26.11.17

ΜΕΡΟΠΗΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΓΓΕΛ: ‘Ονειρο




ΣΠΑΝΙΟ το όνειρο στον ύπνο. Έλλειψη χρόνου; Ταραχή, ανησυχία; Ποιος ξέρει; Κι αν κάποιο όνειρο δεύτερης γενιάς, ανθεκτικό και αδιάλυτο ξεφύγει από τη συνείδηση και σε επισκεφθεί, μην ταραχτείς, μην φοβηθείς. Το κομπιούτερ-ονειροκρίτης των ραγκουτσαριών είναι εδώ και όλα τα εξηγεί, όλα τα ξορκίζει.

ΟΝΕΙΡΕΥΤΗΚΕΣ του καρναβαλιστές της παλιάς ασπρόμαυρης φωτογραφίας αρχές του αιώνα, να σε καλούν σε γλέντια με βγελιά, μανδυοφόρους εφήβους, καστοριανά φουστάνια με χρυσοκέντητα σχήματα, σειρές φλουριά στο στήθος, καπέλα με φτερά και μάσκες ζωγραφιστές στο χέρι;

ΕΙΣΑΙ ανήσυχος πολύ, σου πέφτει βαριά η ολόμαλλη αφρώδης πολυσύνθετη κουβέρτα σου. Στην πόλη σου ξορκίζουν το κακό και οι καρναβαλιστές διώχνουν τα κακά πνεύματα. Μην ξεχνάς και τα κουδούνια. Μεγάλα, τεράστια ίσως… για να κάνουν εκκωφαντικό θόρυβο!

ΟΝΕΙΡΕΥΤΗΚΕΣ την γιαγιά σου ντυμένη καρναβάλι με μεταξωτά νυφιάτικα, ανάμεσα σε αραχνοΰφαντα πέπλα και στολίδια στα μαλλιά; Πιέζεσαι από την εξουσία ή σε ενοχλεί η πιτζάμα σου.

ΟΝΕΙΡΕΥΤΗΚΕΣ το καστοριανό μπουλούκι με συγγενείς και φίλους, αυτό που γλιστρούσε μέσα στα χρόνια, κάνοντας στάση στα καστοριανά αρχοντόσπιτα, πίνοντας κρασί και χορεύοντας στα σοκάκια της πόλης;

ΜΗ ΒΑΣΑΝΙΖΕΣΑΙ, άλλαξε σκέψη, ίσως και όνειρο… Οι μασκαρεμένοι καστοριανοί αναζητούν δώρα, ζητιανεύουν, κατεβαίνουν στην Αριστοτέλους και διαλαλούν το μοναδικό ραγκού+τσαρίσιο καρναβάλι. Δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο.

ΟΝΕΙΡΕΥΤΗΚΕΣ παρέες που κοντά τους φαντάστηκες, έφτιαξες στολές, άρματα, έκανες παρέλαση ανάμεσα σε κόσμο, φωνάζοντας «Καστοριά», όχι για τους τουρίστες, αλλά για τον εαυτό σου, για το μπουλούκι σου, για το καρναβάλι σου;

ΕΝΟΧΛΕΙΣΑΙ από θολές εικόνες. Ειδήμονες που δεν ντύθηκαν και δεν βίωσαν ποτέ το καρναβάλι, σου προσφέρουν γνώσεις για το… βουκολικό έθιμο με αστικά στοιχεία, που εμπλούτισαν πρόσφατα οι Καστοριανοί, διότι πριν έναν αιώνα οι Καστοριανοί δεν ήταν αστοί!




ΤΣΑΡΑΝΙΑΣΜΕΝΟΙ ήταν που έδιωχναν το κακό από την πόλη, φορώντας προβιές ζώων, κουδούνια και σκόρδα!

ΟΝΕΙΡΕΥΤΗΚΕΣ τα λικνίσματα των καρναβαλιστών σε γειτονιές της πόλης, τα τραγούδια τους, το ατέλειωτο γλέντι σε κάποιο νυχτερινό κέντρο διασκέδασης, για ένα ακόμη χορό, ένα ακόμη τραγούδι;

ΠΡΟΣ ΗΡΕΜΙΑ της σκέψης σου, παραδέξου το. Τα προεόρτια των ραγκουτσαριών, ρακουτσαριών κλπ είναι εδώ. Θεσμοί, δεσμοί, σλαβοβαλκανισμοί, ραγκουτσαρισμοί. Εκπολιτισμοί στην πόλη-φάντασμα.

Η ΠΕΘΑΜΕΝΗ οδός Μητροπόλεως ανοίγει τα μάτια της μια φορά τον χρόνο. Η πύλη σε περιμένει. Από εδώ ξεκινά τα ραγκουτσάρια ή ρακουτσάρια ή….

ΟΝΕΙΡΕΥΤΗΚΕΣ το καρναβάλι, το απλό καστοριανό καρναβάλι, ντυμένο με τις φωνές νέων παιδιών, αυτές που συναντούν τους παλιούς καρναβαλιστές σε γιορτή και ξεφάντωμα χωρίς μεθόδους, ειδήμονες, ειδικές τακτικές κα τονωτικές ενέσεις για αίγλη και αρχοντιά;

ΜΗ ΤΟ ΠΕΙΣ, μη το μοιραστείς. Το όνειρό σου είναι μαγευτικό, έγχρωμο και πολύπρακτο. Θα χαλάσεις την συνταγή των θεσμών, τα πονήματά τους, τις πολιτισμικές εκδοχές και ταυτότητές τους.

ΟΧΙ, μην επιμένεις, μη, τον μπελά σου θα βρεις. Και ίσως χρειαστείς και να εξομολογηθείς.



Καστοριά 1928

Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ είναι παλιά, του 1928. Εδώ και χρόνια ακουμπά στο ίδιο σημείο και λες μοιάζει καινούρια, όταν τη συναντά η ακτίνα που πέφτει από τη χαραμάδα. Αν και ασπρόμαυρη, ζωντανεύει μόλις την κοιτάζεις, ειδικά αν γνωρίζεις καλά την ιστορία της.

Η ΜΕΡΑ εκείνη,7 του Αϊ-Γιάννη, ήταν κρύα, ο δρόμος βαστούσε χιόνι και οι καρναβαλιστές πήγαιναν αργά.
Συσπειρωμενοι κάτω από μανδύες και μεταξωτά νυφιάτικα, ατλάζια, ομπρέλες και τσάντες με γούνα στο φινίρισμα, φιγούρες που θυμίζουν μάλλον πρωταγωνιστές ονειροδράματος, παίζουν και ακροβατούν ανάμεσα στη μεγαλειώδη αίγλη του Καρναβαλιού, του αυτοσαρκασμού, του αργού βυθίσματος στη ζάλη και αμφισβητούν κάθε βεβαιότητα. Τα χαρακτηριστικά τους μπλέκονται ανάμεσα σε μάσκες, κεντητά αραχνοΰφαντα πέπλα, στολίδια στα μαλλιά, λευκά δαντελένια γάντια που γυροφέρνουν αργά το πρόσωπο ακολουθώντας το ρυθμό της μουσικής.

Μανδυοφοροι έφηβοι με άρτια εμφάνιση της στολής τους μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια, καστοριανά φουστάνια με χρυσοκέντητα σχήματα, σειρές φλουριά στο στήθος, καπέλα ημίψηλα με πετράδια, μαύρα και λευκά φτερά και το «μπουλούκι» με την ντόπια ορχήστρα, τα βγελιά, κάνει στάση …για φωτογραφία.

Το βλεμμα των εικονιζόμενων δείχνει με εύγλωττο τρόπο, αν και βουβό, το πραγματικό Καστοριανό Καρναβάλι των αρχών του προηγούμενου αιώνα, τότε που κανείς δεν το διοργάνωνε, αλλά λειτουργούσε μαγικά, με δικούς του κώδικες, σέρνοντας πίσω του μια παράδοση, ένα ήθος, κάτι απόλυτα ειλικρινές, ίσως γιατί δεν ενδιαφέρονταν για μοναδικότητα, γνησιότητα και προβολή.

Καρναβαλιστες, «ηθοποιοί» ενός τριημέρου, γλιστρούν μέσα στα χρόνια και περνούν στο σήμερα με τόσο μεγάλη ευκολία «παίζοντας» τους ίδιους ρόλους, ξανά και ξανά. Αυτοσχέδιοι ρόλοι, δίχως σενάριο και με σκηνικό πάντα την ίδια πόλη.

Νυχτα-μέρα, λογική-τρέλα, τρόμος-διασκέδαση, σάτιρα-θέαμα, ατέλειωτο παιχνίδι πίσω από τη μάσκα, πίσω από το ύφασμα, το μακιγιάζ, απόκρυψη της πραγματικής ταυτότητας, φυγή από την πραγματικότητα.

Στην Καστορια φέρνει κάθε χρόνο τα υπάρχοντά του το Καρναβάλι στις 6, 7, 8 Γενάρη για ένα ταξίδι κεφιού, χορού, γλεντιού. Ένα μαγικό ταξίδι που κρατά δυνατά μια παράδοση χρόνων με βαθιές ρίζες στο παρελθόν, έθιμα, παραδοσιακή μουσική, ανάμεσα στα αρχοντικά και στις βυζαντινές εκκλησίες και οδηγεί τους συμμετέχοντες σ’ ένα ξέφρενο γλέντι.

Η ξεχωριστη ατμόσφαιρα της αυθόρμητης αυτής γιορτής, το νεανικό κέφι, το ποτό και η μουσική, δονεί ολόκληρη την πόλη, της δίνει ενέργεια και χαρά. Ο αυτοσχεδιασμός στις μεταμφιέσεις, το μεράκι και η φαντασία αποτελούν ένα ατέλειωτο παιχνίδι και οι καρναβαλιστές μέσα από ρυθμικές κινήσεις χορού εκφράζουν το πάθος τους, την επιθυμία τους να ξεφύγουν για λίγο από τα προβλήματα της καθημερινότητας να πετάξουν τις «μάσκες» και να χυθούν στη δίνη του Καρναβαλιού.

Το κεφι είναι διάχυτο παντού, ο καθένας μπορεί να αγγίζει έστω για λίγο τη μαγεία του χορού, της νύχτας,της ατέλειωτης μουσικής, της μεταμφίεσης. Το «μπουλούκι»,σαν θεατρική πομπή, έδινε πάντα τη δική του παράσταση με το δικό του ατέλειωτο μουσικό παιχνίδι, μέσα στο χρόνο, ξεκινώντας από τα γιορτινά σπίτια του Αϊ-Γιάννη με κεράσματα, τραγούδια και πάντοτε έχοντας τη δική του μουσική μπάντα, «τα βγελιά».

Τα λικνισματα των Καρναβαλιστών, τους οδηγούσαν στις γειτονιές της πόλης, τα τραγούδια τους, «Άσπρο τριαντάφυλλο φορώ», «Η Νέτα του Φασούλα» και τόσα άλλα, συνόδευαν το ατέλειωτο γλέντι μέχρι το ξημέρωμα σε κάποιο νυχτερινό κέντρο διασκέδασης, εκεί όπου ο Καρναβαλιστής έδινε και το τελευταίο απόθεμα ψυχικής και σωματικής δύναμης για έναν χορό, ένα ακόμη τραγούδι. Γι’ αυτόν τον τελευταίο χορό του τριημέρου οδηγούνται και σήμερα οι παρέες μπουλούκια την τρίτη μέρα, «την Πατερίτσα», στις 8 Γενάρη, στην πλατεία του Ντολτσού μετά από την τοπική καρναβαλίστικη παρέλαση.

Συνεχιζουν την παράδοση περιφέροντας τις ιδέες, την φαντασία, και το κέφι τους μικροί, μεγάλοι, σχολεία, σύλλογοι, γνωστοί και άγνωστοι, μασκαρεμένοι και θεατές. Ανηφορίζουν τη στολισμένη πια οδό Μητροπόλεως με τη συνοδεία ορχήστρας και καταλήγουν στη μεγάλη πλατεία, όπου τους βρίσκει το σκοτάδι, κουρασμένους με τα όπλα του Καρναβαλιστή έτοιμα για αποχώρηση, με το βάρος της επιστροφής στην καθημερινότητα, αμέσως μόλις σταματήσει η τελευταία τρομπέτα, ο τελευταίος ήχος του τραγουδιού.

Ριχνοντας το βλέμμα σου τριγύρω, στιγμές του θεάτρου της Commediα dell’ Arte έρχονται στο μυαλό σου κι όταν πια παίρνεις το δρόμο της επιστροφής για το σπίτι, αν τα βήματά σου σε οδηγήσουν από την παλαιά πόλη στα σοκάκια, ανηφορίζοντας και ακούγοντας τους τελευταίους ήχους της μουσικής στο βάθος της πλατείας, αν κι εσύ είσαι κάτι περισσότερο από ένας καρναβαλιστής της στιγμής, θα αρχίσεις να αναρωτιέσαι, δεν θα σου είναι ευχάριστο και εύκολο να μείνεις μόνον με τη γεύση στο κορμί του χορού και του γλεντιού.
Και αν δεν το κάνεις, τότε σίγουρα θα σου δοθούν άπειρες ευκαιρίες για σχολιασμό, κριτική και συμπεράσματα. Νιώθοντας λοιπόν και την ευθύνη που σου αναλογεί, πέραν από τη τέρψη και την απόλαυση είναι αναγκαίο και σκόπιμο να δεις και να κρίνεις με σοβαρότητα ένα τέτοιο πολιτιστικό γεγονός.

Σιγουρα το καστοριανό Καρναβάλι έχει εκφυλιστεί, όπως και τόσα άλλα δρώμενα που έχουν σχέση με παραδόσεις, ήθη και έθιμα. Κάποιοι πρέπει να έχουν λόγο ευθύνης για την φθορά αυτών των αξιών οι οποίες αλλοτριώνονται μέρα με τη μέρα από τις επιδράσεις που δέχονται χωρίς καμία απολύτως κριτική. Μπορούμε να επεξεργαστούμε τα πάντα, όλα μπορούν να αφομοιωθούν, όταν υπηρετούν σωστά τον πολιτισμό και τις παραδόσεις. Οι αρμόδιοι θα πρέπει να αναρωτηθούν και να θέσουν δυνατά ερωτήματα για την αναβάθμιση, την ποιότητα και την πορεία του θεσμού.

Μηπως δεν χρειάζεται τόσο μεγάλη προβολή, διαφήμιση και τέλος εκμετάλλευση το απλό Καστοριανό Καρναβάλι; Μήπως τελικά όλο αυτό οδηγεί σε πανηγύρι, πράγμα που σίγουρα δεν είναι; Μήπως η χαρακτηριστική μουσική του π.χ. τσιγκιρλάγκα, σκοπός ο οποίος θα έπρεπε να κυριαρχεί απ’ άκρη σ’ άκρη στην πόλη,έχει παραχωρήσει τη θέση του σ’ άλλους σκοπούς και ήχους ξενόφερτους, ίσως και κάποιου ελληνικού ή ξένου σουξέ της εποχής; Μήπως δεν υπάρχει πια ευρηματικότητα, φαντασία στην έκφραση στη μορφή του Καρναβαλιού ; Είναι έλλειψη κουλτούρας, ίσως αισθητικής ή ακόμη και παιδείας οι αμφισβητούμενες πλέον από πολλούς καρναβαλίστικες παρελάσεις;

Ή μηπως είναι τελικά η εποχή μας η ανησυχητικά ανήσυχη που ισοπεδώνει τα πάντα, κυριαρχεί ένας αντιαισθητικός σεξισμός, ένα χυδαίο κιτς, τα οποία χρόνο με το χρόνο διατρανώνονται και κατατρώνε τα πάντα; Το Καστοριανό Καρναβάλι υπάρχει και σίγουρα δεν είναι ιλουστρασιόν ατραξιόν. Είναι βέβαιο πως δεν υπάρχουν μέθοδοι και ειδικές τακτικές ούτε τονωτικές ενέσεις για να του επιστρέψουν την παλιά αίγλη και αρχοντιά. Ίσως δεν την χρειάζεται πια. Ίσως ψάχνει να βρει μια καινούργια ταυτότητα. Σίγουρα αναζητά την ποιότητα.

Και σιγουρα ανάμεσά μας υπάρχουν αρκετοί ιεροφάντες του εθίμου, καρναβαλιστές, φιγούρες που «κάθονται» ανάλαφρα επάνω στο ΑΠΛΟ ΚΑΣΤΟΡΙΑΝΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ και μαζί με το «μπουλούκι» μπορούν και συναντούν στα σοκάκια, συσπειρωμένοι κάτω από μανδύες, νυφιάτικα, ατλάζια, αραχνοΰφαντα πέπλα και φτερά, τους καρναβαλιστές της ασπρόμαυρης φωτογραφίας.


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 19 Ιανουαρίου 2017, αρ. φύλλου  869.
Φωτογραφία: Charles Freger "Wilder Mann"



-Δημοσιεύθηκαν το ίδιο χρονικό διάστημα:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ