17.7.19

ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Παγκόσμια ημέρα παιδικού βιβλίου




«Τα βιβλία μάς βοηθούν να μη βιαζόμαστε»

Βιάζομαι!... Δεν έχω χρόνο!... Αντίο!... Ακούμε τέτοιες κουβέντες κάθε μέρα, όχι μόνο στη Λιθουανία, που βρίσκεται στο κέντρο της Ευρώπης, αλλά και σε πολλά μέρη του κόσμου. Συχνά επίσης ακούμε να λέγεται ότι ζούμε στην εποχή της υπέρμετρης πληροφόρησης, της ταχύτητας και της βιασύνης.

Αν όμως πάρεις στα χέρια σου ένα βιβλίο, νιώθεις αμέσως διαφορετικά. Φαίνεται πως τα βιβλία έχουν αυτή τη θαυμαστή ιδιότητα -μας βοηθούν να χαλαρώνουμε. Μόλις ανοίξεις ένα βιβλίο και βυθιστείς στα ήρεμα βάθη του, δεν έχεις πια τον φόβο πως όλα περνούν με ξέφρενη ταχύτητα κι εσύ δεν προλαβαίνεις να δεις τι γίνεται. Ξαφνικά, αρχίζεις να πιστεύεις ότι δε χρειάζεται να τρέχεις με τόση βιασύνη για μια δουλειά μάλλον ασήμαντη. Στα βιβλία όλα συμβαίνουν ήσυχα, με μια τάξη καθορισμένη με ακρίβεια. Ίσως επειδή οι σελίδες τους είναι αριθμημένες, ίσως γιατί οι σελίδες κυλούν απαλά και γαλήνια καθώς τις γυρίζεις; Στα βιβλία, όσα έχουν γίνει στο παρελθόν συναντούν με ηρεμία τα όσα πρόκειται να συμβούν.

Το σύμπαν ενός βιβλίου είναι ορθάνοιχτο∙ συνδυάζει μ’ επιτυχία την πραγματικότητα με τη φαντασία. Και καμιά φορά αναρωτιέσαι αν ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στη ζωή που πρόσεξες πόσο όμορφα πέφτουν από τη στέγη ενός σπιτιού οι σταγόνες του λιωμένου χιονιού ή πόσο ευχάριστος είναι στα μάτια ο τοίχος του γείτονα καλυμμένος με βρύα. Το ξέρεις από ένα βιβλίο ή από την πραγματικότητα ότι τα κόκκινα μούρα δεν είναι όμορφα μόνο αλλά και πικρά; Ήταν σ’ ένα βιβλίο ή στην πραγματικότητα που ήσουν ξαπλωμένος ένα καλοκαίρι στο γρασίδι ή που καθόσουν σταυροπόδι και κοιτούσες τα σύννεφα να ταξιδεύουν στον ουρανό; Τα βιβλία μάς βοηθούν να μη βιαζόμαστε, τα βιβλία μάς μαθαίνουν να παρατηρούμε το καθετί, τα βιβλία μάς προσκαλούν, ακόμα και μας υποχρεώνουν καμιά φορά, να καθίσουμε για λίγο. Συνήθως διαβάζουμε καθιστοί, με το βιβλίο στο τραπέζι ή στα γόνατά μας, έτσι δεν είναι; Και δεν έχετε ζήσει άλλο ένα θαύμα -εκείνο που όταν διαβάζετε ένα βιβλίο, το βιβλίο διαβάζει εσάς; Ναι, βέβαια, τα βιβλία έχουν την ικανότητα να διαβάζουν. Διαβάζουν το μέτωπό σας, τα φρύδια σας, τις άκρες των χειλιών σας, που γυρίζουν προς τα πάνω από χαρά, προς τα κάτω από λύπη. Πρώτ’ απ’ όλα, όμως, τα βιβλία διαβάζουν τα μάτια σας. Και κοιτάζοντας μέσα στα μάτια σας, βλέπουν… Ε, ξέρετε τι βλέπουν!

Είμαι βέβαιος ότι τα βιβλία ποτέ δε βαριούνται όταν βρίσκονται στα γόνατά μας. Κάποιος που απολαμβάνει το διάβασμα -παιδί ή μεγάλος- μας κινεί το ενδιαφέρον πολύ περισσότερο από κάποιον που δε νοιάζεται για τα βιβλία, κάποιον που κυνηγάει διαρκώς το ρολόι, που δεν έχει ποτέ καιρό να καθίσει, που δεν καταφέρνει να παρατηρήσει πολλά απ’ όσα υπάρχουν γύρω μας.

Για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, η ευχή μου σε όλους μας είναι: Να υπάρχουν ενδιαφέροντα βιβλία για τους αναγνώστες και ενδιαφέροντες αναγνώστες για τα βιβλία!»

Αγαπητοί μου φίλοι,
Από το 1966 η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα, η γνωστή IBBY, έχει καθιερώσει τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου, ως εξής: Κάθε χρόνο ένα άλλο εθνικό τμήμα της Οργάνωσης ετοιμάζει το μήνυμα και της αφίσας , τα οποία κυκλοφορούν σε όλα τα κράτη-μέλη της (στην Ελλάδα υπεύθυνη για την κυκλοφορία αφίσας και μηνύματος είναι η Ελληνική IBBY, γνωστή ως Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου). Κάθε χρόνο επιλέγεται ο ιδανικότερος συγγραφέας κι ο επίσης ιδανικότερος εικονογράφος για τη δημιουργία αφίσας και μηνύματος. Φέτος η χώρα που επιλέχτηκε ήταν η Λιθουανία, αυτή είχε σειρά. Συγγραφέας και εικονογράφος που ανέλαβε ο Kęstutis Kasparavičius, το μήνυμά του μετέφρασε και φέτος η Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου. Όσα σχολεία, λοιπόν, ενδιαφέρονται την προμηθεύονται εγκαίρως και στις 2/4 αφιερώνουν λίγη ή περισσότερη ώρα για να ασχοληθούν με τρόπο που τα ίδια επιλέγουν με το πολυσυζητημένο και πολύτιμο αυτό αντικείμενο(;), το βιβλίο.

Τόσες δεκαετίες το Σχολείο μας την τιμά την ξεχωριστή αυτή Ημέρα με πολλούς και διάφορους τρόπους. Τόσα χρόνια δεν ένιωσα την ανάγκη να δημοσιεύσω έστω κι ένα μήνυμα της Ημέρας αυτής - την ένιωσα επιτακτική φέτος, για έναν και μόνο λόγο: επειδή ο συγγραφέας συσχέτισε την ανάγνωση των βιβλίων με τον χρόνο, που πάντοτε απασχολεί τον άνθρωπο. Καθώς μάλιστα δεν κυκλοφορούσε στο Διαδίκτυο σε μορφή word, το αντέγραψα η ίδια, χαλαλίζοντας κόπο και χρόνο, απλώς επειδή πιστεύω πως δεν τον λυπόμαστε τον χρόνο που διατίθεται σε τέτοιους σκοπούς, όχι μόνο γιατί δεν πάει χαμένος, αλλ’ ότι, ίσα ίσα, πολλαπλασιάζεται και βγαίνουμε όλοι κερδισμένοι.

Πρώτο κέρδος που μπορεί να αποκομίσει ο δέκτης του συγκεκριμένου μηνύματος είναι το πάγιο κέδρος της ανάγνωσης. Το δεύτερο, ιδιαιτέρως σημαντικό, να προβληματιστούμε για τον τρόπο με τον οποίο επενδύουμε εμείς οι σημερινοί άνθρωποι τον χρόνο μας. Γι’ αυτό άγγιξε το φετινό μήνυμα κάποια ευαίσθητη χορδή μου, καθώς πάντοτε, βλέποντας τη χαλάρωση του καφέ που επικρατεί στη χώρα μου και τη διακρίνει -δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός πως η Ελλάδα είναι η χώρα όπου καταναλώνεται η μεγαλύτερη ποσότητα καφέ, αναρωτιόμουν σε τι επενδύουν τον χρόνο που εξοικονομούν οι Έλληνες κι οι Ελληνίδες , χρησιμοποιώντας συσκευές και μέσα που μας βοηθούν να κάνουμε τις δουλειές μας ευκολότερα και γρηγορότερα. Σε κάτι πραγματικά αξιόλογο ή σε κάτι τελείως στιγμιαίο κι επιφανειακό; Γιατί, αν ένας καφές είναι πρόφαση για ουσιαστική επικοινωνία, τότε καλά. Αν όμως είναι η ευκαιρία για εντελώς ρηχές συζητήσεις, αν ο καφές έχει μετατραπεί σε «παρέα» ατόμων αφοσιωμένων στο κινητό του ο καθένας ή σε παρέα όπου θάβονται κάποιοι απόντες, τότε χίλιες φορές προτιμότερη είναι η ανάγνωση βιβλίων∙ τα βιβλία δεν υποκαθιστούν τον άνθρωπο, όμως ο άνθρωπος έχει χρόνο να αφιερώσει και στην ανάγνωση, αρκεί να το θέλει και να εκτιμά τη μεγάλη της αξία.

Διάβασα τις προάλλες ένα κείμενο πολύ ενδιαφέρον, που με προβλημάτισε έντονα, επιβεβαιώνοντας τους δικούς μου εντελώς βάσιμους φόβους. Δε θυμάμαι ούτε συγγραφέα ούτε τίτλο, αλλά μιλούσε για τα βιβλία που δεν προλαβαίνουμε να διαβάσουμε, τα βιβλία που ονειρευόμασταν να διαβάσουμε, φτάνοντας, όμως, σε μια κάποια ηλικία, διαπιστώνουμε πως η κλεψύδρα του προσωπικού μας χρόνου δεν μας δίνει τόσες πολλές ελπίδες. Κανείς δεν ξέρει πόσος χρόνος τού απομένει, κι όταν κάποιοι από εμάς πλησιάζουμε σιγά σιγά στα εξήντα και δουλεύουμε ακόμα, ενώ ονειρευόμασταν να βγούμε στη σύνταξη στην ώρα μας και να διαβάσουμε τα βιβλία που στο μεταξύ αγοράζαμε γι’ αυτόν τον λόγο, δεν ξέρω τι ελπίδες έχουμε πια να τα καταφέρουμε. Μόνο ο Θεός το ξέρει…

«Κάθε βιβλίο είναι μια ζωή ή ένα κομμάτι ζωής. Το διάβασμά του είναι πολλαπλασιασμός του χρόνου» είχε γράψει παλιότερα ο δικός μας Σαράντος Καργάκος και φανταζόμαστε πως εννοούσε πως ο αναγνώστης έχει την εξαιρετική πολυτέλεια να ζει περισσότερες ζωές μέσ’ από τις σελίδες βιβλίων όπου ξετυλίγονται ζωές άλλων ανθρώπων. Ζει και παράλληλα ταξιδεύει σε μέρη όπου δεν προφταίνει ή αδυνατεί οικονομικά να πάει και όλα αυτά είναι ένα αληθινά μεγάλο κέρδος, αφού δε γίνεται αλλιώς.

Η ανάγνωση, λοιπόν, έχει αμεσότατη σχέση με τον χρόνο, αλλά θυμίζουμε αυτό που προείπαμε: χρόνο βρίσκεις, αν θέλεις, για διάβασμα, η ιεράρχηση των αναγκών μας είναι το πρόβλημα. Αν εσύ βάζεις τα ασήμαντα πάνω από τα σημαντικά, τότε ας μη γελιόμαστε, δεν πρόκειται να τα καταφέρεις σ’ αυτό το τόσο σημαντικό θέμα. Και μη μου πεις ότι δεν είναι από τα σημαντικά της ζωής το θέμα της ανάγνωσης και του βιβλίου! Μην το πας με το «επιχείρημα» της πλειονότητας, που «πλειοψηφία» τη λένε πολλοί! Ναι, όλες οι έρευνες στον τόπο μας ισχνή μειονότητα φανερώνουν πως είναι οι αναγνώστες. Αλλά «ουκ εν τω πολλώ το ευ» έλεγαν οι αρχαίοι και ισχύει και στη συγκεκριμένη περίπτωση. Ή, όπως το λέει ο νεότερος σοφός, «Όποιος διαβάζει αξίζει για δύο», με ό,τι σημαντικό αυτό σημαίνει…

Τέλος κι επειδή το ζήτημα του χρόνου συνδέεται άμεσα με αυτό του θανάτου, ας κλείσουμε με τα παρακάτω σοφά λόγια:

«Τα βιβλία είναι ό,τι καλύτερο έχουμε στη ζωή, είναι η αθανασία μας», γράφει ο συγγραφέας Βαρλάμ Σαλάμοφ, ενώ η Βιρτζίνια Γουλφ γράφει το συγκλονιστικότατο  «Πάντως ονειρεύτηκα κάποιες φορές όταν θα χαράξει η μέρα της Δευτέρας Παρουσίας και έρθουν οι μεγάλοι κατακτητές και οι νομικοί και οι αξιωματούχοι του κράτους να εισπράξουν την αμοιβή τους -τα στέμματά τους, τις δάφνες τους, τα ονόματά τους χαραγμένα ανεξίτηλα σε άφθαρτο μάρμαρο τότε ο Παντοδύναμος θα στραφεί στον Πέτρο και θα πει, όχι χωρίς κάποιο φθόνο, κοιτάζοντάς μας με τα βιβλία μας υπό μάλης, "Για κοίτα, αυτοί δεν έχουν ανάγκη από αμοιβή. Δεν έχουμε τίποτα να τους προσφέρουμε. Αυτοί αγάπησαν την ανάγνωση"».

ΥΓ: «Οι Αρχαίοι είχαν ως σύμβολο σοφίας τον όφι. Γιατί αυτός, για να φτάσει κάπου, έπρεπε να διανύσει με το σώμα του κάθε χιλιοστό της απόστασης. Όλα απαιτούν κόπο και χρόνο που δεν μπορείς να υπερκεράσεις» είπε ο κορυφαίος μουσικός μας Λεωνίδας Καβάκος, αναφερόμενος καταρχήν στην ασκητική προσήλωση του καλού μουσικού στο όργανό του, αλλά όλοι μας καταλαβαίνουμε καλά πως τα σοφά του λόγια αφορούν και άλλα σημαντικά της ζωής, άρα και την ανάγνωση.

Φωτογραφία: Κωνσταντίνος Παρθένης (1878-1967), Παναγία με βιβλίο, ιδιωτική συλλογή.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 4 Απριλίου 2019, αρ. φύλλου 980


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ