8.9.18

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική



ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν


Α. 19.4.2018 τοπικός τύπος. Στα νούμερα και στις αποκλείσεις έρχεται 3η! Απόκλειση δεν υπάρχει, λέμε αποκλεισμός. Υπάρχει η άλλη απόκλιση (από + κλίνω, κοινώς γέρνω, πρβλ προς τα πού κλίνει; Στα μαθηματικά; Έχει κλίση στη μουσική, κλπ.). Η απόκλιση: Όταν ξεφεύγεις από την αρχική πορεία. Επίσης: η διαφορά ομοίων πραγμάτων. Η οικονομία παρουσιάζει απόκλιση από το αρχικό πρόγραμμα.

 Β. 19.4.2018 εφημερίδα. Στις μέρες μας, όπου οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις, προϋποθέτουν… Το ορθόν: στις μέρες μας, κατά τις οποίες, ή στην εποχή μας, κατά την οποία… Το όπου είναι αναφορικό τοπικό επίρρημα (ημέρες, όπου;)

Γ. 19.4.2018 Ανακοίνωση σχετική με τις ενέργειες της ΔΕΗ: «… και έκανε το ηλεκτρικό ρεύμα κτήμα και δικαίωμα κάθε πολίτη». Το έκανε ή έκαμε πολύ… πεζό. Πιο καλό: Το ηλεκτρικό ρεύμα το κατέστησε κτήμα… Άλλη διατύπωση: Με ενέργειες της ΔΕΗ το ηλεκτρικό ρεύμα έγινε κτήμα του πολίτη.

Δ. Η κ. Μαρούλα Γκαμπέση η λαογράφος μας, αναφέρεται στον ναό Παναγία της Εβραΐδας (Ζωοδόχου Πηγής) και μεταξύ άλλων παραθέτει την επιγραφή του 1753: Αρχιερατούντος Αγίου Καστορίας Κυρίου Χρυσάνθου… Πιθανόν να είναι λάθος του τότε γράψαντος, διότι ρήμα αρχιερατέω,-ώ δεν υπάρχει. Υπάρχει βέβαια η αρχιερατεία. Το ορθόν θα ήτο: Αρχιερατεύοντος… (ρήμα αρχιερατεύω = είμαι αρχιερεύς, μητροπολίτης). Πάντως, υπό διερεύνησιν.

Ε. 11.4.2018 Στα εγκώμια της Θεοτόκου (Μεγάλη Παρασκευή) σ’ ένα στίχο της 3ης Στάσης, γράφεται: (Οι Εβραίοι) διδούσι τω Σωτήρι χολήν άμα και όξος. Ο τύπος διδούσι δεν υπάρχει. Το ορθόν στην αρχαία διδόασι και στην καθαρεύουσα δίδουσι. Μάλλον το έγραψαν διδούσι για να ταιριάζει στον ήχο.

Στ. Σε σκκλησιαστικά τροπάρια και ύμνους ενίοτε παρεισφρέουν ορθογραφικά τινά ή συντακτικά, που μας παραξενεύουν. Η εξήγηση είναι ότι η ελληνική γλώσσα, καθώς ως ζωντανός οργανισμός συνεχώς εξελίσσεται, στην ελληνιστική ή περισσότερο στην βυζαντινή εποχή, ήταν αδύνατο να είναι όμοια με τη σύνταξη και το ύφος, π.χ του Ξενοφώντος, του Δημοσθένους ή του Θουκυδίδου. Η σύνταξη έγινε πιο χαλαρή, νέες λέξεις, κλπ. Εν προκειμένω, στη νεκρώσιμη ακολουθία, ένα τροπάριο: επελθών γαρ ο θάνατος ταύτα πάντα εξηφάνισται. Σ’ αυτή την περίπτωση πιστεύω ότι ο υμνωδός προτίμησε την έστω λαθεμένη σύνταξη, χάριν του ρυθμού και του ήχου. Άλλο παράδειγμα λέξεως: Την λέξη κίναμον (είδος κανέλας) θα την συναντήσετε και αλλού ως κινάμωμον ή κιννάμωμον.

Ζ. 19.4.2018 τοπικός τύπος. Έμπλεος από ικανοποίηση επέστρεψα. Το αρχαίο επίθετο ο έμπλεος, η εμπλέα, το έμπλεον. Στην αττική διάλεκτο ο, η έμπλεως, το έμπλεων. Σύνθετη λέξη: εν + πλέων = ο πολύ γεμάτος από κάτι, εντελώς πλήρης. Έμπλεως χαράς, συγκινήσεως, κλπ. Αλλά και ποτήριον έμπλεον οίνου (και μεταφορικώς) έμπλεος δυσχερειών. Θυμούμαι από ετών ότι το λεξικό του Φυτράκη το επίθετο έμπλεος το χαρακτηρίζει ως συγκριτικό βαθμό του επιθέτου πολύς. Λάθος του Τεγόπουλου. Η Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής με έμαθε ότι ο συγκριτικός του πολύς είναι ο πλέων ή ο πλείων.



Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26 Απριλίου 2018, αρ. φύλλου 933


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ