ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Μέγας Αλέξανδρος (356-323 π.Χ.)

 

Β' ΜΕΡΟΣ

Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;

Ο Μέγας Αλέξανδρος (22.7.356-10.6.323 π.Χ.) ανήκει στις μεγάλες αγάπες των Ελλήνων, προπαντός ημών των Μακεδόνων. Γράφτηκαν κι εξακολουθούν να γράφονται πολλά για την προσωπικότητα και τη ζωή του. Σαν το εξαιρετικό κείμενο του Νικόλαου Μάρτη, πρώην Υπουργού και Προέδρου της Μακεδονικής Εστίας, με τον τίτλο: «Μέγας Αλέξανδρος, ο με κανέναν άλλον θνητόν όμοιος», (πρόκειται για τη φράση με την οποία ολοκληρώνει το βιβλίο του «Αλεξάνδρου Ανάβασις» ο Αρριανός, ο σοβαρότερος μελετητής και ιστορικός του έργου του), όπου διαβάζουμε και τα εξής:

«Ο Πλούταρχος εις το βιβλίον του “Ηθικά περί της Αλεξάνδρου τύχης ή αρετής” αναφέρει: “οι χώρες που δεν γνώρισαν τον Αλέξανδρον, είναι σαν να μην είδαν το φως του ηλίου” και εις άλλο σημείο γράφει: “ο Αλέξανδρος από όσα δίδαξε, όσα είπε ή έπραξε, αποδεικνύεται φιλόσοφος”.

[…] Η Ρώμη, ονόμασε πρώτη τον Αλέξανδρο Μέγα, τον οποίο θεοποίησε και όχι μόνο ακολούθησε το έργο του και αγκάλιασε όλους τους τομείς της τέχνης, της επιστήμης και της ζωής, αλλά το ολοκλήρωσε μεταφέροντας και παγιώνοντας την ελληνική κληρονομιά στη Δύση, γεγονός που προετοίμασε την δημιουργία του Δυτικού Πολιτισμού. Ο Chateaubriand έγραψε: “Aν κάποιος έμοιασε με θεό αυτός είναι ο Αλέξανδρος”.

Οι Βουδισταί τον τιμούν ως Ισόθεον.

Οι Πακιστανοί και σήμερα τον θεωρούν ως εθνικό των ήρωα.

Οι Εβραίοι ανά τους αιώνες και σήμερα έχουν το όνομα Αλέξανδρος, ως συνέπεια της αποφάσεως του Αρχιερέα των Εβραίων «να μείνει στην αιωνιότητα το όνομα Αλέξανδρος» δια τον σεβασμόν εις τον Αρχιερέα και στους τρόπους λατρείας των Εβραίων που έδειξε ο Αλέξανδρος κατά την επίσκεψη του στα Ιεροσόλυμα.

Ο Άγιος Νεκτάριος εις το βιβλίο του «Αι Οικουμενικοί Σύνοδοι» γράφει: «ο διασπαρείς υπό του Αλεξάνδρου Ελληνισμός προπαρασκεύασε την οδό του Χριστιανισμού από τον Αυτοκράτορα Μέγαν Κωνσταντίνον».

Ο Μέγας Βασίλειος, όχι τυχαία απευθυνόμενος εις τους νέους, προβάλλει τον Αλέξανδρο ως υπόδειγμα εγκράτειας […]».

Ο γνωστός σε όλους μας Νικόλαος Μέρτζος αναφέρει, εκπλήσσοντάς μας, πως:

«[…] Την Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 2009 οι ανώτατες Αρχές της Αιγύπτου εγκατέστησαν πανηγυρικά στο Εθνικό Μουσείο της Αλεξανδρείας τον αρχαίο ανδριάντα του Αλεξάνδρου και τίμησαν την Ελληνίδα αρχαιολόγο Καλλιόπη Λιμναίου-Παπακώστα, η οποία τον απεκάλυψε καταχωσμένον στους βασιλικούς κήπους του Σαλάτ που περιέβαλαν τα ανάκτορα των Πτολεμαίων Μακεδόνων Φαραώ. Ενωρίτερα είχαν τοποθετήσει στο κέντρο της Αλεξανδρείας τον μεγαλοπρεπή έφιππο ανδριάντα του.

Στις 2 Οκτωβρίου 2009 στο Μουσείο του Μανχάιμ στη Γερμανία, κεντρικό πυλώνα της Ενωμένης Ευρώπης, άνοιξε μεγάλη έκθεση με τίτλο: Ο Αλέξανδρος και το Άνοιγμα του Κόσμου με αλεξανδρινά κειμήλια από το Αφγανιστάν, το Τατζικιστάν, το Ιράκ και τη Ρωσία.

Από τον Μάιο 2008 μέχρι και τον Σεπτέμβριο 2009 διέτρεξε τις Ηνωμένες Πολιτείες η έκθεση Οι κρυμμένοι θησαυροί του Εθνικού Μουσείου της Καμπούλ. Παρουσίασε εμβληματικά αλεξανδρινά κειμήλια από το Αφγανιστάν και άλλες ανατολικότερες χώρες της αλεξανδρινής Οικουμένης. Μυριάδες Αμερικανοί την επισκέφθηκαν στην National Gallery of Art της Ουάσιγκτον, στο Art Asian Art Museum του Αγίου Φραγκίσκου, στο The Museum of Fine Arts του Χιούστον και στο The Metropolitan Museum της Νέας Υόρκης*.

Μεταξύ 28-30 Σεπτεμβρίου 2009 η Ουνέσκο διοργάνωσε στην έδρα της, στο Παρίσι, διεθνή διάσκεψη με θέμα Διαπολιτισμικές συναντήσεις στην Ελληνιστική Ανατολή όπου επιστήμονες από όλον τον Κόσμο εξήραν το έργο και την κληρονομιά του Αλεξάνδρου ως γεγονός κοσμοϊστορικής σημασίας για τον παγκόσμιο πολιτισμό. Την ανεκτίμητη συνεισφορά του Αλεξάνδρου τεκμηρίωσαν, μεταξύ άλλων, επιστήμονες από την Ινδία, το Πακιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Ιράν, το Ιράκ, τη Συρία, τον Λίβανο, το Ισραήλ και την Αιθιοπία.

Το μυθιστόρημα Χαμάμ Βαλκάνια του Σέρβου συγγραφέα Βλάντισλαβ Μπάγιατς υμνεί τον Αλέξανδρο ως δημιουργό του παγκοσμίου πολιτισμού. Τιμήθηκε με το διεθνές λογοτεχνικό βραβείο Balkanika 2008 […].

Σπουδαίοι, μα και ανώνυμοι, λαϊκοί τεχνίτες, επί 23 αιώνες απαθανάτισαν τον Αλέξανδρο σε ζωγραφιές, υφαντά, κοσμήματα, χαρακτικά, μωσαϊκά και γλυπτά. Κατά και μετά την Αναγέννηση τον απαθανατίζουν σε μεγάλα έργα τους οι σημαντικότεροι ζωγράφοι, χαράκτες και γλύπτες της Ευρώπης. Αναφέρονται ενδεικτικά: Ραφαήλ, Ρούμπενς, Ενγκρ, Νταβίντ, Ντελακρουά, Λε Μπρεν, Σόντομα, Φραντσέσκο Πριματίτσιο, Βίλχελμ βαν Χαιχτ, Μπαρτολομέο Πινέλι, Τομά Μπλανσέ, Ονορέ Ντωμιέ, Σαλβατόρε Ρόσο, κ.λ.π. Στους καιρούς μας ο Άντυ Γουόρχολ.

Στον Αλέξανδρο και σε σκηνές του βίου του αφιέρωσαν ολόκληρες πτέρυγες των ανακτόρων τους τρεις Αυτοκράτορες, δύο Βασιλείς της Γαλλίας και δύο Πάπες της Ρώμης: Το Λα Γκράνχα της Μαδρίτης ο Φίλιππος Ε΄, τα προπύλαια της Βουλής στη Βιέννη ο Φραγκίσκος Ιωσήφ και το Κυρηνάλιο της Ρώμης ο Μέγας Ναπολέων, το Φονταινεμπλό ο Φραγκίσκος Α΄ και τις Βερσαλλίες ο Λουδοβίκος 14ος στο Παρίσι, το ανάκτορο Πίττι οι Μέδικοι στη Φλωρεντία, το Καστέλ Σαντ Άντζελο ο Πάπας Παύλος Γ,΄ κατά κόσμον Αλέξανδρος Φαρνέζε και τη Βίλλα Φαρνεζίνα ο Πάπας Αλέξανδρος Βοργίας.

Ανώνυμοι αλλά αξεπέραστοι Ευρωπαίοι υφαντουργοί κλώθουν τον Αλέξανδρο στα περίφημα Ταπισερί Γκομπελέν όπως το 1661 «Ο Αλέξανδρος υποδέχεται την οικογένεια του Δαρείου» και το 1693 «Οι γάμοι του Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης» που εκτίθενται στο Μουσείο της Βιέννης Kunsthistorisches όπου παρουσιάζεται επίσης ένας επιχρυσωμένος ασημένιος δίσκος με ρουμπίνια και διαμάντια που στα τέλη του 17ου αιώνα απεικονίζει ανάγλυφα σε τέσσερις σκηνές από τον βίο του Αλεξάνδρου. Τον Αλέξανδρο σε ταπισερί των Βρυξελλών έκαναν δώρο το 1526 οι υποτελείς του ηγεμόνες στον Αυτοκράτορα Κάρολο 5ο Καρλομάγνο.

Την παράσταση «Ο Αλέξανδρος στην αλληγορία της Παγκόσμιας Μοναρχίας» σκαλιστή σε κεχριμπάρι δώρισε στον Γερμανό Αυτοκράτορα Λεοπόλδο Α΄ ο Εκλέκτωρ του Βραδεμβούργου το 1677.

Το όνομά του, Αλέξανδρος, έφεραν ανά τους αιώνες πέντε Αυτοκράτορες -ένας της Ρώμης, ένας της Κωνσταντινουπόλεως και τρεις της Ρωσίας, δεκατέσσερις Βασιλείς -τρεις της Σκωτίας, δύο της Σερβίας, δύο της Βουλγαρίας, ένας των Ελλήνων και έξη του Καυκάσου- και έντεκα Ηγεμόνες -έξι της Βλαχίας και πέντε της Μολδαβίας […]».

«Ο Μέγας Αλέξανδρος και οι νάνοι της Αθήνας», Οκτ. 2016.

Αντιστέκομαι στον πειρασμό να σημειώσω και άλλα για τον Αλέξανδρο. Άλλωστε, μια απλή νύξη θέλησα να κάνω, για να τιμήσει η ελαχιστότητά μου τον σπουδαίο αυτόν Έλληνα που η μορφή του παραμένει φωτεινή παρά τους αιώνες που μας χωρίζουν από την εποχή του. Και σ’ όποιον θα ήθελε, με αφορμή τη φετινή επέτειο, να τον γνωρίσει λίγο καλύτερα, θα πρότεινα ανεπιφύλακτα το βιβλίο του συντοπίτη μας συγγραφέα Κωνσταντίνου Δούφλια «Ο Καστοριεύς Αλέξανδρος», εκδ. Καλυψώ, 2009, όπου ο Μεγαλέξανδρος ζει και βασιλεύει μες στους θρύλους και τις αφηγήσεις των ανθρώπων της Καστοριάς. Ή, τουλάχιστον, ζούσε και βασίλευε ως πριν από λίγα χρόνια, με ό,τι αυτό συνεπάγεται… 

(*) Να συμπληρώσουμε: Ιανουάριος 2023: “Με μεγάλη επιτυχία στέφθηκε η εντυπωσιακή έκθεση του Μάκη Βαρλάμη για τον Μεγαλέξανδρο με 79 έργα ζωγραφικής και γλυπτά στην πόλη του Κουβέιτ”!

ΥΓ1: Σχετικά με το αιώνιο ερώτημα αν ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος, απαντά ο Κωνσταντίνος Δούφλιας στο προαναφερθέν βιβλίο του ως εξής:

«Ακόμα ομιλούμε για τον Αλέξανδρο. 

Είναι ο ταξιδευτής που γυρνάει από τόπο σε τόπο, 

από πηγή σε πηγή να βρει τ’ αθάνατο νερό. 

Είναι ο αδερφός της Γοργόνας της Καστρινής, 

ο αγαπημένος των Νηρίδων-Νυμφών του Γράμμου, 

των Ορεστίδων Νυμφών, 

η έγνοια και ο λόγος των Μαΐστρων στο Ντουλτσό της Καστοριάς, 

ο σύντροφος των οσίων, των αγίων και των προφητών, 

ο αρματολός κι ο κλέφτης, η παρηγοριά των σκλαβωμένων, 

ο ηγήτορας κι ο οπλαρχηγός της ελευθερίας, 

ο γεφυροποιός, ο πραματευτής, ο έμπορας, ο γυρολόγος. 

Άφησε τ’ αποτυπώματά του 

και τις οπλές του αλόγου του, του Βουκέφαλου, 

στα μονοπάτια και στα περάσματα των βράχων, 

άφησε τη μορφή του και τις σκηνές της ζωής του 

στις τοιχογραφίες και στα γραφήματα 

των εκκλησιών της Καστοριάς. 

Άφησε την πνοή της ζωής του ως σήμερα 

κι ανελήφθη εις τους ουρανούς για να υπάρχει ως σήμερα». 

Άρα, ναι, ζει και βασιλεύει και θα βασιλεύει πάντοτε, εις τους αιώνες των αιώνων. Οι αποδείξεις πολλές: οι διαρκείς προσπάθειες των γιατρών να ανακαλύψουν την αιτία θανάτου του Μεγάλου Μακεδόνα, τα βιβλία που συνεχώς εκδίδονται, τα έργα Τέχνης που τον αφορούν και συνεχώς αυξάνονται...».

ΥΓ2: Φτάσαμε αισίως στον 6ο μήνα του 2023 και δεν άκουσα να έγινε κάπου στην Ελλάδα κάποιο αφιέρωμα στον μεγάλο αυτόν Έλληνα που λάμπει ακόμη στο παγκόσμιο στερέωμα και δείχνει δρόμους που δύσκολα βαδίζει κανείς, είτε ηγέτης είτε απλός πολίτης του κόσμου...

Επί του πιεστηρίου: Ένιωσα μεγάλη χαρά διαβάζοντας την ανακοίνωση για τις εκδηλώσεις του Δήμου Βοΐου τις αφιερωμένες στον Μεγαλέξανδρο από 1 ως 11 Ιουνίου-μπράβο τους!!! Έκαναν την πολυπόθητη διαφορά!

 

Φωτογραφία: Μπερνάρ Πικάρ (1673-1733) γκραβούρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου (1724), Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης, ΗΠΑ.

 Φωτογραφία (στην έντυπη έκδοση): Ναβουχοδονόσωρ, Κύρος, Πόρος και Αλέξανδρος, σε νεότερη τοιχογραφία στον πρόναο του Αγίου Νικολάου Θεολογίνας (1490/1500) στην συνοικία Μουζεβίκη της Καστοριάς.

 

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 8 Ιουνίου 2023, αρ. φύλλου 1118

Σχετικά:

• ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Μέγας Αλέξανδρος (α' μέρος)
• ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Μέγας Αλέξανδρος (γ' μέρος.)