23.1.18

ΛΕΩΝΙΔΑ ΚΑΚΑΡΟΓΛΟΥ: Τάναϊς




Ο θάνατος θα έρθει και θα έχει τα μάτια σου
Τσεζάρε Παβέζε

Πόσες φορές ήρθε ο θάνατος για το εβραϊκό στοιχείο; Πόσες φορές ήρθε και ήταν ταυτισμένος με το εβραϊκό γένος; Όπου συναντάς την εβραϊκή κοινότητα απέναντί της στέκει, ή μάλλον παραφυλάει ο θάνατος.
Η συστηματική εκδίωξη και εξόντωση των Εβραίων δημιουργεί ουσιαστικά ένα ιστορικό πλαίσιο που ο λόγος ύπαρξης του είναι και λόγος εγκαταβίωσης πλησίον του θανάτου. Στην ποιητική σύνθεση του Ιωσήφ Βεντούρα τα ιστορικά γεγονότα αποκτούν σημασία σαν γεγονότα έκτος του ιστορικού χρόνου, όλα έγιναν στον χώρο της μνήμης, στον χώρο του απόντα και πανταχού παρόντα. Ο Σατωμπριάν έγραφε: «Ο θάνατος δεν μας καταστρέφει μας κάνει αόρατους». Σε αυτά τα λόγια νομίζω η ποιητική σύνθεση του Ιωσήφ Βεντούρα από την αρχή κιόλας ακολουθεί τους ορατούς που γίνονται αόρατοι.
Εδώ ο χρόνος είναι τετελεσμένος σχεδόν μη υπαρκτός. Τα παιδιά και μετά θάνατον εξακολουθούν να είναι παιδιά, οι άγγελοι που τα βράδια περιπλανώνται στον έναστρο ουρανό της Κρήτης, οι μυρωδιές από φυτά, άνθη, δέντρα της Κρητικής γης.
Παιχνίδι στη μνήμη των άλλων παιδιών που σαν παιχνίδι ιστορικής μνήμης λένε Αβραάμ, θυμάρι, Σαμουήλ, ρίγανη και όλες τις παραλλαγές σα μια τελετουργία λέξεων ήχων ονομάτων.

Η ποίηση του Ιωσήφ είναι ποίηση τελετουργίας. Οι λέξεις του μου θυμίζουν μικρές πεταλουδίτσες που προσπαθούν να ξεφύγουν από τα φυσικά εμπόδια και να φτάσουν στη σύναξη της μνήμης. Ο ποιητής αφηγητής, ακίνητος και σιωπηλός παρατηρεί και καταγράφει ότι υπάρχει,ότι υπήρχε. Δεν του ξεφεύγει και το δεντράκι της συναγωγής.
Το δεντράκι που τους περίμενε να γυρίσουν να μυρίσουν πάλι οι γειτονιές από λέξεις.
Από υγρασία, από σκόνη που παρασύρει ο αέρας και σου σκεπάζει το σώμα. Θα επέστρεφαν, σημειώνει ο Ιωσήφ, εκεί στους γύρω από την συναγωγή δρόμους. Θα επέστρεφαν, με τα χρώματα τους και με τα ονόματα τους σαν παιχνίδι που έμειναν παιχνίδια, που έμειναν μικρές ιστορίες.

Για την μνήμη ή για ανάμνηση της μνήμης. Οι επιβάτες του Τάναϊς είναι οι επιβάτες του κόσμου που το κοινό τους στοιχείο η εβραϊκή καταγωγή τον καθιστά πανέτοιμο να περάσει την πύλη την μικρή και τεθλιμμένη.
Οι δρόμοι, οι γειτονιές κοντά στην συναγωγή τους είναι, οι δρόμοι, οι γειτονιές στο θαλάσσιο νερό που τους παρασύρει σαν φτερά πάνω στα κύματα, σαν φύκια στον υπόγειο κόσμο, που τους περίμενε.

Διαβάζοντας το βιβλίο του Ιωσήφ έχω την εντύπωση, μάλλον την βεβαιότητα πως ο χρόνος έχει τελειώσει.
Οι άνθρωποι στον πάνω κόσμο έγιναν ψαράκια στο νερό που πιο πολύ από πότε ταξιδεύουν.
Κάθε ταξίδι τους είναι υπόσχεση για επιστροφή. Ακόμη και αν συναντήσουν τον Μεγαλέξανδρο νύχτα μέχρι τα πέρατα, νύχτα που ξανά και ξανά τολμάς και ελπίζεις, τολμάς και ονειρεύεσαι. Η ποίηση του Ιωσήφ Βεντούρα είναι ήχοι μακρινών εποχών, αναλαμπές ενός κόσμου που βυθίστηκε κι ύστερα ξαναβγήκε, με τα ρούχα του γεμάτα νερό και φύκια. Στο στόμα τους το αλάτι που τους χάρισαν οι άλλοι άνθρωποι ψαράκια που σιγά σιγά γίνεται ένα με το κορμί τους.

Αγαπητοί φίλοι, αγαπητέ φίλε Ιωσήφ, εβδομήντα τρία χρόνια πριν τον Ιούνιο του 1944 εδώ στην συναγωγή και στους γύρω δρόμους η σιωπή κυριαρχεί. Τα παιδιά που έπαιζαν μεταξύ τους τώρα είναι ψαράκια που τα παρασύρει το κύμα. Σ’ αυτόν τον κόμπο που έχω στο λαιμό και δεν τον ξεπλένει όσο νερό και να πιω, σαν ελάχιστο αντίδωρο χαρίζω αυτό μου το ποίημα:

Επιδημία άγνωστη σάρωσε την ζωή μας
Το αίμα νεράκι γίνηκε
Και στη μνήμη μας
Μια νύχτα
Ο περβολάρης φύτεψε την λησμονιά
Πέρασαν χρόνια
Κι όταν η λησμονίτσα άνθισε
Κι άρχισε πάλι να θυμάται τα παλιά
Πλημμύρισε υποσχέσεις
Ανεκπλήρωτων επιθυμιών
Ζωών που έφυγαν
Ζωών που πια
Δεν μας θυμούνται
Μέσα σε τόση νύχτα.


Τάναϊς, (Ρωσικά:Танаис), αρχαία ελληνική πόλη στο δέλτα του ομώνυμου ποταμού (σήμερα Ντον).
Το Τάναϊς, Φορτηγό ατμόπλοιο, νηολογίου Πειραιώς 831, με Διεθνές Διακριτικό Σήμα : SVAK, ολικής χωρητικότητας 1546 κόρων, μήκους 224 ποδών, ναυπηγήσεως 1907, πλοιοκτησίας Στέφανου Παν. Συνοδινού, στον οποίο άρεσε να δίνει ονόματα ρωσικών ποταμών στα καράβια του. Στις αρχές Μαϊου 1941 το πλοίο κατέπλευσε στο λιμάνι της Σούδας, όπου, ενώ ήταν αγκυροβολημένο, βομβαρδίστηκε στα τέλη του ίδιου μήνα από γερμανικά αεροπλάνα και βυθίστηκε σε πολύ μικρό βάθος. Στη συνέχεια το πλοίο ανελκύστηκε, επισκευάστηκε από τους Γερμανούς και χρησιμοποιήθηκε για δικές τους μεταφορές με το ίδιο όνομα. Την 7η Ιουνίου 1944 συμμετέχοντας σε γερμανική νηοπομπή από το Ηράκλειο προς τον Πειραιά τορπιλίστηκε γύρω στις 03.00 το πρωί από το βρετανικό υποβρύχιο VIVID παρασύροντας στον βυθό διακόσιους πενήντα Κρητικούς και τριακόσιους πενήντα Εβραίους, μεταξύ αυτών και 88 παιδιά έως 16 χρονών,- που αποτελούσαν σχεδόν ολόκληρο τον Εβραϊκό πληθυσμό της Κρήτης.


  • Επιμέλεια: Ν. Τσίγκας
  • Φωτογραφία: Το πλοίο Holywood προτού μετονομασθεί σε Τάναϊς.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 29 Ιουνίου 2017, αρ. φύλλου 892

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ