11.4.17

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

-Α. 11.9.2016 ΕΡΤ: Τα πλοία διένυαν μεγάλες αποστάσεις. Το λόγιο ρήμα διανύω, που συχνά χρησιμοποιούμε καθημερινά. Το ορθόν: Τα πλοία διάνυαν ή καθαρεύουσα διήνυον. Θα διανύσω πολύ(ν) δρόμο. Χθες διήνυσα την μεγάλη λεωφόρο…

-26.9.2016 Alpha TV: Έωλος ο διαγωνισμός τηλεοπτικών αδειών. (Και άλλοτε σχολιάσαμε την λέξη). α) αίολος, πρβλ από τους αρχαίους μας, ο ασκός του Αιόλου. Το επίθετο αίολος έχει την έννοια αστήρικτος, ασταθής. Π.χ. Κάνεις συλλογισμούς με αίολα επιχειρήματα. Συνεπώς: Ο διαγωνισμός είναι αίολος. β) Ομόηχη λέξη έωλος, με άλλη ετυμολογία, από την λέξη η ηώς. Έωλος σημαίνει απαρχαιωμένος, ξεπερασμένος από τα αρχαία χρόνια και την εξέλιξη.

-6.10.2016 ΕΡΤ (Βουλευτής Συντυχάκης). α) Η κυβέρνηση ακούει πολεμικά ανακοινωθέν(!) Το ανακοινωθέν (μετοχή του ρήματος ανακοινούμαι) δεν είναι α=άκλιτο. Το ορθόν: Ακούει πολεμικά ανακοινωθέντα. Θυμούμαι, σε ορεινό χωριό, το 1943, ο κλητήρας της κοινότητας στον ιερέα:Αφέντ’ νάρθς, να διαβάσεις τον άνακοινωθέν(!). Το σχολίαζαν οι τότε μεγαλύτεροι. β) Έχουμε συζήτηση επί σημαντικότατων θεμάτων: Το καθαρό και αμιγές: Έχομε(ν) συζήτησι(ν) επί σημαντικοτάτων θεμάτων. Γιατί το αναγέρω; Γιατί οι πολλοί χρησιμοποιούν μικτή γλώσσα. Εν προκειμένω: Επί + γενική. Π.χ. το θέμα απί τάπητος, έπεσεν επί του εδάφους. Είναι σύνταξη της καθαρεύουσας, αλλά σημαντικότατων, ορθογραφία και τονισμός σύγχρονης δημοτικής. Το σημερινό γνήσιο, μη μεικτό: Έχουμε συζήτηση για σημαντικότατα θέματα ή πάνω σε σημαντικότατα θέματα.

-26.9.2016 TVE4 Λογοθέτης: Όλοι θυμάστε το μουσλούκι. (Για τους νεωτέρους: το μουσλούκι = ή κάνουλα, το βρυσάκι.) Ένα μικρό δοχείο με κάνουλα, που το είχαμε για νιπτήρα. Λέξη τουρκική(;).

-26.9.2016 (από ποντιακήν αφήγηση): Α σο κατήβεν το παιδίν ασο φλερ + Αφού κατέβηκε το παιδί από την φλαμουριά. Ενίοτε αναφέρομαι σε αρχαισμούς της ποντιακής διαλέκτου. Το φλερ΄είναι το αρχαιοελληνικό φιλήριον, η φιλήρα, η φλαμουριά. Πώς έγινε η λέξη φιλήριον. Γνωστό, το ή(τα) μέχρι την εποχή του Φωτίου, 10ος αι. προφερόταν ως ε μακρόν. Οι Πόντιοι διατηρούν την αρχαία προφορά: ήτο (έτον), ήσαν (έσαν), συνήλικος (συνέλκος), το κεπίν (το κηπάκι, μικρός κήπος) κτλ. Επίσης: Αποσιώπηση του γιώτα. Έτσι: φλέριν, το φλέρ’. (όπως παιδίον, παιδίν, παιδί.)

-21.9.2016 (από σχολιοκό βιβλίο): Είχε στο κορμί του κάτι φουσκάλες… Η φουσκάλα, η φουσκαλίδα, η «φούσκα», η πομφόλυξ της καθαρευούσης. Από την αρχαία λέξη η φυσαλλίς, την φυσαλλίδα, την φουσκαλίδα. (Ξέρουμε ότι το ύψιλον προφερόταν ως το 1000 μ. Χ. ως u γαλλικό και τελικά ως ου. Φυσαλλίς, από το ρήμα φυσώ. Έτσι, η φούσκα, άλλως φλύκταινα στο δέρμα.)

-16.8.2016 Mega Καθώς και των παραπλέοντων(!) σκαφών. Βάρβαρη προφορά, βάρβαρος τονισμός. Το ελληνικό και ορθό: Των παραπλεόντων πλοίων, ή σκαφών. Θέλεις καλή δημοτική; Τα σκάφη που παρέπλεαν ή που παραπλέουν.

-25.9/.2016 εφημερίδα Δημοκρατία Η: Η τύχη έγκειτο στα προνόμια που απολάμβαναν. α) ακατάλληλη εδώ η χρήση του ρήματος έγκειται β) γραμματικώς το ορθόν: ενέκειτο, αλλά θυμίζει αρχαίο. Η τύχη οφειλόταν ή συνίστατο στα προνόμια. Ήταν η τύχη ότι απολάμβαναν τα προνόμια. Σήμερα το λόγιο έγκειται (εν + το αρχαίο ρήμα κείμαι = κείτομαι, είμαι ξαπλωμένος – πρβλ Ενταύθα κείται η κεφαλή του Ευαγγέλου Ζάππα) το χρησιμοποιούμαι με την έννοια: βρίσκεται, ενυπάρχει. Και το ωραίο της καθαρευούσης: συνίσταται σε, π.χ. Πού έγκειται η διαφορά μας; Δηλαδή: Σε τι συνίσταται η διαφορά μας;

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 13 Οκτωβρίου 2016, αρ. φύλλου 855


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ