29.7.19

ΟΔΟΣ: Νηστίσιμα


ODOS | newspaper of Kastoria
ΟΔΟΣ 25.4.2019 | 983

Για την υπόθεση εργασίας του σημερινού κύριου άρθρου, ας επιτραπεί από τους αναγνώστες ένα φανταστικό σενάριο, έστω κι αν η ημέρα σήμερα, Μεγάλη Πέμπτη, δεν είναι το κατάλληλο χρονικό περιβάλλον:

Στα γραφεία του Δήμου της πρωτεύουσας του Νομού της φανταστικής ιστορίας, και πιο συγκεκριμένα στον χώρο (γραφείο) του αρμόδιου αντιδημάρχου πολιτισμού λαϊκών παραδόσεων και παραδοσιακών δρώμενων, ο αιρετός επικεφαλής της δημοτικής αυτοδιοίκησης της ιστορίας μας (υπο) δέχεται επισκέψεις. Πρόκειται για απεσταλμένους, για πρέσβεις άλλων πόλεων, άλλων περιοχών της χώρας, όπως και operators τουρισμού. Σκοπός της επίσκεψής τους είναι να πληροφορηθούν για το πολιτιστικό στίγμα της πόλης, της πρωτεύουσας του νομού και του δήμου της φανταστικής αυτής ιστορίας.

Είχαν ακούσει κατ’ επανάληψη τους λίγους και όχι αδιαμφισβήτητους, να παρουσιάζουν τελευταία στρεβλά την εικόνα της Καστοριάς, εξ αιτίας της σλαβικής προπαγάνδας και ήθελαν να ξεκαθαρίσουν μερικά πράγματα. Δεν είχαν άλλωστε περάσει και πολλές ώρες αφ’ ότου ένας γνωστός και φερόμενος παλαίμαχος δημοσιογράφος, αντί να αποσυρθεί και να συμβιβασθεί με το ελαύνον γήρας του, είχε πρωΐ της Κυριακής των Βαΐων παρουσιαστεί σε κεντρικό τηλεοπτικό σταθμό των Αθηνών μεγάλης τηλεθέασης, και είχε ισχυριστεί ούτε λίγο ούτε πολύ ότι στην Καστοριά… υπάρχει «μακεδονική» μειονότητα, που διεκδικεί σπίτια, γλώσσα και τα συναφή. Παραπληροφορώντας κατάφωρα την ελληνική κοινή γνώμη. Χωρίς να αδράξει την πρόκληση οποιοσδήποτε προύχοντας ή υποψήφιος να διαψεύσει τα ανεκδιήγητα. Τα οποία βέβαια έσπειραν και θέρισαν οι πολιτιστικοί αναμορφωτές της περιοχής.

Καθισμένοι λοιπόν αναπαυτικά στις πολυθρόνες τους, παρακολουθούν γοητευμένοι -καθηλωμένοι ίσως- τον αρμόδιο αντιδήμαρχο. Βαθύς γνώστης της πόλης στην οποία ηγείται του πολιτισμού και πρέσβυς της παραδοσιακότητας της, έχοντας ξεσκονίζει την Ιστορία της πόλης που κυβερνά, έχοντας κερδίσει τον σεβασμό και την αναγνώριση όλων, o αντιδήμαρχος της σημερινής ιστορίας μόλις ολοκληρώνει την παρουσίαση και ανάλυση του βασικού εθίμου αυτής της πόλης: Τα λένε «Ραγκουτσάρια».

Κανείς δεν ήξερε με βεβαιότητα την προέλευση της ασυνήθιστης ονομασίας. Αλλά από τότε που κάποιος ιστοριοδίφης αποφάνθηκε μετά από αναλύσεις και επιβεβαίωσε ο δήμαρχος, ότι ο όρος προέρχεται από τον «Ραγκού» τον μεγάλο «Τσάρο» [σχετικά "εδώ"], η πόλη είχε επιτέλους εισέλθει μια περίοδο ανακωχής, σχετικής ηρεμίας.

Διότι η θεωρητική αντιπαράθεση για την καταγωγή αυτού του εθίμου, κρατούσε για πολλά χρόνια τώρα. Άλλοι υποστήριζαν ότι η λέξη προέρχεται από το «ράκος», άλλοι από τα «ράκη» και τα «αποκόμματα»,  άλλοι από το λατινικό rogatores, άλλοι από κάτι σέρβικο ή βουλγάρικο. Άλλοι πάλι υποστήριζαν ότι σημαίνει «Διόνυσος» στα αρχαία Μακεδονίτικα, που είπε χωρίς αντίλογο ο κ. Κώστας Χαρδαβέλλας για την Καστοριά, -ήταν βλέπετε στην μέση και οι άνθρωποι των παραδόσεων (…άνευ όρων φυσικά). Που έπρεπε να ρίξουν φως στην υπόθεση.

Αλλά στο τέλος η εξήγηση του «Τσάρου» του «Ραγκού» είχε λύσει ως από μηχανής Θεός την διαφωνία και αποτρέψει την δογματική ρήξη.



ODOS | newspaper of Kastoria
ΟΔΟΣ 25.4.2019 | 983 | σ.3


* * *
Αληθινά πρωτοποριακό το τοπικό έθιμο, δεν είχε βέβαια πολλά κοινά στοιχεία με τις γνωστές γειτονιές του Αμστελόδαμου της Ολλανδίας, ούτε με κάτι κακόφημα σημεία στο Φραγκόκαστρο της Γερμανίας, ούτε καν με τα παζάρια της Δυτικής Αφρικής που φόρτωναν τις μαύρες για σκλάβες προς τις Αμέρικας, αλλά στ’ αλήθεια ήταν κάτι ακόμη πιο προχώ! 

* * *

Σημασία έχει ότι παρά την έριδα, «όλοι» οι... επαϊόντες ομονοούσαν, ότι από καταβολής κόσμου, ο Καιρός των Τσιγγάνων του Μπρέγκοβιτς και άλλα σκοπιανά και σέρβικα, βουλγάρικα και ρόμ, ήταν η πεμπτουσία του «Ραγκού» του «Τσάρου». Και ότι η μουσική, ειδικά η χάλκινη δεν είχε όρια. Σέρβοι, Βούλγαροι, Σκοπιανοί, και αυτοί ορθόδοξοι, άρα εξ ορισμού όχι απλά φίλοι, αλλά αδελφοί.

Ικανοποιημένοι οι επισκέπτες των άλλων πόλεων, προσπάθησαν να οδηγήσουν την συζήτηση στις εκκλησίες, τις αγιογραφίες, τις εικόνες, τα τείχη, το βυζαντινό μουσείο, αλλά ο αρμόδιος αντιδήμαρχος -βαθύς γνώστης της ιστορίας του τόπου που συγκυβερνούσε και καθόριζε τις μοίρες του- με μαεστρία οθωμανού διπλωμάτη στο Μεγάλο Διβάνιο, είναι αλήθεια επανέφερε την συζήτηση στην λαϊκή παράδοση. Και με πολλή δεξιοτεχνία ομολογουμένως, μια και αυτοί του μιλούσαν για τις 70 βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, που όμως ο αντιδήμαρχός της ιστορίας μας δεν γνώριζε περισσότερες από 1 έως 2 το πολύ, έστρεψε την συζήτηση στην 71η εκκλησία. Μια οποιαδήποτε δηλαδή εκκλησία, απ’ αυτές τις καινούργιες που αρχιτεκτονικά συχνά τις μιμούνται τα τεμένη στην Τουρκία (ή μήπως συμβαίνει το αντίθετο;).

Και καθώς είναι Μεγάλη Εβδομάδα, ιερή δηλαδή κατά κάποιο τρόπο και υποβλητική περίοδος, κοντοστάθηκε και κράτησε την ανάσα και την αναπνοή του. Διότι είχε πρόσφατα... ανακαλύψει, -αυτός ή ο προκάτοχός του, κανείς δεν ξέρει ακριβώς- ένα ακόμη μεγάλο και μέγιστο τοπικό έθιμο: Το Νυφοπάζαρο. Ναι νύφο-πάζαρο, μια λέξη εν μέρει καθαρά ελληνική, που δεν παρουσίαζε ερμηνευτικά και ετυμολογικά προβλήματα, είναι συνεπώς σαφής και ξεκάθαρη:

Διότι σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση που πρόσφατα είχε επαναφέρει η αρχαιολογική σκαπάνη στην επιφάνεια και το φως το ήλιου, υπήρχε ενθάδε και άλλη φλέβα χρυσού, δηλαδή παζάρι από fresh γυναικείο κρέας. Ναι ήταν κανονικό παζάρι νυφών, ή νυμφών τέλος πάντων, έτσι ανακάλυψε ο ατσίδας.

Η πόλη αυτή, καθώς είχε ήδη προχωρήσει η νηστεία της Τεσσαρακοστής και ενώ πείνα και στερήσεις της νηστείας, ευνοούσαν τις παραισθήσεις, επιπλέον δε, δεν μπορούσαν να πάνε σε άλλη ζωοπανήγυρη ή απλά εμποροπανήγυρη, μιας και κρέας δεν επιτρεπόταν, αυτοί λοιπόν οι κάτοικοι, οι παλιοί σύμφωνα με τον εμπνευσμένο αντιδήμαρχο των παραδόσεων, και εμβριθή γνώση των  ανθρώπων των παραδόσεων (άνευ όρων), είχαν από αιώνες ανακαλύψει τις νύφες ως εμπορικό είδος.

Έτσι τόσο απλά ότι κάποτε στην πόλη αυτή την έμορφη και την Καστροπολιτεία ήταν μια απλή ζωοπανήγυρη-εμποροπανήγυρη της Μεγάλης Πέμπτης, βαφτίσθηκε αίφνης «Νυφοπάζαρο», που όχι μόνο είναι πιο "πιασιάρικο" (σαν τα «ραγκουτσάρια»), αλλά ορισμένοι φαίνεται από τις ονοματοδοσίες τους ότι δεν βρίσκουν και πολλές διαφορές.

Κατέβαινες -είπε ο αντιδήμαρχος στους εμβρόντητους επισκέπτες- από το άτι ή το μουλάρι από το χωριό ή την πόλη, όπου οι Μακεδονίτες ψάχνουν τα σπίτια τους, και σε ένα πρωτοποριακό για την εποχή του παζάρι λευκής σαρκός, αγόραζες νύφες. Μπορούσες να διαλέξεις. νύφες που είχαν ξεμείνει στο ράφι, αλλά και νέες παραλαβές. Αγνές, αμίαντες ή όχι, υπήρχαν νύφες για όλα τα γούστα.


Panigiris megalis Pemptis Kastoria
1927, η ζωοπανήγυρη (ζωοπάζαρο) της Καστοριάς.


Αληθινά πρωτοποριακό το τοπικό έθιμο, δεν είχε βέβαια πολλά κοινά στοιχεία με τις γνωστές γειτονιές του Αμστελόδαμου της Ολλανδίας, ούτε με κάτι κακόφημα σημεία στο Φραγκόκαστρο (Φραγκφούρτη) της Γερμανίας, ούτε καν με τα παζάρια της Δυτικής Αφρικής που φόρτωναν τις μαύρες για σκλάβες προς τις Αμέρικας, αλλά στ’ αλήθεια ήταν κάτι ακόμη πιο προχώ!

Νυφοπάζαρο, αρνιά, κατσίκια, αυγά, τσουρέκια, νεοσσοί, κλώσσες όλα αυτά μαζί. Ναι η πόλη του «Ραγκού» του «Τσάρου» τον χειμώνα με τα ραγκουτσάρια, που έχουν τόση σχέση με τα καρναβάλια όσοι και οι ίδιοι, παρά  την αχαλίνωτη νηστεία και προσευχή, τα συντηρητικά ήθη της εποχής, είχε νυφοπάζαρο την Μεγάλη Εβδομάδα.

Και μάλιστα τα υποστήριζε αυτά χωρίς να διαμαρτύρεται καμμιά γυνακεία ή ανδρική οργάνωση, κάποιος πολιτιστικός σύλλογος απ’ αυτούς που εξυψώνουν την πόλη και την πηγαίνουν στα επ’ ουράνια, όλοι είχαν καλοδεχθεί εδώ και 2-3 χρόνια αυτή την εκπληκτική μετονομασία της εμποροπανήγυρις σε «νυφοπάζαρο», που ξεκινάει λέει φέτος από Μεγάλη Τετάρτη απόγευμα μέχρι Μεγάλη Πέμπτη μεσημέρι. Μιλάμε ολονυκτία το «νυφοπάζαρο» με Καλλιγούλα, κανονικό όργιο, η πόλη του «Ραγκού» του «Τσάρου» πουλούσε και ξεπουλούσε όσο-όσο νύφες.

Έτσι μετά την «γυρολιμνιά», που ένας ανόητος και άσχετος ονόμασε τον γύρο της λίμνης για να τον εκλαϊκεύσει και να πρωτοτυπήσει με μια φράση κάπως κάφρου, μετά τα «ραγκουτσάρια» και των Καιρό των Σκοπίων της Μακεδονίας, ο αρμόδιος αντιδήμαρχος παρουσίαζε την νέα φλέβα πετρελαίου, πολιτισμού και τουρισμού: Το Νυφοπάζαρο. Ξέρεις πόσοι δυνητικοί τουρίστες μπορούν να εμπνευσθούν από αυτή την τρυφηλή, γεμάτη ηδονικές υποσχέσεις και παραστάσεις από 1000+1 νύχτες, να προσέλθουν στη Καστοριά, να γλεντήσουν από Μεγάλη Τετάρτη  μέχρι Μεγάλη Πέμπτη στο νυφοπάζαρο;  Επιτυχία σίγουρη, σαν το νυφοπάζαρο της Βουλγαρίας*.

Πέρσι μάλιστα που κάποιοι εκπρόσωποι της τρίτης εξουσίας άκουσαν σε μια υπόθεση αυτή την ονομασία για την εμποροπανήγυρη της Καστοριάς, κοιτούσαν ο ένας τον άλλο με απορία στα μάτια, για το πού βρίσκονται και σε ποια πόλη τους έστειλαν.

Τι κι αν ούτε αυτή η ονομασία υπήρχε ποτέ. Διότι οι δικοί μας, την είχαν δεχθεί και είχαν αποφασίσει για μια ακόμη φορά: «Ραγκουτσάρια», «γυρολιμνιά» και «νυφοπάζαρο» θα ήταν στο εξής το τρίπτυχο του λαϊκού πολιτισμού στην όμορφη αυτή πόλη, την Καστροπολιτεία των Παραδόσεων (χωρίς όρους).

Εντυπωσιασμένοι και καθηλωμένοι οι επισκέπτες της ιστορίας, πείστηκαν χωρίς πολλά-πολλά άλλα, ότι είχαν πέσει σε πηγή. Άλλωστε δεν είχε διαφύγει της προσοχής τους, ότι ο ίδιος ο αντιδήμαρχος ήταν γυναίκα.



(*) Νυφοπάζαρο της Βουλγαρίας: Κάθε άνοιξη στην πόλη Stara Zagora, της κεντρικής Βουλγαρίας, φιλοξενείται ένα περίεργο event, όπου νεαρές παρθένες παρελαύνουν μπροστά από μνηστήρες προκειμένου να πουληθούν. Η αγορά είναι η μεγαλύτερη ετήσια συνάθροιση της χώρας, με τους Kalaidzhi -μια υποομάδα των Ρομά της Βουλγαρίας- να πρωτοστατoύν. Χωρίς να μπορούν να διατηρήσουν τα πάντα από την κληρονομιά τους, το νυφοπάζαρο είναι ίσως ό,τι έχει καταφέρει να διατηρηθεί ατόφιο από την κουλτούρα των Kalaidzhi


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ την Μεγάλη Πέμπτη 25.4.2019, αρ. φύλλου 983


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ