ΟΔΟΣ: Αχαλίνωτη και ραγδαία, σχεδόν καλπάζουσα...

 

Το... άλσος με τα όμορφα πεύκα στο προαύλιο της Παναγίας Ελεούσας.

Το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι όλα αυτά εξελίσσονται στην εποχή που διοικούν τον τόπο νέοι άνθρωποι υποτίθεται με ευαισθησίες, οράματα και όρεξη για δουλειά...

Η τοποθέτηση (το στήσιμο) κανονικού θερμοκηπίου στην περιφραγμένη αυλή μιας εκκλησίας, αποτελεί αδιανόητη πράξη. Και δεν είναι ούτε μόνο «αστεία» ούτε αμελητέα. Πόσο μάλλον όταν δεν είναι ούτε καν σκηνικό κάποιας κινηματογραφικής παραγωγής του «κουλτουριάρικου» σινεμά των περασμένων δεκαετιών.

Στην Καστοριά παρουσία πραγματικού «θερμοκηπίου», δεν αναφέρεται να έχει επαναληφθεί ποτέ στο παρελθόν σε δημόσιο χώρο, πόσο μάλλον στην αυλή εκκλησίας. Ούτε καν σε καιρούς πείνας, π.χ. σε πολεμικές περιόδους δεν καταγράφτηκε σε οποιαδήποτε ιστορική πηγή, ότι μπορεί να καλλιεργήθηκε η αυλή μιας εκκλησίας με ζαρζαβατικά, οπωρικά και τα συναφή κηπευτικά. 

Και ενώ για αρκετούς αιώνες προηγουμένως η πόλη της Καστοριάς βρισκόταν υπό την οθωμανική κατοχή ως το 1912, τίποτε ανάλογο δεν φαίνεται να συνέβη ποτέ μα ποτέ και στην διάρκεια αυτής της σκοτεινής περιόδου. Διότι η οθωμανική διοίκηση, όπως και οι μουσουλμάνοι κληρικοί και πολίτες, ακόμη και αυτοί, μέσα από την δική τους αντίληψη, σεβάστηκαν ή απλά ανέχθηκαν τα εκκλησιαστικά μνημεία και τα σύμβολα των Ελλήνων κατοίκων της Καστοριάς που κατά την πλειοψηφία τους ήταν χριστιανοί. 

Τα όμορφα πεύκα στο προαύλιο της Παναγίας Ελεούσας.

Μάλιστα, με ελάχιστες εξαιρέσεις, επέτρεψαν στους Έλληνες να διατηρήσουν τα βυζαντινά μνημεία και τις εκκλησίες τους με τους θησαυρούς και τα κειμήλιά τους, αλλά και να ανεγείρουν νέες εκκλησίες. Τους λεγόμενους σήμερα μεταβυζαντινούς ναούς που κατασκευάστηκαν στις περιοχές έξω από τα βυζαντινά τείχη. Για παράδειγμα στις περιοχές Ντουλτσό, Απόζαρι, όπου σχηματίσθηκαν οι νέες συνοικίες των Ελλήνων και χριστιανών κατοίκων και των εβραίων. 

Νέες ενορίες σχηματίσθηκαν συμμετέχοντας και αυτές όχι μόνο στην διοίκηση των τοπικών υποθέσεων, αλλά προπαντός στην διατήρηση του εθνικού φρονήματος των χριστιανών, ώστε να μείνει αυτό ελληνικό και την κατάλληλη εποχή να επιδιώξει την αυτοδιάθεσή του. Ήταν θερμοκήπια μεν, αλλά μόνο στο πνευματικό επίπεδο.

Όλα τα μεταβυζαντινά χρόνια τότε, η Καστοριά γέμισε με δεκάδες εκκλησίες, ευρύχωρες. Έστω κι αν αρχιτεκτονικά τα εξωτερικά τους γνωρίσματα ακολουθούσαν ένα συγκεκριμένο τύπο βασιλικής άνευ τρούλου, χωρίς αξιόλογα χαρακτηριστικά. Διότι πάντως στο εσωτερικό τους, οι παλιοί Καστοριανοί, φρόντισαν να εξοπλιστούν οι ενορίες τους με ξυλόγλυπτα τέμπλα, εικονίσματα, σε πολλές περιπτώσεις πολύτιμα, ιερά σκεύη, στασίδια, πολυέλαιους και άλλα αναγκαία. 

Τα οποία –όσα τουλάχιστον από αυτά δεν λεηλατήθηκαν στο τέλος της επταετίας 1967-1974 με τον γνωστό τρόπο, ακόμη και σήμερα μαρτυρούν την ακμή της Καστοριάς. Όπως και το εθνικό φρόνημα των Καστοριανών που διατηρήθηκε για πολλούς αιώνες και στην διάρκεια που η γούνα εκτόξευσε το επίπεδο ζωής των Καστοριανών των προηγούμενων αιώνων.

Το άλσος –όπως ήταν παλαιότερα– με τα όμορφα πεύκα στο προαύλιο της Παναγίας Ελεούσας, που στο σημερινό... «Κόμο» όλα τα δένδρα καρατομήθηκαν, μετατρέποντας την πόλη σε... «Κομόπολη». 

Τις αυλές αυτών των υπέροχων μνημείων, είχαν φροντίσει οι παλιοί Καστοριανοί των προηγούμενων αιώνων, αλλά και των περασμένων δεκαετιών, να έχουν φυτέψει κυπαρίσσια, πεύκα και λουλούδια ώστε να σχηματίζουν ένα λειτουργικό σύνολο, που ήταν μέρος της καθημερινότητας της γειτονιάς και της πόλης ολόκληρης, δηλαδή της ίδιας της τοπικής ιστορίας και του dna των Καστοριανών. 

Η πραγματικότητα αυτή διατηρήθηκε μάλιστα ως σχετικά πρόσφατα, αφού στις αντίστοιχες θρησκευτικές εορτές πανηγύριζαν λαμπρά οι εκκλησίες – παλιότερες ενορίες αυτές και συγκέντρωναν όλη την πόλη. Μέχρι που όλα αυτά, δηλαδή οι πανηγυρικές λειτουργίες άρχισαν να αραιώνουν, να καταργούνται και ο κόσμος να μη ενδιαφέρεται γι’ αυτές, εφ’ όσον εν τω μεταξύ είχε μεταβληθεί ουσιαστικά και η σύνθεση του τοπικού πληθυσμού και η πόλη εξαπλώθηκε στις επεκτάσεις της.

Ωστόσο, τίποτε και καμμιά συνθήκη δεν εξηγεί, ούτε δικαιολογεί το πλιάτσικο, την λεηλασία της τοπικής ιστορίας όπως εξελίσσεται ειδικά τα τελευταία χρόνια. Χωρίς κανείς μαζικός, συλλογικός, επιστημονικός ή άλλος φορέας να δείχνει αντανακλαστικά, οι πολίτες της Καστοριάς πολύ συχνά διαπιστώνουν μια μέρα, ότι οι μεταβυζαντινές εκκλησίες έχουν ραγδαία υποβαθμιστεί. Η μια μετά την άλλη. 

Μάλιστα υπάρχουν περιπτώσεις που αυτό γίνεται εντελώς αυθαίρετα, με κατάληψη του προαυλίου τους από ιδιώτες. Με αποτέλεσμα να αποκλείονται και να μην είναι καν επισκέψιμες. Και το χειρότερο ότι από τις εκκλησίες αυτές και πιο συγκεκριμένα από τους εξωτερικούς χώρους, κόβονται όλα τα δένδρα τους.

Το προαύλιο του Αγίου Θωμά λίγους μήνες πριν –στην τουριστική υποτίθεται Καστοριά· φαίνεται να θέτει κι αυτό... υποψηφιότητα για θερμοκήπιο.

Όπως κόβονται δένδρα σε χώρους της ευθύνης του Δήμου Καστοριάς, κάτι που έγινε πολύ πρόσφατα σε όλη την πόλη, αλλά και στο άλσος του μεταβυζαντινού ναού του Αγίου Αθανασίου, από την Λέσχη Αξιωματικών· και έτσι χωρίς κανένα απολύτως λόγο ή δικαιολογία, κόβονται τα δένδρα και τα συνεργεία αφήνουν πίσω τους έρημο τοπίο. 

Τέτοιες πράξεις βαρβαρότητας και βανδαλισμού ποτέ κανείς δεν θυμάται στο παρελθόν πόσο μάλλον που κανείς δεν σκέφτεται να φυτέψει νέα δένδρα, για να ομορφύνει και πάλι ο τόπος, για την περίπτωση που θα μπορούσε κάποιος να ισχυρισθεί ότι τα δένδρα που κόβονται εγκυμονούσαν κίνδυνο ή τρόμαζαν ή προκαλούσαν ζητήματα με το ριζικό τους σύστημα. 

* * *

Δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο το γεγονός ότι, κανένα (μα κανένα) ΜΜΕ ή ενημερωτική ιστοσελίδα, δεν αναφέρθηκε στο περιβαλλοντικό έγκλημα της Παναγίας Ελεούσας και του Αγίου Θωμά. 

* * *

Και το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι όλα αυτά εξελίσσονται στην εποχή που διοικούν τον τόπο νέοι άνθρωποι, υποτίθεται με ευαισθησίες, οράματα και όρεξη για δουλειά, ενώ –άθελά τους προφανώς– ενθαρρύνουν με την απραξία τους τούς δαιμόνιους που εχθρεύονται την παλιά Καστοριά.

Ενώ θα έπρεπε να πεισθούν και οι ίδιοι, όπως και ο νέος επίσκοπος, ότι η πόλη με τις πολλές δεκάδες βυζαντινών και μεταβυζαντινών εκκλησιών, που ύστερα από την σταδιακή εξαφάνιση των μεγαλύτερων τμημάτων των βυζαντινών τειχών, των κειμηλίων ναών, σημαντικών αρχοντικών, αποτελούν τα μοναδικά όρθια ακόμη τεκμήρια της σπουδαίας ιστορίας πολλών αιώνων από την αρχαιότητα, μιας πόλης που ιδρύθηκε και άκμασε όσες λίγες, κτισμένη πάνω στον βράχο της στην χερσόνησο της λίμνης. 

Το άλσος του Αγίου Αθανασίου. Συνεχίζουμε.

Όμως ακόμη και έτσι, ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε αποτρόπαιο θέαμα, όσο το θερμοκήπιο. Που όχι αφρόνως, αλλά παραφρόνως κάποιοι, με άδεια ή ανοχή, έστησαν εντός της περιφραγμένης αυλής της Παναγίας της Ελεούσας, θαυμάσιας μεταβυζαντινής εκκλησίας. 

Μιας από τις πάμπολλες που κοσμούν την Καστοριά, ακριβώς δίπλα από το εγκαταλειμμένο 2ο Δημοτικό Σχολείο που ήταν η ιστορική παλιά «Ελληνική Σχολή» (και που δεν το υποστήριξε κανείς όταν καταργήθηκε –όπως συμβαίνει τις τελευταίες ημέρες με άλλα σχολεία). Θέαμα που προφανώς δεν έχει επαναληφθεί ποτέ. Και πιστοποιεί την κατάρρευση. 

Που σε ορισμένες περιπτώσεις δείχνει να είναι αχαλίνωτη και ραγδαία, σχεδόν καλπάζουσα. Και κάνει σκούπα πολλά από όσα θα έπρεπε να αποτελούν την βάση, τον θεμέλιο λίθο μιας άλλης Καστοριάς.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 1 Ιουνίου 2023, αρ. φύλλου 1177.

Σχετικά: 

• ΟΔΟΣ: Κ, το αρχοντικό
• ΟΔΟΣ: «Αρχόντισσα», τελεία και παύλα.
• ΟΔΟΣ: Ψύχωση
• ΟΔΟΣ: Σαν ολοκαύτωμα
• 33.945,00 € για την κοπή και κλάδεμα των δένδρων!
• ΟΔΟΣ: «Ώρα για δουλειά»
• ΟΔΟΣ: Τα δένδρα που πληγώναμε
• 33.945,00 € για την κοπή και κλάδεμα των δένδρων!
• ΟΔΟΣ: Το Κόμο
• ΟΔΟΣ: Βαρβαρότητα στην Καστοριά
• ΟΔΟΣ: Kastoria Metropolitana