ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΗΧΙΩΝ: Μεθεόρτιοι σχολιασμοί

ΟΔΟΣ 27.10.2016 | 857

Ὅπως κάθε χρόνο ἔτσι καί φέτος ἑορτάσθηκε μέ διάφορες ἐκδηλώσεις ὁ Μακεδονικός Ἀγώνας, μέ ἐπίκεντρο πάντοτε τόν θάνατο τοῦ ἐθνομάρτυρος Παύλου Μελά, ὁ ὁποῖος ἐπῆλθε τήν 13η Ὀκτωβρίου τοῦ 1904 στό χωριό Στάτιστα, τό ὁποῖο μετονομάσθηκε πρός τιμήν του εἰς Μελά. Ὁ ἑορτασμός περιλαμβάνει διάφορες ἐκδηλώσεις τόσο στό τόπο τῆς θυσίας τοῦ Παύλου Μελά, ὅσο καί σέ διάφορες πόλεις καί χωριά τῆς Μακεδονίας, οἱ ὁποῖες ἀναφέρονται λεπτομερῶς στά ἔντυπα καί ἡλεκτρονικά μέσα ἐνημέρωσης.

Στήν ἰδιαίτερη πατρίδα μας, τήν Καστοριά, ὁ ἑορτασμός τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα καί οἱ ἀποδιδόμενες τιμές στόν πρωτομάρτυρα Ἕλληνα ἀξιωματικό Παῦλο Μελά, ὁ ὁποῖος θυσιάσθηκε γιά τήν διατήρηση τῆς ἑλληνικότητος τῆς Μακεδονίας καί ἔγινε τό σύμβολο τοῦ Ἀγῶνα καί παράδειγμα αὐτοθυσίας γιά τόν ἱερό σκοπό, ἔχει πάντοτε πάνδημο χαρακτῆρα, περιλαμβάνει διάφορες ἐκδηλώσεις μέ ἐπίκεντρο τήν θυσία τοῦ παλληκαριοῦ, ὅπως τόν ἀναφέρει πάντοτε ἡ λαϊκή μούσα.

Καί εἶναι σωστό καί ἀναγκαῖο νά προβάλλεται ἡ θυσία τοῦ Παύλου Μελά γιατί ἡ θυσία του τόν κατέστησε σύμβολο τοῦ Ἀγῶνος καί ὁ θάνατός του συνετέλεσε τά μέγιστα στό νά ἀφυπνιστεῖ ὁ ἐλεύθερος τότε ἑλληνισμός καί νά συμβάλει ἐνεργά στόν ἀγῶνα πού διεξήγαγαν οἱ γηγενεῖς Μακεδόνες ἀπό πολύ πιό μπροστά ἐνάντια στήν βουλγαρική, καί ὄχι μόνον, ἐπιβουλή κατά τῆς Μακεδονίας.

Τά σύμβολα ἀποτελοῦν σημεία ἀναφοράς πέριξ τῶν ὁποίων συσπειροῦνται πρόσωπα, ὁμᾶδες ἀλλά καί λαοί ὁλόκληροι γιά τήν ἐπιτέλεση ἑνός σκοποῦ, ἑνός ἔργου ἤ τήν ὑλοποίηση μιᾶς ἰδέας. Ἐάν μάλιστα ἀποδεχθοῦμε τήν ἀντίληψη τῶν Ἑλλήνων ἀπό τά ἀπώτερα ἀκόμη χρόνια, τά χρόνια τοῦ Ὁμήρου, ὅτι γιά νά εὐοδωθεῖ καί στεριώσει ἕνα ἔργο, πρέπει ὁ λαός νά θυσιάσει ἕνα μέλος του καί μάλιστα τό πλέον ἀξιόλογο καί ἐπιφανές, ὅπως τήν πρωτότοκο κόρη τοῦ Ἀγαμέμνωνος, ‘Ιφιγένεια, πρός εὐόδωση τοῦ Τρωϊκοῦ πολέμου, τήν σύζυγο τοῦ πρωτομάστορα γιά τήν θεμελίωση τοῦ γεφυριοῦ τῆς Ἄρτας, καί λοιπῶν ἄλλων, ἔτσι γιά νά εὐοδωθεῖ ὁ Μακεδονικός Ἀγώνας ἔπρεπε νά θυσιασθεῖ ἕνα ἀπό τά πλέον ἀξιόλογα μέλη τῆς ἑλληνικής κοινωνίας καί τό πρόσωπο αὐτό ἦταν ὁ Παῦλος Μελάς. Καί πράγματι ἡ θυσία του ἔδρασε καταλυτικά στήν ἔκβαση τοῦ ἀγῶνα.

Ἡ τιμή καί ἡ ἀναφορά στήν θυσία του σέ ὅλες τίς ἐκδηλώσεις γιά τόν Μακεδονικό ἀγῶνα εἶναι ἀπολύτως δικαιολογημένη καί ἀπαραίτητη, καθῶς καί στούς ἄλλους ἀξιωματικούς, ὀπλίτες καί ἰδιῶτες, Κρῆτες, Λάκωνες καί λοιπούς, οἱ ὁποῖοι ἐγκατέλειψαν τίς οἰκίες καί τίς οἰκογένειές τους καί ἔτρεξαν στήν Μακεδονία γιά νά ἐπανδρώσουν τά ἀνταρτικά σώματα καί νά πολεμήσουν κατά τῶν βουλγάρων κομιτατζήδων.

Σέ ὅλες ὅμως τίς ἐκδηλώσεις παρατηρεῖται μιά οὐσιῶδης, κατά τήν γνώμη μου παράλειψη. Δέν ἀναφέρεται, ὅπως θά ἔπρεπε, ἡ συμβολή, οἱ θυσίες καί ὁ ἀγώνας τῶν γηγενῶν μακεδόνων καθʹ ὅλη τήν διάρκεια τοῦ Ἀγῶνος, ὁ ὁποῖος, ὅπως άναφέρει πολύ σωστά στό ἄρθρο της ἡ κ. Σόνια Εὐθυμιάδου-Παπασταύρου πού δημοσιεύθηκε στήν ¨ΟΔΟ¨, στό 885ο φύλλο τῆς Πέμπτης 13ης τοῦ τρέχοντος μηνός, δέν εἷναι μόνον ἡ ἔνοπλος περίοδος τοῦ ἀγῶνα, 1904-1908, ἀλλά ὅλη ἡ περίοδος ἀπό τό 1865, ὅταν ἄρχισε καί ἡ βουλγαρική ἐπιβουλή κατά τῆς Μακεδονίας μετά τό Πανσλαβιστικό συνέδριο, πού διοργανώθηκε τό χρόνο ἐκείνο στήν Πράγα.

Ἀπό τότε διεξήχθηκε ὁ Μακεδονικός Ἀγώνας σέ τρεῖς φάσεις: Ἡ πρώτη ἀπό τό 1865 μέχρι τό 1897-98 διεξήχθηκε ἀπό τούς Βουλγάρους μέ τήν προσπάθειά τους νά προσελκύσουν στόν βουλγαρισμό τόν πληθυσμό τῆς Μακεδονίας, ἰδιαίτερα τούς σλαβόφωνους κατοίκους αὐτής μέ τήν ἵδρυση σχολείων καί μετά τό 1870, ὅταν ἀνεξαρτοποιήθηκε ἡ Ἐκκλησία τῆς Βουλγαρίας ἀπό τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο καί τήν ἵδρυση τῆς Βουλγαρικής Ἐξαρχίας μέ τήν προσπάθειά τους νά τούς προσελκύσουν. Σέ αὐτήν, ἡ δεύτερη φάση εἶναι ἀπό τό 1897-98 μέχρι το 1904, φερόμενη ὡς φάση τῆς τρομοκρατίας κατά τήν ὁποίαν, ἐπειδή ἀπέτυχε ἡ πρώτη τους προσπάθεια ἐφήρμοσαν τήν τακτική τῆς βίαιης προσχώρησης στόν βουλγαρισμό τῶν κατοίκων τῆς Μακεδονίας. Κατά τήν περίοδο αὐτή οἱ πληθυσμοί τῆς Μακεδονίας καί ἴδιαίτερα οἱ σλαβόφωνοι ὑπέστησαν τά πάνδεινα, βασανιστήρια, φόνους καί ὅ,τι ἄλλο μπορεῖ νά φαντασθεῖ κανείς ἀπό τίς ἔνοπλες πλέον βουλγαρικές συμμορίες, τούς κομιτατζῆδες οἱ ὁποῖοι λυμαίνονταν τήν μακεδονική ὕπαιθρο. Ἡ τρίτη φάση τοῦ ἀγῶνα εἷναι ὁ ἔνοπλος ἀγώνας, ὁ ὁποῖος ἔληξε τό 1908 μέ τήν ἐπανάσταση τῶν Νεότουρκων.

Στόν κίνδυνο τόν ὁποῖον διέτρεξε τότε ἡ Μακεδονία, τόν ἐκβουλγαρισμό τῶν σλαβόφωνων κυρίως κατοίκων αὐτής, διείδαν ἀπό πολύ νωρίς τόσον τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο, ὅσον καί οἱ ἑλληνικές κοινότητες τῆς Μακεδονίας καί πεφωτισμένοι Ἕλληνες τῆς ἐλεύθερης Ἑλλάδος καί ἀντέδρασαν μέ ὅλες τίς διαθέτουσες δυνάμεις τους καί ἀπέτρεψαν τά σχέδια τῶν Βουλγάρων. Εἷναι γνωστές οἱ ἐνέργειες τῶν ἀνωτέρω καί εἷναι καταγεγραμμένες στήν ἱστορία τοῦ Μακ. Ἀγῶνα. Ἐγώ θά ἀναφέρω μόνον τήν τεράστια συμβολή τοῦ Πατριαρχείου τό ὁποῖο ἐκτός τῶν ἐμφανῶν καί κρυφίων ἐνεργειῶν του, μέ τό κύρος πού διέθεται καί τήν προσήλωση σ’ αὐτό ὅλων τῶν ὑπόδουλων χριστιανικῶν πληθυσμῶν τῆς Ὀθωμανικής Αὐτοκρατορίας, καί κυρίως στούς σλαβόφωνους κατοίκους τῆς Μακεδονίας, στούς ὁποίους ἀπευθύνονταν ἡ βουλγαρική προπαγάνδα, ἀπέτρεψε τήν μεταστροφή τους πρός τήν Ἐξαρχία καί συνετέλεσε τά μέγιστα στήν διατήρηση τοῦ ἑλληνικοῦ φρονήματος τους.

Ἡ ἀποτυχία τῆς βουλγαρικῆς προπαγάνδας κατά τίς δύο πρῶτες φάσεις τοῦ Μακεδονικού Ἀγῶνος συντελέσθηκε ἀπό τήν Ἐκκλησία καί διά τῆς παιδείας, ἡ ὁποία καί αὐτή ἐποπτεύονταν ἀπό τούς οἰκείους μητροπολίτες. Τήν περίοδο ἐκείνη ἡ Ἑλληνική Παιδεία κυριαρχοῦσε σ’ ὅλην τήν χερσόννησο τοῦ Αἴμου, ἡ ὁποία γιά τόν λόγο αὐτό ὀναμάζονταν καί Ἑλληνική Χερσόννησος τοῦ Αἴμου. Οἱ δύο αὐτοί παράγοντες, ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία καί ἡ Παιδεία, εἶναι οἱ δύο ἀκλόνητοι πυλῶνες τοῦ Ἑλληνισμοῦ, αὐτοί πού διετήρησαν τό Ἔθνος στά χρόνια τῆς δουλείας, αὐτοί πού ὅταν χρειασθεῖ τό διασώζουν. Αὐτό πρέπει νά γνωρίζουν οἱ σύγχρονοι ἐθνομηδενιστές οἱ ὁποῖοι βάλουν ἐναντίον τόσο κατά τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας ὅσον καί κατά τῆς παιδείας, καί ἐπιδιώκουν ἀφ’ ἑνός μέν τήν ὑποβάθμιση τῆς συνεκτικότητας Ὀρθοδοξίας καί Ἑλληνισμοῦ, ἀφʹἑτέρου δέ κάνουν τά πάντα γιά νά μειώσουν εἰς τό ἔπακρον τήν παρεχομένη στούς ἑλληνόπαιδες παιδεία.

Τά δεινά πού ὑπέστησαν οἱ κάτοικοι τῆς Μακεδονίας καί ἰδιαίτερα οἱ σλάβόφωνοι κατά τήν δεύτερη φάση τοῦ ἀγῶνος, καί δέν λύγισαν, εἷναι ἀφάνταστα καί δέν περιγράφονται, καί καλῶς ἔκαμε ἡ κ. Εὐθυμιάδου-Παπασταύρου στό ἀρθρο της νά ἀναφερθεῖ σ’ αὐτά μέ τά λόγια ξένου περιηγητοῦ, καθῶς καί στούς ἀγῶνες τῶν ντόπιων μακεδονομάχων, ἀρχηγῶν ἀνταρτικῶν σωμάτων καί ἀπλῶν ἀνταρτῶν, οἱ πλείστοι τῶν ὁποίων ἄν ὄχι, ὅλοι ἧσαν σλαβόφωνοι. Αὐτό δείχνει τήν σχεδόν καθολική ἀντίσταση τοῦ πληθυσμοῦ στόν ἐκβουλγαρισμό τους καί τήν ἰσχύ τοῦ ἑλληνικοῦ τους φρονήματος.

Οἱ Βούλγαροι παρέβλεψαν τό άπαράβατον ἀξίωμα τῆς πολεμικῆς τέχνης τό ὁποῖο ὁρίζει ὅτι, δέν ἀναλαμβάνεται ποτέ ἀνταρτοπόλεμος, ἐάν δέν ἔχει ἐξασφαλισθεῖ ἡ συμμετοχή σ’ αὐτόν τοῦ γηγενοῦς πληθυσμοῦ, καί ὅπως ἀποδείχθηκε ἀπό τήν ἔκβαση τοῦ ἀγῶνος δέν κατόρθωσαν νά τήν ἐπιτύχουν.

Ἡ κ. Εὐθυμιάδου-Παπασταύρου, ὡς δασκάλα, πού εἷναι, μέ τήν κυριολεκτική ἔννοια τοῦ ὄρου καί ρόλου τῆς λέξεως ¨δάσκαλος καί δασκάλα¨, ἐπέλεξε νά ἀναφερθεῖ στό ἄρθρο της μόνον στόν ἀγῶνα τῶν γηγενῶν Μακεδόνων καί στίς ἐκκλήσεις καί προτροπές τοῦ Ἰωνος Δραγούμη πρός τούς ἰθύνοντες τῶν Ἀθηνῶν νά συνδράμουν τούς Μακεδόνες στόν ἀγῶνα τους, τονίζοντας τήν σημασία καί ἀξία πού εἷχε καί ἔχει ἡ Μακεδονία ἐσωματούμενη στόν ἑλληνικό κορμό, ὡς ἀναπόστατο τμῆμα τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Αὐτά τά δύο ἱστορικά γεγονότα πρέπει ὄχι μόνον νά ἀναφέρονται πάντοτε μέ ἔμφαση στίς διάφορες πανηγυρικές ἐκδηλώσεις, ἀλλά καί νά διδάσκονται στά σχολεῖα, στό μάθημα τῆς ἱστορίας, στό κεφάλαιο περί τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα (ἐάν καί ἐφόσον περιλαμβάνεται σήμερα στήν διδακτέα ὕλη ὁ Μακεδονικός Ἀγῶνας).

Παρ’ ὅλην τήν σημασία πού ἔχει για τόν Ἐλληνισμό ὁ Μακεδονικός Ἀγώνας, θεωρούμενος ἀπό τό πλείστον τῶν ἱστορικῶν ὡς ὁ δεύτερος εἰς ἀξίαν γιά τόν Ἐλληνισμό, μετά τόν πόλεμο τῆς Ἀνεξαρτησίας τοῦ 1821, δέν ἑορτάζεται ὅπως θά ἔπρεπε σ’ ὅλην τήν ἐπικράτεια, παρά μόνον στήν Μακεδονία καί τά τελευταῖα 22 χρόνια στήν Ἀθήνα μέ τήν «’Εκδήλωση Μνήμης τῶν Ἀγωνιστῶν καί Θυμάτων τοῦ Μακεδονικοῦ Άγῶνα» πού διοργανώνει ἡ Ὁμοσπονδία τῶν Δυτικομακεδονικῶν Σωματείων Ἀθηνῶν κάθε χρόνο τόν Ὀκτώβριο.

Ἡ Ὀμοσπονδία ἱδρύθηκε τό 1992 καί στούς σκοπούς της περιλαμβάνει καί «τήν μελέτη καί προβολή τῆς ἱστορίας τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας». Τόν Ὀκτώβριο τοῦ 1994 θεώρησε ἐπιβεβλημένο νά τελέσει μνημόσυνο στήν μνήμη τοῦ Παύλου Μελά γιά τήν συμπλήρωση 90 χρόνων ἀπό τόν θάνατό του. Ἡ ἐκδήλωση στήν μνήμη του περιελάμβανε θρησκευτικό μνημόσυνο, κατάθεση στεφάνων στήν ἀναθηματική στήλη τοῦ Παύλου Μελά στήν ὁμώνυμη πλατεία Παύλου Μελά, στήν συμβολή Βασιλίσσης Σοφίας καί Ρηγίλης, καί πολιτικό μνημόσυνο μέ σχετική ὁμιλία στήν αἴθουσα τοῦ Πολεμικοῦ Μουσείου.

Τόν ἐπόμενο χρόνο τό Δ.Σ. τῆς Ὀμοσπονδίας ἀπεφάσισε νά τελεῖται κάθε χρόνο, τόν Ὀκτώβριο, ἡ ἐκδήλωση αὐτή στήν μνήμη ὅμως ὄχι ἐπωνύμου ἀγωνιστοῦ, ἀλλά στήν μνήμη τῶν ἁπλοϊκῶν ἀνδρῶν καί γυναικῶν, ἀγνώστων ἀγωνιστῶν καί θυμάτων τοῦ Μακεδονικού Ἀγῶνος. Ἀπό τότε τόν Ὀκτώβριο κάθε χρόνου ἡ ΟΔΜΣΑ τελεῖ ἀνελιπῶς μέχρι σήμερα τήν ἐκδήλωση αὐτήν, ἡ ὁποία περιλαμβάνει Ἀρχιερατική λειτουργία καί ἐπιμνημόσυνη δέηση στόν Μητροπολιτικό ναό τῶν Ἀθηνῶν, κατάθεση στεφάνων στό μνημεῖο τοῦ Ἀγνώστου Στρατιώτου καί στήν συνέχεια πολιτικό μνημόσυνο μέ σχετική ὁμιλία, ἀναφερόμενη στόν Μακεδονικό Ἀγῶνα καί γενικότερα στήν Μακεδονία, στήν μεγάλη αἴθουσα τοῦ Ἐθνικοῦ, Ἱστορικοῦ Μουσείου, στήν Παλαιά Βουλή.

Ἡ ἐκδήλωση αὐτή καθιερώθηκε πλέον, μέ τόν χρόνο καί τίς ἐνέργειες τῆς Ὁμοσπονδίας, νά ἀποτελεῖ καί τήν ἐπίσημο ἐκδήλωση τῆς Πολιτείας πρός στούς ἀγωνιστές καί τά θύματα τοῦ Μακεδονικού Ἀγῶνα, διότι ἐκπροσωποῦνται σ’ αὐτήν ὁ πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας, οἱ πολιτικές καί στρατιωτικές Ἀρχές, διάφορα σωματεῖα καί ὀργανώσεις. Σκοπός τῆς Ὁμοσπονδίας εἷναι πάντοτε νά προβάλλει τούς ἀγῶνες τῶν Μακεδόνων κατά τῶν διαφόρων ἔξωθεν ἐπιβουλῶν κατά τῆς ἰδιαιτέρας των πατρίδας, τόσον τῶν παλαιοτέρων ἐποχῶν, ὅσον καί τῶν ἐπί τῶν ἡμερῶν μας.
Κλείνοντας τό ἄρθρο μου αὐτό καλῶ ὅλους μας νά ἀναλογιστοῦμε τί θά ἧταν ἡ Ἑλλάς χωρίς τήν Μακεδονία.

Φωτογραφία: Ελληνικό χρυσό στεφάνι  με φύλλα δάφνης και βελανιδιάς, από την Μακεδονία, 300-100 π.Χ. The J. Paul Getty Museum, Λος Άντζελες, ΗΠΑ.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 27 Οκτωβρίου 2016, αρ. φύλλου 857