2.6.17

ΝΙΚΟΥ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΥ: Η αναστήλωση της μνήμης


ΟΔΟΣ 24.11.2016 |861

Το κείμενο που ακολουθεί, είναι απόσπασμα της ομιλίας του δημοσιογράφου της Καθημερινής κ. Νίκου Βατόπουλου, από την εκδήλωση παρουσίασης του λευκώματος «Απόζαρι της ψυχής» του κ. Σπ. Αναγνώστου, στην αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου Καστοριάς στις 19 Νοεμβρίου 2016.


* * *

Αυτό το σπουδαίο και βαθύ που έχει κάνει ο Σπύρος Αναγνώστου, απαιτεί ένα βήμα πίσω για να το δούμε στην ολότητά του. Για να το κατανοήσουμε σε όλες τις πτυχώσεις του, για να αντιληφθούμε τη σπουδαιότητά του.
Μου αρέσει να διευρύνω τις αποστάσεις μόνο και μόνο για να μπορώ να είμαι πραγματικά κοντά. Και το λέω αυτό, γνωρίζοντας, πόσο οξύμωρο ακούγεται.
Αλλά σας ζητώ να φανταστείτε τον χάρτη, τον χάρτη της Μακεδονίας, τον χάρτη της Ελλάδας, της Ευρώπης, των ηπείρων, του κόσμου όλου, και από εκεί καθώς όλα θα μοιάζουν μικρά και μακρινά, να αναζητήσετε την πόλη σας, την Καστοριά.

Σε αυτήν την κουκίδα στον χάρτη θα προσγειωθούμε. Όχι για να γνωρίσουμε την Καστοριά, αλλά για να την νιώσουμε σαν ένα κομμάτι του κόσμου. Τότε, αυτά τα μοναδικά και σημαντικά που έχουν σημαδέψει τις ζωές σας σε αυτήν την όμορφη και ιστορική πόλη, αποκτούν άλλη σπουδαιότητα καθώς μπαίνουν σε μία κοινή, ανθρώπινη συνθήκη που μας υπενθυμίζει ότι κάθε τόπος είναι μοναδικός αλλά και ότι κάθε τόπος είναι και κοινή πατρίδα.

Έρχομαι στην Καστοριά με αίσθημα μιας παλιάς οφειλής. Το λίγο που την γνώρισα την πόλη σας από χθες, με έκανε να συναισθανθώ το βάρος και το αποτύπωμα της ιστορίας σε ένα περιβάλλον μοναδικού φυσικού κάλλους. Και θεωρήστε, παρακαλώ, το σχεδόν παρθένο βλέμμα μου, ως μία καθαρή πλάκα που χωρίς βιώματα και προκαταλήψεις, αναζητεί το ωραίο και το υψηλό.

Έχω στη συλλογή μου, μια καρτ ποστάλ της δεκαετίας του 1960 που δεν θυμάμαι πώς είχε φθάσει στα χέρια μου. Είναι μία όμορφη όψη της Παναγίας Κουμπελίδικης, με εκείνα τα νοσταλγικά χρώματα της εποχής. Θυμάμαι πόσο με είχε εντυπωσιάσει η αρμονία και το μεγαλείο αυτής της εκκλησίας και πόσο με είχε παρακινήσει να σκεφτώ πάνω στην πόλη που την γέννησε.

Συχνά, αγαπητοί φίλοι, η ιδέα που έχει κανείς για έναν τόπο είναι εξιδανικευμένη ή είναι ατελής ανάλογα την επένδυση σκέψης που έχει προηγηθεί. Δεν είναι υπερβολή να πω ότι χάρη στον Σπύρο Αναγνώστου και τη θέρμη με την οποία προσέγγιζε τις ιστορικές πτυχές της πόλης σας, ενεργοποίησα όσα ήξερα για την Καστοριά και δημιούργησα την επιθυμία να μάθω και άλλα. Αλλά πρωτίστως, αυτό που μου υπενθύμισε αυτό το σπουδαίο όσο και ελκυστικό βιβλίο, γεμάτο με γοητευτικές και νοσταλγικές φωτογραφίες, είναι ότι ένας τόπος, μία πόλη, είναι οι άνθρωποί της. Το βλέμμα μου σύρθηκε για να σταθεί πάνω στις οικογενειακές σας φωτογραφίες και εγκλωβίστηκε, σε πολλές περιπτώσεις, πάνω σε πρόσωπα παραδόξως οικεία, με τον δικό τους κόσμο το καθένα να εκπέμπει μια δική του αύρα.

Αυτό που ενεργοποιεί τις πόλεις είναι κάτι φαινομενικά παράδοξο. Η ώθηση προς το μέλλον, αυτό που ο καθένας επιθυμεί για την πρόοδο του τόπου του, περνάει μέσα από την κατανόηση του παρελθόντος. Και είναι συναρπαστικό να σκεφτεί κανείς πόση δύναμη μπορεί να δώσει η κατανόηση της ιστορικής συνέχειας, η αίσθηση ότι από κάπου προερχόμαστε, κάπου ανήκουμε και κάπου οδεύουμε, ως άτομα αλλά και ως σύνολο. Υπάρχουν γενιές που ετοιμάζονται, και γενιές που θα έρθουν, και οι οποίες θα πρέπει να έχουν κληρονομήσει από εμάς ένα σώμα εμπειριών, ένα αποτύπωμα περιβάλλοντος, μία άποψη για την αισθητική αλλά και την ουσία της ζωής.

Το βιβλίο του Σπύρου Αναγνώστου αλλά και όλη η έρευνα που οδήγησε σε αυτό το εκδοτικό αποτέλεσμα, είναι επιπλέον και μία επιχείρηση διάσωσης. Έρχεται ως αυτόκλητος διασώστης και ανασύρει από τα βάθη του χρόνου αλλά και έναν ωκεανό λήθης, που αναπόφευκτα κάποτε θα μας πλησιάσει, όλα αυτά τα πρόσωπα, τους άνδρες και τις γυναίκες, σε διάφορες εποχές της ζωής τους, σε κεφάλαια από το νιότη ή τα γεράματά τους, για να μας τους παραδώσει αειθαλείς και σχεδόν αθάνατους. Με συγκινεί η ιερότητα του έργου του. Η αναστήλωση της μνήμης. Η χαρά που σας έδωσε.

Η ιστορία των πόλεων, κάθε πόλης στον κόσμο, μικρής ή μεγάλης, έχει τους δικούς της διασώστες. Είναι πολλές οι περιπτώσεις των πόλεων εκείνων που έχουν να διηγηθούν ένα success story, μια ιστορία επιτυχίας, μία πορεία προς την ανάπτυξη και την ευημερία, γιατί εκεί οδηγεί η συλλογική μνήμη. Και οι ωραίες αυτές περιπτώσεις πολύ συχνά οφείλονται σε ένα μόνο άτομο. Σε έναν άνθρωπο που είχε την ευαισθησία, τη διορατικότητα αλλά και το ψυχικό σθένος, να πάει συχνά κόντρα στο ρεύμα και την κοινωνική τάση, και να επιχειρήσει να οργανώσει μια άλλη ανάγνωση του τόπου. Το «Απόζαρι της ψυχής», αυτό ακριβώς κάνει. Οργανώνει εκ νέου τη ματιά πάνω στην Καστοριά και μας την παραδίδει καθαρή από την αιθαλομίχλη του χρόνου. Μας αναγκάζει να την ξαναδούμε. Επί της ουσίας, μας ζητεί να κρατήσουμε αποστάσεις, όπως λέγαμε στην αρχή, και να βουτήξουμε μετά πάλι μέσα, σαν σε καινούρια νερά μιας κοινής μνήμης.

Η αστική μνήμη είναι κάτι που ορίζεται από συγκυρίες, όπως αυτή εδώ με το λεύκωμα που έχουμε στα χέρια μας. Αν δούμε ελληνικά και διεθνή παραδείγματα, θα εκπλαγούμε για το πόσα πολλά άλλαξαν από τότε που κάτι συνέβη και μετεβλήθη η ματιά πάνω σε μια πόλη. Ακόμη και πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, έχουν τέτοια παραδείγματα. Όπως και το Μαϊάμι. Και στις δύο περιπτώσεις ήταν η επιμονή δύο γυναικών, που έσωσαν μεγάλα ιστορικά σύνολα πράγμα αδιανόητο αν στο έλεγε κανείς πριν αυτό συμβεί. Ας έρθουμε πιο κοντά και ας πάμε στην Αθήνα και να δούμε πόσο αργή και σταδιακή ήταν η καθιέρωση ενός βλέμματος αγάπης για τα νεοκλασικά σπίτια των ιστορικών δρόμων και των παλαιών συνοικιών. Και ας δούμε και στα πρόσφατα χρόνια, στα χρόνια της κρίσης, πόσες ομάδες πολιτών σε πολλά σημεία της πατρίδας μας, έχει φέρει μπροστά νέα παιδιά, με διάθεση να δουλέψουν και να προσφέρουν για το κοινό καλό. Και ένα από αυτά είναι ο δημόσιος χώρος αλλά και η αστική μνήμη.

Με μεγάλη συγκίνηση διάβασα το βιβλίο του Σπύρου Αναγνώστου και με μεγάλη εκτίμηση στάθηκα μπροστά στην αγωνία του να διασώσει τη μνήμη της πατρίδας του. Μου μίλησε για την βοήθεια που δέχθηκε από όλους εσάς, από τους κατοίκους αυτής της όμορφης πολιτείας, που στα μάτια εμάς των νοτίων, φαντάζει παραμυθένια και ελκυστικά απόκοσμη. Και νάμαι, εδώ, απέναντί σας, να μιλάω εγώ για την Καστοριά σε εσάς τους Καστοριανούς. Ακούγεται ύβρις. Αλλά δεχθείτε την καλή μου πρόθεση και την αγάπη μου για τον δικό σας τόπο. Άλλωστε, όταν ένας τόπος είναι ωραίος και καλός, νομοτελειακά χάνει το περίκλειστο της μοναχικότητάς του και γίνεται πατρίδα των ευγενών.
Χάρη στο βιβλίο του Σπύρου, αισθάνθηκα και εγώ λίγο Καστοριανός. Παρακαλώ να με δεχθείτε και μείνετε σίγουροι ότι επιστρέφοντας αύριο στην Αθήνα, θα μεταφέρω όλα όσα όμορφα είδα και ένιωσα στην πόλη σας.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 24 Νοεμβρίου 2016, αρ. φύλλου 861

Σχετικά:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ