21.4.17

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ:Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς γράφειν τε και λέγειν

Α. α) 13.10.2016 (τοπικός τύπος, συνέντευξη) Μέσα από τις συγκεκριμένες εκδρομές θα γνωρίσουν το δυτικομακεδονικό τοπίο. (Κάποιος "σοφός" είπε κάποτε: μέσα από το πρόγραμμα, μέσα από αυτές τις διεργασίες...). Το πήραν και άλλοι και συνεχίζουν. Το ορθόν: Με το πρόγραμμα αυτό (από την καθαρεύουσα: δια του προγράμματος τούτου), με αυτές τις διεργασίες, με τις συγκεκριμένες εκδρομές ή αλλιώς: Με την ευκαιρία των συγκεκριμένων εκδρομών...
β) Να οριοθετήσετε σημεία για τοποθέτηση πανώ, αφίσες, διαφημιστικές ανακοινώσεις. Κανονικά, μετά τη λέξη τοποθέτηση, ακολουθεί γενική πτώση, π.χ. τοποθέτηση πινακίδων. Αν ο γράψας απέφυγε τη γενική επειδή ακολουθούν ξένες λέξεις, καλώς εποίησεν. Άλλος τρόπος: Θέσεις και σημεία για αφίσες, πανώ, κλπ. Επ' ευκαιρία: η αφίσα λέξη ιταλική (μάλλον), το πανώ (ή πανό) γαλλική.

Β. 29.9.2016 Διάτρητος ο διαγωνισμός των τηλεοπτικών αδειών. Το επίθετο διάτρητος από το αρχαίο ομηρικό ρήμα τετραίνω (αόρ. τέτρηνα) που σημαίνει τρυπώ, διατρυπώ. Η γνωστή φράση του Ηροδότου: Ο ουρανός τέτρηται = έχει οπές, με την αραίωση των νεφών, τρυπημένος. Στην κυριολεξία: Ο ιατροδικαστής διαπίστωσε ότι το πτώμα είναι διάτρητο από σφαίρες πιστολιού. Ευκαιριακώς: Από το τετραίνω παράγεται το επίθετο τρανής και το μεταγενέστερο τρανός, ή, όν. Το τρανής μόνο σε μεταφορική σημασία: σαφής, καθαρός, ολοφάνερος. Το αναφέρω γιατί υπάρχει και στην εκκλησιαστική γλώσσα. Σε ένα τροπάριο: Ο χορός των πατέρων τρανώς παρέδωκε τη εκκλησία = ολοφάνερα, σαφώς. Και άλλο: (οίκος 11ης Οκτωβρίου) ... δι' ών άρτι τρανότερον τήν αληθινήν πίστιν κρατούσα η Εκκλησία... Τρανότερον = λαμπρότερα, πιο καθαρά. Το δικό μας: τρανός = μεγάλος σε ηλικία ή μεγάλος, δυνατός σε πλούτη. Ακόμη, από τα αρχαία: τρανώς οίδα = με σαφήνεια το ξέρω καλά. Τρανώς μανθάνω = ολοφάνερα μαθαίνω. Και το νεοελληνικό: Οι τρανοί της γης, οι τρανοί της εξουσίας αποφασίζουν...

Γ. Από ρεπορτάζ εφημερίδας: Ανεπαίσθητα ο δημοσιογράφος "εποίησεν" , έγραψε στίχο με μέτρο και ρυθμό: Μάταιος ο νόμος, μάταιος ο εγκλεισμός. Μέτρο τροχαϊκό. Δηλαδή είναι η μουσικότητα της ελληνικής. Και στράφι το κονταροχτύπημα. Ιαμβικό. Ποιος δεν το "βλέπει" ότι ο ελληνικός λόγος ρέει; Έχει μουσικότητα. Άλλωστε, οι αρχαίοι μας πρόγονοι εφάρμοζαν στην προφορά την προσωδία (διάκριση μακρών και βραχέων συλλαβών). π.χ. άλλη η προφορά: κήπος (κε-έπος) και άλλη το στίφος (ί βραχύ).

Δ. 19.9.2016 (τοπικός τύπος). Οι κίνδυνοι εγκυμωνούν καθημερινά. Το ορθόν: Εγκυμονούν. (Η εγκύμων, της εγκύμονος). Από το ασθενές θέμα, βραχύχρονο, εγκυμον- , με την παραγωγική κατάληξη -έω, γίνεται το ρήμα: Εγκυμονέω, -ώ. Η γυνή εγκυμονεί. Στην μεταφορική σημασία του το ρήμα σημαίνει: εγκυμονεί = κλείνει μέσα του, εμπεριέχει (συνήθως δυσάρεστα πράγματα). Συνώνυμο του εγκυμονεί: κυοφορεί.

Ε. 7.10.2016 (από βιβλίο) Λίγα ήταν τα παιδιά που δεν έπαιρναν ενδεικτικό. Τα παιδιά έμεναν στάσιμοι. (τα παιδιά - στάσιμοι). Σχήμα κατά σύνεσιν ή κατά το νοούμενον. Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλός μας! Μόλις έγραψε τα παιδιά, αυτομάτως, αστραπιαία, ήρθε στο νου η λέξη μαθητές. οι μαθητές στάσιμοι. Εμείς οι φιλόλογοι για το σχήμα αυτό θυμίζουμε πάντοτε το γνωστό: Ο κόσμος χτίζουν εκκλησιές. (ο κόσμος, το σύνολο των Χριστιανών, οι Χριστιανοί, χτίζουν ναούς, εκκλησιές).

Στ. 3.9.2016 (εφημερίδα Δημοκρατία) Θα έρθει στην πόλη, που είπαν τα μεγάλα ψέματα. Τι που είναι αυτό; (ξεκρέμαστο). Το ορθόν: Στην πόλη, στην οποία ευρισκόμενοι είπαν... ή στην πόλη, όπου είπαν...

Ζ. 12.10.2016 (ΟΔΟΣ) Μόνο 3100 σπίτια είναι ακόλουθοι της Εξαρχίας. (βλέπε και πρβλ πιο πάνω, εδάφιο Ε'). Τα σπίτια - ακόλουθοι. Σχήμα κατά το νοούμενον. Τα σπίτια = οι νοικοκυραίοι ακόλουθοι.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 20 Οκτωβρίου 2016, αρ. 856

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ