαν» και η στιγμιαία αβλεψία δεν «είδε», ως έδει: εαυτούς.

Ο Γλωσσαμύντωρ
Λάζαρος Γ. Νικηφορίδης 

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 21 Μαρτίου 2019,  αρ. φύλλου 978

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ