24.5.17

ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Η Καστοριά της ψυχής μας…



Του Αγίου Μηνά σήμερα, του Μεγαλομάρτυρος και Ελευθερωτού Καστορίας, λειτουργηθήκαμε, όπως κάνουμε κάθε χρόνο εμείς οι κάτοικοι του Μαυροχωρίου και άλλων παραλίμνιων χωριών, στο όμορφο ξωκλήσι του έξω από το χωριό Φωτεινή. Όμορφη μέρα ήτανε κι ο κόσμος αρκετός. Έτσι, βρήκα μια θέση όχι μπροστά, στο καλό μέρος του ναού, αλλά πίσω, στο παλιό του κομμάτι. Είχα, λοιπόν, τη μεγάλη τύχη να πλαισιώνομαι από τις παλιές τοιχογραφίες του ναού, που αρχαίες θα ‘θελα πολύ να τις αποκαλώ σήμερα χωρίς να είναι από την αρχαία εποχή. Αρχαίες θα ‘θελα να τις λέω, γιατί, καθώς δεν είμαι ειδικός, μου φαίνονται ίδιες με όλες αυτές τις όμορφες και ιστορικές τοιχογραφίες που στολίζουν τους ναούς-μνημεία της ξακουστής γι’ αυτούς περιοχής μας.

Ο παλιός ναός χτίστηκε το 1830, άρα είναι πολύ νεότερος από πολλούς ναούς-μνημεία αυτού του ευλογημένου τόπου, για τον οποίο ειπώθηκε από τον Gregoire το μεγαλειώδες: «Η τέχνη των βυζαντινών εκκλησιών της Καστοριάς αρκεί δια να γραφεί η ιστορία της βυζαντινής τέχνης»!

Έβλεπα, λοιπόν, σήμερα αρκετούς ανθρώπους να ακουμπάνε με άνεση τα σώματά τους στις παλιές τοιχογραφίες. Αν και κουρασμένη από την ορθοστασία, αδυνατούσα να το κάνω. Άπλωνα όμως σε κάποιες στιγμές το χέρι μου για ν’ ακουμπήσω τις φιγούρες των αγίων που στέκονταν δίπλα μου. Τους ακουμπούσα κυρίως στα χέρια, σε κείνα τα κοκαλιάρικα χέρια τα υψωμένα προς τα επάνω γιατί οι άγιοι απεικονίζονται σε στάση προσευχής. Αναρωτήθηκα πόσοι να είναι όλοι οι πιστοί που έχουν προσέλθει στην εκκλησιά αυτή και ένωσαν την προσευχή τους με αυτήν των αγίων. Σίγουρα πολλοί, καθώς δεν έχουν τελειωμό τα πάθια κ’ οι καημοί του κόσμου, όπως είπε τόσο εύστοχα ο μεγάλος μας Παπαδιαμάντης. Μία του κόσμου κι εγώ σήμερα, απορροφημένη όμως από τις φιγούρες με τις οποίες συμπροσευχόμουν.

Κι έτσι καθώς όλο το φως που έμπαινε από τα παράθυρα που υπήρχαν μπροστά έμενε κι έλουζε το νέο τμήμα του ναού, το μπροστινό, απολάμβανα το σκοτάδι στο πίσω παλιό μέρος∙ στο μέρος όπου η απουσία έντονου φωτός κατάφερνε να γεννάει μέσα μας την ποθητή κατάνυξη, την επιθυμητή απογείωση, αυτό το «πάσαν την βιοτικήν αποθώμεθα μέριμναν», που, όσο κι αν προσπαθούμε, δύσκολα το πετυχαίνουμε. Όχι μόνο γιατί τα βιοτικά μας είναι στο κέντρο της προσοχής μας, αλλά και γιατί είναι κι άλλοι πολλοί οι περισπασμοί κι εμείς οι σημερινοί άνθρωποι παρουσιάζουμε μια δυσκολία στο να συγκεντρωθούμε, έτσι καθώς είμαστε μαθημένοι στα πολλά ερεθίσματα, που δεν είναι πάντοτε για καλό μας.

Αλλά και για έναν ακόμη λόγο όπου έχω καταλήξει προσωπικά κι έχει άμεση σχέση με τους μεγάλους ναούς που χτίστηκαν τα τελευταία χρόνια, που όχι μόνο δεν μας οδηγούν στην κατάνυξη -πάγιο ζητούμενο αυτών που εκκλησιάζονται γυρεύοντας την ουσία κι όχι τα επουσιώδη-, αλλά μάλλον μας απομακρύνουν από αυτήν. Γιατί ο πιστός θέλει να νιώθει τον Παντοκράτορα του τρούλου να τον αγκαλιάζει με αγάπη -πώς να μας αγκαλιάσει ένας Παντοκράτορας που τον χωρίζει τεράστια απόσταση από τους πιστούς;- και θέλει, ακόμη, να νιώθει τη συντροφιά των αγίων που του παραστέκουν, θέλει να νιώθει τη ζεστασιά της παρουσίας τους, θέλει να τους νιώθει όσο γίνεται πιο δικούς του.

Ε, λοιπόν, όλα αυτά τα σπουδαία και τα σπάνια έχει κανείς μεγαλύτερη πιθανότητα να τα νιώσει σ’ αυτές τις παλιές και απλές μας εκκλησίες παρά στον πιο όμορφο σύγχρονο ναό μας, αυτό το έχουμε καταλάβει όλοι, πιστεύω. Και, όσο κι αν είναι εντυπωσιακοί, τουλάχιστον σε μέγεθος και σχέδιο, οι νεόκτιστοι ναοί μας, δεν θα πάψει ποτέ ο Έλληνας που δεν θαμπώνεται από την πολυτέλεια να θαυμάζει τους προγόνους του που, μολονότι σκλαβωμένοι, κατάφερναν να παράγουν πολιτισμό, χτίζοντας όλους αυτούς τους μεταβυζαντινούς ναούς-μνημεία μας και αγιογραφώντας τους με πανέμορφες εικόνες που μιλούν στην καρδιά μας, γιατί μέσα στα απλά είναι τα ωραία και γιατί ο Θεός ξέρει να μιλάει και να φανερώνεται στις καρδιές των απλών ανθρώπων κι όχι στις καρδιές αυτών που θαμπώνονται από την πολυτέλεια και την κυνηγούν με κάθε κόστος...

Σήμερα, λοιπόν, του Αγίου Μηνά, που είχα την τύχη να εκκλησιαστώ σε ένα κομμάτι ενός τέτοιου ναού, σκέφτηκα πάλι πως η όμορφη σαν θεά της λίμνης Καστοριά μας θα μπορούσε να ζει μονάχα από τα μνημεία της. Θα μπορούσε να στρέψει όλη την προσοχή της στα μνημεία που της κληροδότησαν οι ένδοξοι Βυζαντινοί πρόγονοί της και να τα αξιοποιήσει, φροντίζοντας διαρκώς για τη συντήρησή τους.

Θα μπορούσε και θα ‘πρεπε η Καστοριά να είναι ολόκληρη ένα μόνιμο και διαρκές εργαστήριο συντήρησης και των ναών της και των τειχών της και των αρχοντικών της, που όλα τους ταξίδεψαν μες στους αιώνες, φτάνοντας μέχρι τις δικές μας μέρες, που χαρακτηρίζονται από την αδιαφορία για τα ουσιώδη, από την επιδερμικότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε τα πράγματα, από τη λάθος ιεράρχηση των πραγμάτων.

Θα έπρεπε να συμβαίνει κάτι τέτοιο, για να μη ζήσει ποτέ κανείς πια αυτό που ζήσαμε εμείς στο Σχολείο μας, όταν θελήσαμε να εκδώσουμε μια σημαντική εργασία για τον πολύτιμο ναό του Αγίου Νικολάου της Κρεπενής που δούλεψαν οι μαθητές μας το 1987: όταν το 2011 θελήσαμε να ξαναφωτογραφίσουμε τις τοιχογραφίες που οι παλιοί μας μαθητές είχαν φωτογραφίσει, προσπαθούσαμε απεγνωσμένα να εντοπίσου- με δύο τοιχογραφίες που τελικά δεν εντοπίστηκαν, γιατί στο μεταξύ είχε συμβεί κάτι που μας συγκλόνισε: μέσα στα 24 χρόνια που είχαν μεσολαβήσει, η υγρασία τις είχε εξαφανίσει σχεδόν ολοκληρωτικά από τον τοίχο του ναού, αποδεικνύοντάς μας πως όσα σεβάστηκαν οι αιώνες που μεσολάβησαν από το 1650 οπότε χτίστηκε ο ναός τα εξαφάνισαν τα τελευταία χρόνια της δικής μας αδιαφορίας, που δυστυχώς δε δείχνει να ‘χει γιατρειά…

ΥΓ: Κι όμως, να μια απόδειξη πως  αυτή η καταστροφική μας αδιαφορία δεν είναι καθολική: Έλαβα πρόσφατα μια πρόσκληση του Σπύρου Αναγνώστου για την παρουσίαση του φωτογραφικού λευκώματος «Απόζαρι της ψυχής». Εντυπωσιάστηκα κυρίως από τον σκοπό αυτής της έκδοσης: πέρα από αυτό καθαυτό το περιεχόμενο του λευκώματος, τα έσοδα από την πώλησή του θα διατεθούν για την αποπεράτωση των εργασιών της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου (Τζώτζα) στο Απόζαρι. Σήμερα, μέσα στην εκκλησία του Αη-Μηνά στη Φωτεινή μπόρεσα ίσως να νιώσω κάτι απ’ όλα όσα νιώθει ο Σπύρος όταν βρίσκεται μες στον Αη-Νικόλα της γειτονιάς όπου ζει από μικρός. Κατάλαβα ακόμη πως ο νεαρός αυτός Καστοριανός είχε τη δύναμη να σπάσει αυτό το σκληρό τσόφλι της αδιαφορίας που χαρακτηρίζει την πλειονότητα των ανθρώπων της εποχής μας, το τσόφλι της αδιαφορίας που στην περίπτωση των ανθρώπων της εξουσίας φαίνεται πως είναι ακόμη σκληρότερο, καθώς είναι τόσο μόνιμη και τόσο απαράδεκτη η αδιαφορία τους για τα πραγματικά ουσιώδη, και το κατάφερε μονάχα εξαιτίας της πολλής και μεγάλης του αγάπης για τον τόπο του. Αποδεικνύοντας, ταυτόχρονα, πως όπου υπάρχει αγάπη και θέληση πολλά και σπουδαία μπορούν να γίνουν. Όπου όμως δεν υπάρχουν αυτά τα πολύτιμα συναισθήματα, χάνεται, δυστυχώς, κάθε ευκαιρία να γίνει κάτι σημαντικό κι αληθινά ωραίο… 
 Σχετικά: ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Δώρο έψαχνε τον παραλήπτη του… 

Φωτογραφία: Φιάλη οδοιπόρου-προσκυνητή με απεικόνιση του Αγίου Μηνά με δύο καμήλες, από την περιοχή της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, 6-7ο μΧ, τερακότα, Louvre, Παρίσι Γαλλίας.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 24 Νοεμβρίου 2016, αρ. φύλλου 861

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ