27.10.19

ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΒΒΑΔΑ - ΖΩΗΣ ΠΟΛΥΖΟΠΟΥΛΟΥ: Parva Judaica Celetrensia [V]



Ορισμένα στοιχεία

για την Ισραηλιτική Κοινότητα Καστοριάς

πριν και μετά το Ολοκαύτωμα


Ε' ΜΕΡΟΣ

Έγγραφο Α’. Ο Νατάν Γιαχέλ Χονέν²⁵

Ο Νατάν Γιαχέλ Χονέν, κάτοικος Καστορίας, στο ειδικό έντυπο "Δήλωσις ζημιών εκ πολέμου" σημειώνει ότι κατά την διάρκεια της Κατοχής υπέστη ζημιές από τους Γερμανούς, το ύψος των οποίων εκτιμά ο ίδιος σε δραχμές. Συγκεκριμένα γράφει: «Επιστρέψας από το ανταρτικά σώματα όπου κατετάγην δια την αντίστασιν κατά των Γερμανών εύρον το σπίτι μου τελείως κατεστραμμένον και λεηλατημένον, η ζημία υπολογίζεται εις σημερινάς δραχμάς 1.000.000, εν Καστορία, τη 30η Μαρτίου 1945». 

Το έγγραφο παρέχει δύο ενδιαφέρουσες πληροφορίες: ένας καστοριανός Εβραίος υπηρετεί στον ΕΛΑΣ και όταν απολύεται βρίσκει το σπίτι του κατεστραμμένο, όπως δηλώνει, από τους Γερμανούς. Σημειώνεται ότι το επάγγελμα του Χονέν ήταν ένα από τα συνηθισμένα των Εβραίων της Καστοριάς: Ο Νατάν Χονέν ήταν ένας μικροπωλητής.

Όπως φαίνεται, ο Νατάν υπογράφει το έγγραφο την 30η Μαρτίου 1945 και σε αυτό δηλώνει ότι η καταστροφή του σπιτιού του έγινε από 1/10/43 έως 1/10/44, συνέβη δηλαδή το διάστημα κατά το οποίον οι Γερμανοί αντικατέστησαν στην Καστοριά τους Ιταλούς κατακτητές.

Στο «Παράρτημα εκλογικού καταλόγου του δήμου Καστορίας… καταρτισθέν κατά την εν έτει 1945 γενομένη ανασύνταξιν των εκλογικών καταλόγων…» καταχωρείται και ο Νατάν Χονέν του Γιαχάλ, με έτος γεννήσεως το 1922.

* * *

Εικόνα 3: «Δήλωσις ζημιών εκ πολέμου – Ζημίαι προξενηθείσαι υπό Γερμανών» σε βάρος του Νατάν Γ. Χονέν, κατοίκου Καστορίας.


■  Έγγραφα Β’. Η Μπονίκα Ισραήλ Κασούτο [Μπέρρυ Ναχμία]

Η Μπονίκα Ισραήλ Κασούτο, «Κόρη άγαμος, άνευ ουδενός προστάτου», υποβάλλει δια του δικηγόρου της Νικολάου Αλεξιάδη δύο συνεχόμενες αιτήσεις προς το Δημοτικό Συμβούλιο της Καστορίας στις 28 Ιουλίου και 25 Σεπτεμβρίου 1947 αντιστοίχως. Σύμφωνα με αυτές, ο Δήμος απαλλοτρίωσε και κατεδάφισε δύο μαγαζιά της Κασούτο στην Κάτω Αγορά της πόλεως, πριν ακόμη καθορισθεί η νόμιμη αποζημίωση γι’ αυτά. Η αιτούσα σημειώνει «το αντικανονικόν της ενεργείας» και ζητεί μία απ’ ευθείας συνεννόηση «προς εξεύρεσιν μιας δικαίας και λογικής αποζημιώσεως… η οποία να ικανοποιή αμφότερα τα ενδιαφερόμενα μέρη». 

Η οικογένεια της Μπονίκας εξοντώθηκε από τους Γερμανούς, ενώ στην ίδια παρέχει στέγη κάποιος συγγενής της στη Θεσσαλονίκη. Παρότι το μόνον εισόδημά της προέρχονταν από την αξιοποίηση των δύο κατεδαφισθέντων υπό του Δήμου ακινήτων, εν τούτοις δεν προβάλει «υπερβολικάς απαιτήσεις» αλλά, όπως γράφει, επιδιώκει «μίαν... δικαίαν αποζημίωσιν, τοσούτον μάλλον καθότι τυγχάνω δημότης Καστορίας και ενδιαφέρομαι δια τον εξωραϊσμόν της γενετείρας μου». 

Την αίτηση συντάσσει ο δικηγόρος Ν. Αλεξιάδης και η υπογράμμιση του ενδιαφέροντος της αιτούσης δια τον εξωραϊσμό της ιδιαιτέρας πατρίδας της πρέπει, μάλλον, να αποδοθεί εξ ολοκλήρου στον νομικό, αλλά όμως είναι εμφανές ότι το κείμενο των δύο αιτήσεων διακατέχεται από τα στοιχεία του συμβιβασμού και της συνεννοήσεως και σε αυτό θεωρούμε ότι έχει συμβάλει ασφαλώς και η επιθυμία της διασωθείσης Μπονίκας Κασούτο.

Η αίτηση της 28ης Ιουλίου μας παρέχει μίαν επί πλέον ενδιαφέρουσα πληροφορία: Η Μπονίκα, διαμένουσα στη Θεσσαλονίκη, είχε διορίσει αντιπρόσωπό της στη Καστοριά τον έμπορο Μωϋσή Ισαάκ Ζαχαρία, έναν άλλο διασωθέντα από την καταστροφή της Κοινότητος.

Στις 4 Οκτωβρίου 1947 ο τεχνικός βοηθός του Δήμου καταθέτει υπηρεσιακό σημείωμα σχετικό με την υπόθεση, το οποίον αντιγράφουμε: «Επί της από 25-9-47 αιτήσεως της Μπονίκας θυγατρός του αποβιώσαντος εν Γερμανία Ισραήλ Κασούτο λαμβάνω την τιμήν ν’ αναφέρω υμίν ότι αύτη δικαιούται αποζημιώσεως δια τα υπό του Δήμου κατεδαφισθέντα δύο μαγαζεία της, προς κατασκευήν της οδού Κάτω αγοράς έναντι του Ξενοδοχείου “Τουρίστ” και ότι η αξία του οικοπέδου και των κτισμάτων των εν λόγω μαγαζείων είναι τέσσερα εκατομμύρια δραχμαί». Ο τεχνικός ορίζει την θέση των δύο κτισμάτων, σημειώνει τον λόγο για τον οποίον κατεδαφίσθησαν και αποτιμά σε δραχμές την αξία του απαλλοτριωθέντος οικοπέδου και των κατεδαφισθέντων δύο ακινήτων.

Αλλά και αργότερα, στον εκδοθέντα απολογισμό του Δήμου Καστορίας του έτους 1950 και στη παράγραφο «Απαλλοτρίωσις Ακινήτων», αναφέρονται τα εξής σχετικά με το θέμα: «Με κίνδυνον να ευρεθώμεν έκθετοι εις τας διώξεις του Ποινικού Νόμου προέβημεν εις την κατεδάφισιν δύο μαγαζείων της Ισραηλίτιδος Μπονίκας Κασούτο διότι έδει να διανοιχθή η προ του Τουρίστ οδός δια λόγους συγκοινωνίας και προς αποφυγήν δυστυχημάτων να φθάση μέχρι της Ιχθυαγοράς. Δια τους αυτούς λόγους κατεδαφίσθη και το έναντι της Αγρ. Τραπέζης ιδιόκτητον Συμβολαιογραφείον Α. Ωρολογοπούλου²⁶».

* * *


Αίτηση της Μπονίκας Ισραήλ Κασούτο προς το Δημοτικόν Συμβούλιον Καστορίας, την οποία συντάσσει και υποβάλει ο πληρεξούσιος δικηγόρος της, Ν. Αλεξιάδης.

Αίτησις Μπονίκας
θυγατρός Ισραήλ Κασούτο 
κατοίκου Καστορίας, προσωρινώς 
διαμενούσης εν Θεσσαλονίκη. 

Εν Καστορία τη 28 Ιουλίου 1947

Προς το Δημοτικόν Συμβούλιον Καστορίας
Ενταύθα

Ο Δήμος Καστορίας, ενεργήσας την απαλλοτρίωσιν δύο μαγαζίων μου, κειμένων εν τη κάτω αγορά Καστορίας, προέβη εδοτών κατεδάφισιν αυτών, πριν εισέτι καθορισθή η καταβλητέα μοι αποζημίωσις δια την απαλλοτρίωσιν τούτων.Το αντικανονικόν της ενεργείας ταύτης έσχεν ως αποτέλεσμα να μη καθίσταται σήμερον ευχερής ο καθορισμός της αξίας αυτών, κατά τας κειμένας διατάξεις του Νόμου, προβλέποντος μεταξύ άλλων τρόπων προς εξεύρεσιν της αξίας απαλλοτριωθέντος ακινήτου και την αυτοψίαν αυτού υπό του Δικαστηρίου (άρθρον 12 Αν. Νόμου 1731 περί αναγκαστικών απαλλοτριώσεων).Τούτο ένεκα ενδείκνυται η απ ‘ ευθείας συνεννόησις ημών προς εξεύρεσιν μιας δικαίας και λογικής αποζημιώσεώς μου, η οποία να ικανοποιή αμφότερα τα ενδιαφερόμενα μέρη.Το Δημοτικόν Συμβούλιον Καστορίας ας έχη υπ’ όψιν ότι επέζησα μιας ολοκληρωτικής εξοντώσεως της οικογενείας μου υπό των Γερμανών και ότι ο μόνος πόρος ζωής ο οποίος μοι απέμεινε ήτο το εισόδημα των δύο κατεδαφισθέντων υπ’ αυτού ακινήτων μου. Κόρη άγαμος, άνευ ουδενός προστάτου, παραμένω σήμερον πλησίον ενός συγγενούς μου ο οποίος μοι παρέχει φιλόξενη στέγην εν Θεσσαλονίκη. Ο Δήμος Καστορίας, διαθέτων τεχνικόν προσωπικόν, δύναται να καθορίση μίαν δικαίαν και εύλογον αποζημίωσίν μου, κατά την κρίσιν αγαθού ανδρός.Όσον αφορά εμέ δηλώ ότι παρά την οικονομικήν καταστροφήν μου δεν έχω υπερβολικάς αξιώσεις και θα εδεχόμην προθύμως μίας οποσδήποτε δικαίαν αποζημίωσί μου, τοσούτον μάλλον καθόσον τυγχάνω δημότις Καστορίας και ενδιαφέρομαι δια τον εξωραϊσμόν της γενετείρας μου.Αντιπρόσωπόν μου και αντίκλητόν μου εν Καστορία έχω διορίση τον έμπορον Μωϋσήν Ισαάκ Ζαχαρίαν μαθ’ ού ο Δήμος Καστορίας δύναται να διεξαγάγη τας σχετικάς συνεννοήσεις.

* * *


Όπως προκύπτει, με τον πλέον επίσημο τρόπο, οι αιτήσεις της Μπονίκας Κασούτο είναι ακριβείς κατά το περιεχόμενο: περιγράφουν πραγματικά γεγονότα τα οποία συμβαίνουν παρανόμως και θίγουν περιουσιακά της δικαιώματα. Συμπληρωματικώς, από τον ίδιο απολογισμό αντιγράφουμε τις παρακάτω γραμμές ενδεικτικές της εικόνας της πόλεως μετά την Κατοχή. «Οι συσσωρευμένοι όγκοι λίθων και χωμάτων, ιδία κατά την Ισραηλιτικήν συνοικίαν, πέριξ της πλατείας του πυρποληθέντος Δικαστηρίου, παρά την πλατείαν Παύλου Μελά, παρά το Ορφανοτροφείον και εις διάφορα άλλα μέρη της πόλεως, παρεκώλυον τελείως την συγκοινωνίαν». 

Η Μπέρρυ Ναχμία έγραψε ένα σπουδαίο βιβλίο²⁷, στο οποίο καταγράφει κυρίως όσα συνέβησαν (και έζησε η ίδια) στο διάστημα από τις τελευταίες μέρες του Μαρτίου 1944 έως τις ώρες που ταξίδευσε «στο αεροπλάνο κατευθείαν για την Ελλάδα» επιστρέφουσα προς την πατρίδα, μόνη αυτή επιζήσασα από όλη την οικογένειά της. "Η Καστοριά μου" (είναι το πρώτο υποκεφάλαιο στο κεφάλαιο "τα πρώτα χρόνια στην Καστοριά") και οι τρεις αυτές λέξεις είναι αρκετές για να δείξουν πόσο δεμένη αισθάνεται με τον τόπο της.

Η πόλη, η Καστοριά, είναι δική της. Με λίγες γραμμές περιγράφει την ομορφιά του χώρου το πρωΐ όταν ανατέλλει ο ήλιος, το σούρουπο και το εσπέρας όταν ανεβαίνει το φεγγάρι. Όλα είναι όμορφα και είναι πάντα όμορφα όπως είναι μόνο στην ιδιαίτερη πατρίδα της καθεμίας και του καθενός.
Πλήρης από αυτή την αίσθηση, η Μπέρρυ συμπληρώνει «Θεέ μου σ’ όλη αυτή την ομορφιά την πολυαγαπημένη, θέλω πολύ ν’ απλώσω τα χέρια μου και ν’ αγκαλιάσω σφιχτά για να γίνω ένα μ’ αυτά... Εγώ κι ο τόπος μου όπου γεννήθηκα, μεγάλωσα κι αγάπησα²⁸».

Να γίνει ένα με τον τόπο της ήθελε πάντα η Μπέρρυ. Και ακόμη, επιζητεί κάτι που θα έδινε ζωή στον τόπο της και νόημα στη δική της ζωή. Γράφει: «Θέλω ν’ αναστήσω τον Παππού και τη Γιαγιά, τον Πατέρα, τη Μητέρα μου, τ’ αδέλφια κι εξαδέλφια, τους φίλους, όλο τον παλαιό παιδικό μου κόσμο, με την απέραντη αγάπη τους, την καλοσύνη, την αυστηρότητά τους, τις παλιές αξίες τους, τα..."δεν πρέπει" τους... Όλα που είχαν τότε άλλο νόημα, και που ήταν για μένα τόσο ωραία²⁹!». 

- συνεχίζεται -


Σημειώσεις 
25. Στο βιβλίο: BOWMAN, STEVEN, Η αντίσταση των Εβραίων στην κατοχική Ελλάδα, Αθήνα. Μετάφραση Ισαάκ Μπενμαγιόρ, έκδοση του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος, 2012 και στο Παράρτημα Ι: Κατάλογος Τιμής – Εβραίοι στην Ελληνική Αντίσταση, καταγράφονται (μαζί με το όνομα Νατάν Χονέν) 3 ακόμη ονόματα Εβραίων από την Καστοριά που συμμετείχαν στην Ελληνική Αντίσταση. Είναι αυτά των Γιακώβ Αράρ (Αράρη), Γεουντά Αραρή και Αλμπερτίκο Σάκο. 
26. Δήμος Καστορίας, Απολογισμός μιας τετραετίας (26 Ιουνίου 1946 – 22 Αυγούστου 1950), χ.τ., χ.χ., σ.71 
27. ΝΑΧΜΙΑ, ΜΠΕΡΡΥ, Κραυγή για το αύριο 76859…, Αθήνα «Κάκτος», 1989, σ.225 
28. ΝΑΧΜΙΑ, ΜΠΕΡΡΥ, ό.π., σ.17 
29. ΝΑΧΜΙΑ, ΜΠΕΡΡΥ, ό.π., σ.17 


Parva judaica celetrensia = Μικρά ιουδαϊκά της Καστοριάς
Φωτογραφία: Το αρχοντικό του ραββίνου Καστοριάς Μεναχέμ Γιτζάκ Ζαχαρί.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 8 Νοεμβρίου 2018, αρ. φύλλου 959



Σχετικά:
ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΒΒΑΔΑ - ΖΩΗΣ ΠΟΛΥΖΟΠΟΥΛΟΥ:
Parva Judaica Celetrensia [I], [II], [III], [IV], [V], [VI], [VII], [VIII].

2 σχόλια:

  1. Ανώνυμος28/10/19

    Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ανώνυμος29/10/19

    Δεν νομίζει η αγαπητή Οδός ότι θα ήταν προτιμότερο αντί να κάνει χαρτοκοπτική με τα σχόλια μας να αφήσει τον αναγνώστη να τα αξιολογήσει και να τα κρίνει μιάς κι έτσι στην τελική προσβάλεται ο ίδιος μιάς και είναι σαν να του λέμε δεν είσαι ικανός να κρίνης.
    Περισσότερο δε όταν τα σχόλια είναι επώνυμα και ο δημιουργός τους είναι υπεύθυνος έναντι πάσης αρχής και νόμου.
    Νομίζω ότι η Οδός έχει πάσχει από το σύνδρομο της εκάστοτε και πέραν πάσης λογικής πολιτικής ορθότητας.
    Αγαπητή Οδός τολμήσατε....

    Έρρωσθε

    Δημήτριος Αγιασοφίτης

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ